Με επτά ενεργειακά project που είναι στα σκαριά, αναπτύσσουν τη συνεργασία τους στον ενεργειακό τομέα Ελλάδα και Βόρεια Μακεδονία.
Σύμφωνα με την έκθεση του γραφείου Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων της πρεσβείας της Ελλάδας στα Σκόπια, που αφορά στον ενεργειακό τομέα στη Βόρεια Μακεδονία, «το υπουργείο Περιβάλλοντος σχεδιάζει μια μακροπρόθεσμη στρατηγική για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, με έλεγχο και παρακολούθηση, μεταξύ άλλων, του τομέα της βιομηχανίας στη χώρα, δεδομένου ότι είναι ένας από τους βασικούς τομείς εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα (CO2)».
Τα επτά project που είναι στις προτεραιότητες της γειτονικής χώρας, σύμφωνα με όσα αναφέρονται στην έκθεση, είναι τα εξής:
- Η εκ νέου ενεργοποίηση του αγωγού πετρελαίου ΕΛΠΕ-ΟΚΤΑ. Σύμφωνα με σχετικά δημοσιεύματα, προβλέπεται σχετική συμφωνία με τα ΕΛΠΕ εντός των επόμενων μηνών. Μέσω του αγωγού θα διοχετεύεται επίσης πετρέλαιο στη Σερβία, στο Κόσσοβο και στην ευρύτερη περιοχή, οπότε οι εγκαταστάσεις της ΟΚΤΑ θα μετατραπούν ουσιαστικά σε διαμετακομιστικό κέντρο (hub) πετρελαιοειδών προς τα Δυτικά Βαλκάνια. Σημειώνεται ότι η μεταφορά ποσοτήτων πετρελαίου μέσω του αγωγού θα μείωνε δραστικά τα κόστη που επωμίζεται η Βόρεια Μακεδονία όχι μόνο για τη μεταφορά με βυτία, αλλά και από το λαθρεμπόριο μαύρου χρυσού. Προϋπόθεση για να προχωρήσουν τα σχέδια είναι η επίλυση της διαφοράς μεταξύ των ΕΛΠΕ και της Βόρειας Μακεδονίας, που αφορά στην αξίωση αποζημίωσης που έχουν εγείρει τα ΕΛΠΕ για μη τήρηση από τη γειτονική χώρα της ρήτρας αγοράς συγκεκριμένων ποσοτήτων καυσίμων από την εταιρεία την περίοδο 2008-2011.
- Η κατασκευή του διασυνδετηρίου αγωγού φυσικού αερίου μεταξύ Νέας Μεσήμβριας και Stip. Επίκειται η υπογραφή της Διακυβερνητικής Συμφωνίας (IGA) για τον αγωγό φυσικού αερίου Ελλάδας-Βορείου Μακεδονίας, σε συνέχεια του Συμφώνου Κατανόησης που έχουν υπογράψει από το 2016 ο ΔΕΣΦΑ και η κρατική εταιρεία αξιοποίησης ενεργειακών πόρων της Βόρειας Μακεδονίας NER.
Το κείμενο είναι έτοιμο, αλλά εκκρεμεί η έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη συμβατότητα της συμφωνίας με το ενωσιακό κεκτημένο, η οποία αναμένεται σύντομα. Με την υπογραφή της IGA θα καταστεί δυνατή η υλοποίηση του αγωγού, ενώ θα διευκολύνει τις αγοραπωλησίες φυσικού αερίου μεταξύ ομίλων Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας, θα επιτρέψει την περαιτέρω ανάπτυξη του δικτύου μεταφοράς φυσικού αερίου της Βόρειας Μακεδονίας, θα ενισχύσει την ασφάλεια τροφοδοσίας και τη ρευστότητα της αγοράς φυσικού αερίου και θα αυξήσει τον βαθμό αξιοποίησης του συστήματος φυσικού αερίου της Ελλάδας.
Ο αγωγός θα μπορεί να τροφοδοτείται τόσο από το Εθνικό Σύστημα Φυσικού Αερίου, όσο και από το FSRU της Αλεξανδρούπολης και να τροφοδοτεί τις μονάδες φυσικού αερίου που τυχόν θα αναπτυχθούν στην περιοχή. Σύμφωνα με το τελευταίο εγκεκριμένο Δεκαετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης του ΔΕΣΦΑ, η υλοποίηση του αγωγού τοποθετείται για τον Ιούνιο του 2024. Εκκρεμεί το market test από το οποίο θα διαπιστωθεί εάν υπάρχει επαρκής ζήτηση για να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα του αγωγού.
- Η αναβάθμιση της ηλεκτρικής διασύνδεσης των δυο χωρών σε συνδυασμό με τη δραστηριοποίηση ελληνικών ενεργειακών ομίλων, όπως είναι η ΔΕΗ, ο όμιλος Μυτιληναίος και ο όμιλος Κοπελούζου. Ειδικότερα, σύμφωνα με εδώ δημοσιεύματα, βρίσκονται σε εξέλιξη διαπραγματεύσεις (πρώιμο στάδιο) με τον όμιλο Μυτιληναίος για μονάδα παραγωγής με αέριο στα Σκόπια. Εάν τελεσφορήσουν, θα σηματοδοτήσουν τη δραστηριοποίηση του ομίλου σε μια ακόμη χώρα των Βαλκανίων μετά την Αλβανία (υπεγράφη συμφωνία για την κατασκευή υποσταθμών Υψηλής Τάσης 400 kV). Από την άλλη, η ΔΕΗ (σε σύμπραξη με την Archirodon) συγκαταλέγεται στον κατάλογο των εννέα κοινοπραξιών-εταιρειών που πέρασαν στη β’ φάση του διαγωνισμού για τον υδροηλεκτρικό σταθμό του Cebren.
- Η αναβάθμιση της ηλεκτρικής διασύνδεσης Μελίτης-Μπίτολα, μιας εκ των δυο γραμμών μεταφοράς υπερυψηλής τάσης 400kV που συνδέουν την Ελλάδα με τη Βόρεια Μακεδονία. Πρόκειται για έργο που έχει ενταχθεί στο νέο Δεκαετές Πρόγραμμα του ΑΔΜΗΕ 2022-2031 και απαντά στην ανάγκη ενδυνάμωσης της μεταφορικής ικανότητας ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ των Συστημάτων της Ελλάδας και της Βόρειας Μακεδονίας. Η σκοπιμότητα υλοποίησης της εν λόγω διασύνδεσης θα εξεταστεί το επόμενο διάστημα σε κοινή ομάδα εργασίας της ΑΔΜΗΕ και του Διαχειριστή του Συστήματος Μεταφοράς της Βόρειας Μακεδονίας MEPSO που έχει συσταθεί για τον σκοπό αυτό.
-Περαιτέρω, στις 31.5.2021, στα Σκόπια, υπεγράφησαν τρία μνημόνια συνεργασίας που ενισχύουν τη συνεργασία μεταξύ Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας στην υλοποίηση δύο έργων:
αφενός στον πλωτό τερματικό σταθμό υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) της Αλεξανδρούπολης και αφετέρου στη νέα μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από φυσικό αέριο στη ΒΙΠΕ Αλεξανδρούπολης.
Συγκεκριμένα, πρόκειται για συμφωνίες συνεργασίας μεταξύ δύο κρατικών επιχειρήσεων της Βόρειας Μακεδονίας με τις ελληνικές εταιρείες Gastrade και DAMCO που αναπτύσσουν τον τερματικό σταθμό υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) Αλεξανδρούπολης και την μονάδα ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο στην Αλεξανδρούπολη, αντίστοιχα.
Η πρώτη συμφωνία προβλέπει τη συμμετοχή της Βόρειας Μακεδονίας με ποσοστό 10% στο μετοχικό κεφάλαιο της ελληνικής εταιρείας Gastrade, της εταιρείας που αναπτύσσει τον τερματικό σταθμό υγροποιημένου LNG στην Αλεξανδρούπολη. Η συμφωνία αυτή υπεγράφη μεταξύ εκπροσώπων της κρατικής Eταιρείας Aξιοποίησης Eνεργειακών Πόρων της Βόρειας Μακεδονίας (NER) και της Gastrade.
Η δεύτερη συμφωνία αφορά στη συνεργασία μεταξύ της κρατικής εταιρείας μονάδων ηλεκτροπαραγωγής της Βόρειας Μακεδονίας (ESM) και της Gastrade για τη μίσθωση, από την πρώτη, χωρητικότητας στον τερματικό σταθμό LNG Αλεξανδρούπολης για περίοδο 15 ετών.
Η τρίτη συμφωνία προβλέπει τη συμμετοχή της Βόρειας Μακεδονίας στη μονάδα ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο στην Αλεξανδρούπολη. Η συμφωνία υπεγράφη μεταξύ εκπροσώπων της ESM και της DAMCO (Όμιλος Κοπελούζου).
Με τη συμφωνία, η ESM θα συμμετάσχει με ποσοστό 25% στο μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας «Παραγωγή Ηλεκτρισμού Αλεξανδρούπολης Α.Ε.», εταιρείας ειδικού σκοπού (SPV) η οποία θα χρηματοδοτήσει, θα κατασκευάσει και θα λειτουργήσει μονάδα ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο στην περιοχή της Αλεξανδρούπολης, που σήμερα ανήκει πλήρως στην DAMCO. Η εκτιμώμενη επένδυση στο εργοστάσιο ηλεκτροπαραγωγής είναι μεγαλύτερη από 380 εκατ. ευρώ.