Η διατήρηση της ιχθυοπανίδας στα Τενάγη των Φιλίππων και η μαζική θανή ορισμένων ειδών εξαιτίας της ρύπανσης των υδάτινων καναλιών, κινητοποίησε τους επιστήμονες - ερευνητές του Ινστιτούτου Αλιευτικής Έρευνας (ΙΝ.ΑΛ.Ε.), με έδρα τη Νέα Πέραμο του δήμου Παγγαίου, δυτικά της Καβάλας, να συμμετάσχουν σε ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα δράσεων.
Όπως γράφει το ΑΠΕ-ΜΠΕ, στόχος τους είναι η προστασία των ειδών που κινδυνεύουν, η διαφύλαξη του υδροφόρου ορίζοντα, η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση των αγροτών για τους μεγάλους κίνδυνους, που εγκυμονεί συνολικά για το περιβάλλον, η κακή χρήση των άδειων πλαστικών συσκευασιών από τα γεωργικά φάρμακα.
«Πρέπει όλοι να αντιληφθούμε -και ιδιαίτερα οι αγρότες- πόσο επιβαρύνουν το περιβάλλον οι πλαστικές συσκευασιών των γεωργικών φαρμάκων, που όταν αδειάζουν δεν εναποθέτονται σε ειδικούς χώρους, αλλά πετιούνται αυθαίρετα, με αποτέλεσμα να ξεπλένονται από τα νερά τις βροχής και τα υπολείμματα να καταλήγουν στα αρδευτικά κανάλια», τονίζει με έμφαση, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο διευθυντής ερευνών του ΙΝ.ΑΛ.Ε. Δρ. Μάνος Κουτράκης.
Το ίδιο και μεγαλύτερο πρόβλημα δημιουργείται στο περιβάλλον από το ξέπλυμα των ψεκαστικών γεωργικών μηχανημάτων μετά από κάθε ράντισμα. «Τα νερά από τις εκπλύσεις», σημειώνει ο κ. Κουτράκης, «οδηγούνται στο έδαφος και μέσω των αρδευτικών καναλιών καταλήγουν στα Τενάγη των Φιλίππων, είτε περνούν ακόμα στον υδροφόρο ορίζοντα. Όταν οι συγκεντρώσεις γεωργικών φαρμάκων στο νερό υπερβαίνουν τα επιτρεπόμενα όρια, τότε η επιβίωση των ζωντανών οργανισμών είναι αδύνατη».
Τα είδη που κινδυνεύουν προς εξαφάνιση
Μέχρι στιγμής, στον κόκκινο κατάλογο της ICUN περιλαμβάνονται δύο ενδημικά είδη, για τα οποία οι ερευνητές του ΙΝ.ΑΛ.Ε. ξεκίνησαν προσπάθεια διάσωσής τους. Ο λόγος για τον Αμμόκοιτο ή Γκαβόχελο και την Γραμμοβελονίτσα. Τα δύο αυτά είδη ιχθυοπανίδας κινδυνεύουν από τη ρύπανση των υδάτων, όπου διαβιούν, κυρίως λόγω της μη ορθής διάθεσης και διαχείρισης των φυτοπροστατευτικών σκευασμάτων.
Αξίζει να τονιστεί ότι και τα δύο είδη έχουν ιδιαίτερες οικολογικές απαιτήσεις. Ο Αμμόκοιτος ή Γκαβόχελο μοιάζει με μικρό χέλι, είναι ενδημικό είδος της περιοχής και συναντάται στην ευρύτερη περιοχή του ποταμού Αγγίτη και στον ποταμό Μογλενίτσα, στα στενά Αψάλου. Είναι ένα απαιτητικό είδος ως προς τις οικολογικές του απαιτήσεις, καθώς θέλει καθαρό τρεχούμενο νερό, και αμμολασπώδες έδαφος, όπου ζει μονίμως κρυμμένο. Η Γραμμοβελονίτσα έχει κρυπτική συμπεριφορά, δηλαδή, κρύβεται στον πυθμένα προκειμένου να αποφύγει τους θηρευτές και να βρει την τροφή της. Γι' αυτούς τους λόγους, το είδος προτιμά περιοχές με λάσπη, άμμο και αρκετή οργανική ύλη ώστε να μπορέσει να εισέλθει και να κρυφτεί.
Η σπουδαιότητα των οικοσυστημάτων και των οργανισμών τους
«Η απόρριψη των φαρμάκων αλλά και των συσκευασιών τους εντός ή ακόμα και στις όχθες των ρεμάτων - ποταμών, θέτει σε κίνδυνο όλα τα είδη ιχθυοπανίδας, αλλά ιδιαίτερα αυτά που χαρακτηρίζονται σπάνια και κινδυνεύουν ακόμα και με εξαφάνιση, όπως είναι το Γκαβόχελο και η Γραμμοβελονίτσα», εξηγεί, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο υπεύθυνος του προγράμματος δράσεων Δρ. Αργύρης Σαπουνίδης.
Υπογραμμίζει δε, πως οι κακές πρακτικές που ακολουθούνται από τους αγρότες στην απόρριψη των γεωργικών φαρμάκων οφείλεται κυρίως στην ελλιπή γνώση και ενημέρωσή τους, για τη σημαντικότητα των οικοσυστημάτων και των οργανισμών που διαβιούν σε αυτά. Επομένως, για την προστασία και διατήρηση αυτών των δύο ειδών της ιχθυοπανίδας, εκτός από τη μείωση των γεωργικών απορριμμάτων (υγρών και στερεών), απαιτείται και ολοκληρωμένη ενημέρωση των κατοίκων της περιοχής.
Οι ενημερωτικές δράσεις που υλοποιούνται
Προς την επίτευξη αυτού του στόχου και στο πλαίσιο του προγράμματος «Φυσικό περιβάλλον και καινοτόμες δράσεις διατήρησης της βιοποικιλότητας», που χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο, έχει προγραμματιστεί σειρά ενημερωτικών εκδηλώσεων καθώς και η δημιουργία ειδικών υποδομών. Έτσι, σε ένα ήδη υπάρχον σημείο έκπλυσης των ψεκαστικών γεωργικών μηχανημάτων, οι ερευνητές - επιστήμονες του ΙΝ.ΑΛ.Ε. εγκατέστησαν ένα πιλοτικό σύστημα συλλογής υγρών αποβλήτων. Τα επικίνδυνα απόβλητα συγκεντρώνονται σε ειδική δεξαμενή, όπου με φυσικό τρόπο εξατμίζεται το νερό και η σκόνη που απομένει πηγαίνει προς ανακύκλωση.
Στο ίδιο πλαίσιο, πραγματοποιήθηκε ενημέρωση των αγροτών που δραστηριοποιούνται στην περιοχή όσο και άλλων επαγγελματιών (βιοτεχνίες επίπλων, παραγωγής ζωοτροφών, επεξεργασίας μαρμάρων). Επίσης, ενημερώσεις πραγματοποιήθηκαν και στα σχολεία ώστε οι μαθητές να μάθουν για τη σπουδαιότητα τόσο των υδατικών συστημάτων όσο και της ιχθυοπανίδας που διαβιεί σε αυτά, με έμφαση στα ποτάμια και τα ρέματα της περιοχής.
«Η ενημέρωση των επαγγελματιών», υπογραμμίζει ο κ. Σαπουνίδης, «περιλαμβάνει και τους τρόπους αύξησης της περιβαλλοντικής ασφάλειας, χωρίς όμως να επηρεάζεται η δραστηριότητά τους. Η επίτευξη του παραπάνω στόχου γίνεται με την τήρηση των κανόνων καλής πρακτικής στην απόρριψη γεωργικών απορριμμάτων (υγρών και στερεών). Για τον σκοπό αυτό αγοράστηκαν και τοποθετήθηκαν ειδικοί κάδοι, κίτρινου χρώματος, πάνω στους οποίους τοποθετήθηκαν ενημερωτικές αυτοκόλλητες ταμπέλες για το πώς πρέπει να γίνεται η απόρριψη των κενών συσκευασιών των γεωργικών φαρμάκων που συγκεντρώνονται για ανακύκλωση».
Η λειτουργία του συστήματος έκπλυσης και η χρήση - αποκομιδή των άδειων συσκευασιών από τους ειδικούς κάδους, μετά την αγορά και εγκατάστασής τους από το ΙΝ.ΑΛ.Ε. θα παραδοθούν στον δήμο Δοξάτου, της Περιφερειακής Ενότητας Δράμας.