Τρίτη 31 Δεκεμβρίου 2019, ώρα 13.38: Ιστοσελίδα της κινεζικής κυβέρνησης ανακοινώνει την ανίχνευση μιας «πνευμονίας άγνωστης αιτίας» στη Νότια Κίνα, στην περιοχή της αγοράς θαλασσινών στην πόλη Γουχάν. Η πρώτη ημέρα του έτους που παρότι μπήκε χαρωπό και... ολοστρόγγυλο, έμελλε να αλλάξει για πάντα τη ζωή μας, βρίσκει την τοπική αστυνομία της Γουχάν να σφραγίζει την πολυσύχναστη αγορά, ενώ τα κινεζικά social media κατακλύζονται από μηνύματα, τα οποία προειδοποιούν ότι εμφανίζονται ασθενείς σε νοσοκομεία με δυσάρεστα και επώδυνα συμπτώματα. Σε ένα από τα εκατοντάδες μηνύματα, κάποιος γράφει: «Πλύνετε τα χέρια σας. Μάσκες. Γάντια». Αυτό το μήνυμα θα γίνει τρόπος ζωής για όλη την υφήλιο μήνες αργότερα…
Παραπάνω από δύο χρόνια αργότερα, το σύνθημα τρέχει ακόμη, η ανθρωπότητα θρηνεί εκατομμύρια πια νεκρούς, εκατοντάδες χιλιάδες είναι όσοι παλεύουν με τα συμπτώματα του λεγόμενου «long Covid», ενώ οι ζωές όλων μας έχουν ανατραπεί. Κι όπως λένε οι ειδικοί, μάλλον για πάντα. Κι αυτό δεν αφορά μόνο τα προφανή (υγεία, οικονομία, εργασία) αλλά καθετί που μας δίνει την ανθρώπινή μας υπόσταση, όπως οι κοινωνικές σχέσεις.
Και αυτές, λοιπόν, έχουν κλονιστεί συθέμελα από την πανδημία, έχουν αλλάξει για τα καλά καθώς τόσο στις οικογενειακές, όσο –και κυρίως- στις φιλικές σχέσεις έχει γίνει κάτι που περιγράφεται απόλυτα με τον λαϊκό όρο «ξεσκαρτάρισμα».
Σύμφωνα με ρεπορτάζ που φιλοξένησε πρόσφατα η «Washington Post», αλλά και πολλές από τις ναυαρχίδες του βρετανικού Τύπου, η πανδημία άλλαξε συθέμελα τις φιλικές σχέσεις των ανθρώπων, οι οποίοι αναθεώρησαν τα πάντα για την «οικογένεια που φτιάχνεις» και προχώρησαν σε «πάγωμα», «διαγραφές» αλλά και νέες φιλίες σε πιο στέρεα, αυτή τη φορά, θεμέλια.
Η έγκριτη αμερικανική εφημερίδα μίλησε με ανθρώπους όλων των ηλικιών και κύκλων και το συμπέρασμα ήταν εκείνο που περιγραφόταν εύγλωττα στον τίτλο του ρεπορτάζ: «Η πανδημία μας δείχνει ποιες φιλίες αξίζουν».
Σύμφωνα με τους ειδικούς, κοινωνιολόγους, ψυχολόγους κι όλους όσοι ασχολούνται με την κοινωνική διάσταση της ζωής, οι διάφορες πτυχές αλλά και οι φάσεις της πανδημίας ήταν καθοριστικές κι αρκετές από μόνες τους για να αλλάξουν τις ζωές μας. Το πρώτο lockdown, για παράδειγμα, του Μαρτίου του 2020 απομόνωσε τους περισσότερους από τους ανθρώπους του πλανήτη, καθώς ήταν κάτι πρωτοφανές και μάλιστα συνοδευόμενο από έναν τρομακτικό φόβο για το άγνωστο. Οι πολυάσχολοι κάτοικοι του δυτικού κόσμου κλείστηκαν ξαφνικά στο σπίτι, «αναγκάστηκαν» να αποχωριστούν από τα καλά τους ρούχα μέχρι τους «συζύγους εργασίας» και να γνωρίσουν από την αρχή τα άλλα μέλη του νοικοκυριού τους. Όσοι έμεναν μόνοι, με το πού έκλεισε πίσω τους η πόρτα του διαμερίσματος, στράφηκαν από την πρώτη μέρα κιόλας με όλη τους την ενέργεια στα κινητά τους, τα σόσιαλ μίντια και κάθε άλλη ηλεκτρονική πλατφόρμα επικοινωνίας. Σύμφωνα με τα ρεπορτάζ και τις αναλύσεις, ο πρώτος χρόνος της πανδημίας βρήκε τους κατοίκους του πλανήτη να περνούν σχεδόν όλες τις ώρες που ήταν ξύπνιοι συνδεδεμένοι σε μια συσκευή, ενώ έμπαιναν σε συζητήσεις κι επαφές με όλο και περισσότερους ανθρώπους, ακόμη και αγνώστους.
Όμως, αυτό δεν άργησε να αλλάξει. Το αρχικό μούδιασμα και τις χωρίς μέτρο (και νόημα) επαφές, διαδέχτηκε ένα «κλείσιμο» στον στενό πυρήνα. Η έννοια της «φούσκας» η οποία ουσιαστικά επιβλήθηκε από τις κυβερνήσεις στις γιορτές του 20-21, αλλά και το περασμένο Πάσχα, άλλαξε ίσως για πάντα τις κοινωνικές σχέσεις των ανθρώπων που χρόνια μετά τις πρώτες επιλογές φίλων, έκαναν σε κάποιες περιπτώσεις εξ ολοκλήρου νέες φιλικές σχέσεις, οι οποίες στηρίζονται όχι απλώς στην τύχη ή τη μοίρα που τους όρισε συγκεκριμένα πρόσωπα ως υγειονομική τους «φούσκα», αλλά στην κοσμοθεωρία τους. Οι παλιές, δηλαδή, σχέσεις που βασίζονταν σε κοινά βιώματα (π.χ. σχέσεις από το σχολείο, το πανεπιστήμιο, την κοινωνική ζωή ή την εργασία) αντικαταστάθηκαν από νέες οι οποίες έχουν έναν κοινό γνώμονα: τη στάση ζωής που έχουν απέναντι στην πανδημία. Πιο συγκεκριμένα, οι «οπαδοί» της επιστήμης κι όσοι συνειδητοποίησαν από νωρίς ή λίγο αργότερα τον παγκόσμιο κίνδυνο του κορονοϊού ενώθηκαν κι ακολούθησαν κοινή πορεία, κοινή συμπεριφορά. Στον αντίποδα, οι αρνητές του ιού και στην πορεία οι αντιεμβολιαστές μπορούσαν εκ των πραγμάτων να συναναστρέφονται μόνο όμοιούς τους, καθώς ακόμη και η οικογένεια ή οι κολλητοί τους φίλοι απομακρύνθηκαν συνειδητά τόσο για υγειονομικούς λόγους όσο και γιατί δεν είχαν πια να πουν τίποτα με τους πάλαι ποτέ αγαπημένους φίλους τους. Αν σε αυτήν την εξίσωση μπει και ο καθοριστικός παράγοντας των lockdown και της απαγόρευσης ταξιδιών, τότε μοιραία οι άνθρωποι απομακρύνθηκαν, καθώς η τεχνολογία που έλυσε πολλά προβλήματα και στάθηκε αρωγός την εποχή της πανδημίας, μπορεί να βοηθά στην επικοινωνία, όμως δε μπορεί να υποκαταστήσει την ανθρώπινη επαφή. Κι όσα χρόνια κι αν περάσουν, όσα δεινά κι αν ζήσει η ανθρωπότητα, η ανάγκη του ανθρώπου για ένα χαμόγελο και μια αγκαλιά θα είναι μέρος της φύσης του.
* Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 06.02.2022