Με την προσωπική της ιστορία, η πρόεδρος της Επιτροπής «Women in Business» (WIB) του Αμερικανοελληνικού Επιμελητηρίου και ανώτατο στέλεχος της Microsoft, Μυλαίδη Στούμπου, περιέγραψε σε συζήτηση στη web TV του ΑΠΕ-ΜΠΕ (https://youtu.be/IHuAtJ3RQfI) τη σημασία της ανάπτυξης νοοτροπίας διαρκούς ανάπτυξης (growth mindset), η οποία αποδέχεται το ενδεχόμενο της αποτυχίας και το μεταφράζει σε ευκαιρία εξέλιξης, σε αντίθεση με την παγιωμένη νοοτροπία, που το αποστρέφεται, με αποτέλεσμα να αποφεύγει τις προκλήσεις.
«Το 2016 μού προτάθηκε από την εταιρεία μου ν' αναλάβω μια δύσκολη αποστολή στη γερμανική αγορά. Τότε η Ελλάδα ήταν εν μέσω οικονομικής κρίσης, είχαμε πολύ μεγάλη κόντρα με τη Γερμανία και η ασυνείδητη προκατάληψη γύρω από την προοπτική μια Ελληνίδα να αναλάβει μια δύσκολη αποστολή στη γερμανική αγορά ήταν πάρα πολύ ισχυρή. Ένας συνάδελφος μού είπε: "κι αν αποτύχεις; Είναι πολύ μεγάλη η πρόκληση και το αποτέλεσμά της θα είναι πολύ ορατό στην ηγεσία της επιχείρησης". Η απάντησή μου ήταν ότι μπορεί να αποτύχω, αλλά η όρεξή μου να δοκιμάσω, να μάθω, είναι μεγάλη. Ότι ξέρω πως προσωπικά θα εξελιχθώ, ακόμα κι αν του χρόνου δεν βρίσκομαι στην εταιρεία [...], ότι είμαι αισιόδοξη πως θα πετύχω, αλλά κι αν αποτύχω, δεν χάλασε ο κόσμος. Η περιέργεια και η όρεξη για μάθηση είναι κάτι που πρέπει να καλλιεργήσουμε και πρέπει να είναι δυνατότερη από τον φόβο της όποιας αποτυχίας», είπε η κ. Στούμπου.
«Ως Έλληνες και Ελληνίδες, από την αρχαιότητα ως σήμερα, έχουμε γαλουχηθεί με ιστορίες ηρώων, κάτι που μας δημιουργεί μεγάλη ανάγκη να πετύχουμε μεγαλειώδη πράγματα, ως ήρωες της δικής μας ζωής. Θέλουμε να πετύχουμε, αλλά όταν προσπαθείς πράγματα που ξεφεύγουν από τον μέσο όρο ή από αυτό που λέμε "ζώνη άνεσης", τότε το ρίσκο αποτυχίας μεγαλώνει. Στην ελληνική κοινωνία σήμερα έχουμε μεν ανθεκτικότητα -προερχόμαστε από μια δεκαετή κρίση, που αντέξαμε και μείναμε όρθιοι, και στον επιχειρηματικό κόσμο και ως άτομα, και αυτό είναι πάρα πολύ σοβαρό προσόν στη σύγχρονη εποχή- αλλά έχουμε δαιμονοποιήσει την αποτυχία από μικροί, από το σχολείο», σημειώνει η κ. Στούμπου.
Τι μπορούμε να πούμε στο παιδί μας για μια αποτυχία του
Εξηγεί ότι η νοοτροπία διαρκούς ανάπτυξης είναι στάση ζωής, η οποία αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύουμε τα πράγματα που μας συμβαίνουν. Βασίζεται, όπως λέει, καταρχήν στην αυτογνωσία: γνωρίζω ποιες είναι οι δεξιότητες, οι ικανότητες και τα σημερινά μου όρια, γνωρίζω πού βρίσκομαι και πού θέλω να φτάσω και προσπαθώ όσο χρειάζεται. «Κατά την προσπάθεια αυτή πρέπει να εκτεθώ σε προκλήσεις και ίσως αποτύχω. Η ουσία σε όλο αυτό είναι όταν αποτυγχάνω, τι μαθαίνω, τι αλλάζω την επόμενη φορά που θα προσπαθήσω και τι μπορώ να αντιγράψω από κάποιον που το κάνει καλύτερα από εμένα. Δεν ζηλεύω κάποιον που πέτυχε, αλλά προσπαθώ να μάθω από το παράδειγμά του», σημειώνει η κ. Στούμπου.
Εκφράζει την άποψη ότι η ανάπτυξη του growth mindset πρέπει να ξεκινά από τα σχολεία, ενώ και οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους να την αναπτύξουν: «Υπάρχουν πάρα πολλά πράγματα, που μπορούμε να πούμε στο παιδί μας όταν αποτυγχάνει: "Αντιλαμβάνομαι ότι αυτή τη στιγμή είσαι στεναχωρημένος/η, ότι απέτυχες σε έναν στόχο, αλλά τι έμαθες και τι θα κάνεις διαφορετικό την επόμενη φορά"; Αυτού του είδους η προσέγγιση αλλάζει εντελώς την προοπτική, γιατί στη φράση "δεν τα κατάφερα", προσθέτεις στο τέλος τη λέξη "ακόμα"».
Γιατί οι κοινωνικές δεξιότητες είναι τόσο σημαντικές σήμερα και πώς μπορεί να τις αναπτύξει ένα 15χρονο παιδί
Σε εποχές έντονης μεταβλητότητας, όπως η σημερινή, τα λεγόμενα soft skills, οι μη τυπικές δεξιότητες, θεωρούνται εξαιρετικά σημαντικές, καθώς βοηθούν όποιον/α τις αναπτύσσει να αξιοποιήσει καλύτερα την τεχνογνωσία που πιστοποιούν τα πτυχία του/της (hard skills).
Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Μάρθα Μυλωνά, μέλος της επιτροπής WIB και senior principal της πολυεθνικής Korn Ferry, «τα soft skills είναι το σύνολο των δεξιοτήτων, που επιτρέπουν στο άτομο να αλληλεπιδρά με τους ανθρώπους γύρω του. Όλοι τις έχουμε, αλλά όσοι τις έχουν αναπτύξει σε μεγαλύτερο βαθμό, είναι αυτοί που μπορούν να αντεπεξέλθουν καλύτερα σε ό,τι ζητά σήμερα η αγορά εργασίας [...] Ποιες είναι οι πιο σημαντικές; Επίλυση συγκρούσεων, συναισθηματική νοημοσύνη, διαχείριση χρόνου, αποτελεσματικότητα στην εργασία υπό πίεση, δημιουργικότητα, ακεραιότητα, ευελιξία, επικοινωνία, ενσυναίσθηση, δυνατότητα λήψης αποφάσεων, θετική στάση για τα πράγματα και σαφέστατα διαπραγμάτευση [...] Για να είναι κάποιος/α σε θέση να αναπτύξει τα soft skills του/της, πρέπει να είναι ανοιχτός στην ανατροφοδότηση (feedback), να έχει καλή επικοινωνία, να μπορεί να βγαίνει από τη ζώνη άνεσής του/της, να θέλει να μαθαίνει, να ακούει ενεργά τους άλλους, να προσαρμόζεται στις αλλαγές και να παρατηρεί. Ακούω, αντιλαμβάνονται, παρατηρώ με σεβασμό στον άνθρωπο».
Τι θα έλεγε η κ. Μυλωνά σε ένα 15χρονο κορίτσι, που θα ρωτούσε πώς μπορεί να αναπτύξει τα soft skills του και σε ποια να δώσει έμφαση; «Θα της έλεγα να επιδιώκει συμμετοχή σε ομαδικές δραστηριότητες, σε ομάδες εθελοντισμού, σε μαθητικά debates (δημόσιες συζητήσεις) και συνέδρια, αθλητικές δραστηριότητες, θέατρο, οδηγισμό- προσκοπισμό, γενικά σε πράγματα που αναπτύσσουν τη συμμετοχή και σε δράσεις προσφοράς και δημιουργίας. Θα της έλεγα να έχει πάθος σε ό,τι κάνει, να μην φοβάται να παίρνει ρίσκα, να διεκδικεί το καλύτερο για εκείνη, να διαβάζει πάρα πολλά βιβλία αυτοβελτίωσης, να βάζει και να πετυχαίνει κάθε μέρα μικρούς στόχους, να επενδύει σε ουσιαστικές σχέσεις και να μη σπαταλά χρόνο με τοξικές παρέες, να οραματίζεται αυτό που λέμε προσωπική και επαγγελματική επιτυχία, να αθλείται σωματικά και πνευματικά και γενικά να είναι ερωτευμένη με τη ζωή. Αυτά θα της δώσουν όλες τις κοινωνικές δεξιότητες που θα της χρειαστούν στον εργασιακό χώρο», λέει.
Η συμπερίληψη δεν αφορά μόνο το φύλο
Στα επόμενα πέντε χρόνια, περίπου το 25% των εργαζομένων εκτιμάται ότι θα είναι άνω των 55 ετών. Η συμπερίληψη στην αγορά εργασίας δεν αφορά μόνο το φύλο, αλλά και πολλές άλλες διαστάσεις, όπως ηλικία, αναπηρία, σεξουαλικό προσανατολισμό και τεχνολογικό αλφαβητισμό. Με αφορμή πρόσφατο συνέδριο (https://www.amcham.gr/events/event/5th-wib-forum/), το επόμενο ερώτημα προς την κ. Στούμπου ήταν ποια είναι η εικόνα σήμερα στις ελληνικές επιχειρήσεις ως προς τη συμπερίληψη.
«Η συμπερίληψη έχει πολλές διαστάσεις, γιατί το diversity (διαφορετικότητα) αφορά διαφορετικές ταυτότητες, που όλοι μπορούμε να έχουμε. Σήμερα, για παράδειγμα, τουλάχιστον πέντε γενιές συνυπάρχουν στον εργασιακό χώρο κι έχουν τελείως διαφορετικά προφίλ και εμπειρίες, από τεχνολογική και βιωματική άποψη […]. Στο περιβάλλον των ελληνικών επιχειρήσεων υπάρχουν πολλά βήματα που πρέπει να κάνουμε. Όσον αφορά το φύλο σημειώνεται βελτίωση, νομίζω βοήθησε σε αυτό και ο νόμος της ποσόστωσης για τις εισηγμένες, αλλά αυτό είναι ένα ταξίδι, που απαιτεί από τους ηγέτες πιο ανθρωποκεντρική προσέγγιση, η οποία πολεμάει στερεότυπα που όλοι έχουμε γαλουχηθεί με αυτά, ως προς τις γυναίκες, τους ανθρώπους με αναπηρία, τη συντηρητικότητα των μεγαλύτερων σε ηλικία ή την ελαφρότητα των νέων. Χρειάζεται να επικοινωνούμε περισσότερο, να ακούμε πολύ περισσότερο, να έχουμε την περιέργεια να καταλάβουμε από πού ξεκινάει ο καθένας και να είμαστε λίγο πιο γενναίοι στο να πολεμάμε τα στερεότυπα όταν τα βλέπουμε γύρω μας», υπογραμμίζει.
Υπενθυμίζει ότι ζούμε σε περίοδο απροσδόκητων, απότομων και συνεχών αλλαγών, που ίσως δεν έχουμε ξαναζήσει ως ανθρωπότητα και δημιουργείται ένα περιβάλλον, στο οποίο ουδείς μπορεί να είναι βέβαιος για τη συνέχεια. «Σε αυτό το περιβάλλον, οι ομάδες που είναι περισσότερο πολύπλευρες, είναι και πιο αποδοτικές. Η Mc Kinsey λέει ότι οι επιχειρήσεις που έχουν καλύτερο ποσοστό εκπροσώπησης γυναικών στα διοικητικά τους συμβούλια έχουν 25% καλύτερα αποτελέσματα. Κατά την Boston Consulting Group οι επιχειρήσεις με μεγαλύτερο diversity στο ΔΣ αποδίδουν το διπλάσιο στην καινοτομία, σε σχέση με άλλες επιχειρήσεις. Κι η καινοτομία είναι μεγάλο ζητούμενο, διότι σε τόσο μεταβαλλόμενο επιχειρησιακό περιβάλλον δεν μπορείς να πετύχεις με τα πράγματα που σε έκαναν πετυχημένο χθες. Για να δοκιμάσεις καινούργια πράγματα, θα πρέπει να έχεις ηγετικές ομάδες που θα έχουν τη διαφορετικότητα στο DNA τους», λέει.
Οι ειδικές δυνάμεις των γυναικών και το τέλος του «διατάζω και εξουσιάζω»
Ποιες είναι οι «ειδικές δυνάμεις» που μπορούν να εισφέρουν οι γυναίκες σε αυτό το σκηνικό και ποιο το μοντέλο ηγεσίας που ενδείκνυται; «Οι γυναίκες ηγέτιδες έχουν κάποια soft skills όπως η ενσυναίσθηση, τα οποία φέρνουν τον κόσμο πιο κοντά και "ανοίγουν" τους ανθρώπους να μοιραστούν περισσότερα ή δημιουργούν ασφαλέστερο περιβάλλον, όπου ο εργαζόμενος νιώθει ότι η επιχείρηση βλέπει αξία σε αυτόν, τον ενδυναμώνει και τον βοηθάει να εξελιχθεί. Νομίζω ότι αυτό είναι το βασικό στοιχείο, που μπορούν οι ηγέτιδες να φέρουν στις επιχειρήσεις. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον είδαμε και τη μετάβαση σε ένα νέο ηγετικό μοντέλο. Είχαμε συνηθίσει σε ένα παραδοσιακό μοντέλο "command and control", "διοικώ και εξουσιάζω", σήμερα όμως [...] έχουμε μια μετάβαση σε ένα μοντέλο που βασίζεται περισσότερο στους ανθρώπους, με μέριμνα για την ψυχική υγεία και το ευ ζην. Επιπλέον, έχουμε μετάβαση προς ένα μοντέλο, που αξιολογεί βάσει αποτελεσμάτων και όχι φυσικής παρουσίας σε έναν χώρο και του πότε χτυπάμε κάρτα» απαντά η κ. Στούμπου.
Ηγέτης γεννιέσαι ή γίνεσαι;
Κατά την κ. Μυλωνά, «υπό κατάλληλες προϋποθέσεις οι περισσότερες από τις ποιότητες και ιδιότητες ενός καλού ηγέτη μπορούν να διδαχτούν/αναπτυχθούν. Ο ηγέτης είναι αυτός που κάνει το σωστό, ενώ ο μάνατζερ αυτός που κάνει τα πράγματα σωστά. Για να κάνει ο ηγέτης το σωστό, χρειάζεται να έχει ξεκάθαρο όραμα για το που θέλει να κατευθυνθεί, αλλά και τόλμη και ικανότητα να μετουσιώσει το όραμα σε πράξη, να εμπνεύσει τους άλλους να τον ακολουθήσουν, να εξασκηθεί στην ανάληψη ρίσκου και τον προγραμματισμό, να έχει ξεκάθαρη επικοινωνία και ενεργή ακρόαση και να είναι προσανατολισμένος στην ανάπτυξη και αναγνώριση των συνεργατών του […]. Το Harvard ανακοίνωσε ότι έχει ανακαλύψει "το γονίδιο του ηγέτη", που καθορίζει το 27% των ηγετικών χαρακτηριστικών, αλλά για να ενεργοποιηθεί αυτό το γονίδιο, σημαντικό ρόλο παίζει το πώς μεγάλωσε κάποιος, πώς ανέπτυξε κοινωνικές δεξιότητες στην παιδική ηλικία, οι αξίες του, οι εμπειρίες και η διάθεση για μάθηση. Ο ηγέτης χρειάζεται να διαθέτει αυτογνωσία, να δείχνει ζήλο, αυθεντικότητα και πραγματική διάθεση δημιουργίας σχέσεων και να εμπιστεύεται τους άλλους. Όλα αυτά δεν εμπεριέχονται σε ένα γονίδιο […]. Ο ηγέτης χρειάζεται να είναι ανοιχτός στην ανατροφοδότηση και να μπορεί να αλληλεπιδρά με τα άλλα άτομα με πολύ ανθρώπινο τρόπο και σεβασμό. Πολύ σημαντική για έναν ηγέτη είναι η ενεργή ακρόαση, που για να την πετύχεις, πρέπει να έχεις δουλέψει πάρα πολύ με το "εγώ" σου, ώστε να το βάλεις πίσω και να φέρεις τον άλλον μπροστά», υπογραμμίζει η κ. Μυλωνά.
Οι γυναίκες αντιμετωπίζουν πολλές προκλήσεις στην αγορά εργασίας, αλλά και στις διοικητικές θέσεις: από τη μη αμειβόμενη εργασία στο σπίτι μέχρι τις λεγόμενες «ασυνείδητες προκαταλήψεις». Αντιμετώπισε η κ. Μυλωνά τέτοια φαινόμενα στην επαγγελματική της πορεία; «Χρειάζεται να ξεκινάμε με κάτι πολύ σημαντικό: ποια είναι η πυξίδα της ζωής μας; Ανάλογα με το ποια είναι και πόσο ξεκάθαρη είναι, αυτό που εκπέμπουμε φτάνει στους άλλους και μας αντιμετωπίζουν με τον άλφα ή τον βήτα τρόπο. Η πυξίδα ζωής μου ήταν αξίες όπως: ακεραιότητα, σεβασμός, ειλικρίνεια, επιμονή, πίστη, υπευθυνότητα, διάθεση για ποιότητα, αγάπη προς οποιοδήποτε συνάδελφο αντιμετώπιζε κάποιο θέμα. Επίσης, σημαντική είναι η ανάγκη για προσωπική εξέλιξη, ανεξάρτητα απ' το αν θα κάνεις λάθος ή θα αποτύχεις και η αναζήτηση του καλύτερου για εσένα και τους συνεργάτες σου. Η γενική αποφυγή συγκρούσεων αποτέλεσε επίσης βασικό στοιχείο στη φιλοσοφία ζωής μου, πιστεύω πως όλα λύνονται χωρίς σύγκρουση [...] Είχα την τύχη να συνεργαστώ με εξαιρετικούς επιχειρηματίες με ήθος και όραμα, και είδα πώς έπρατταν και προσπαθούσα να οικειοποιηθώ τα θετικά χαρακτηριστικά. Μια γυναίκα επαγγελματίας σε τέτοιους χώρους χρειάζεται να έχει πάρα πολύ καλή οργάνωση και υποστηρικτικούς μηχανισμούς -γονείς, ανθρώπους που βοηθούν, υποστηρικτικό σύντροφο. Χρειάζεται να μην κολλά στις λεπτομέρειες, να βλέπει τη μεγάλη εικόνα. Κι επίσης πολύ σημαντικοί είναι οι δεσμοί ισχυρής επαγγελματικής φιλίας, αλλά και προσωπικής, είναι μια ασπίδα προστασίας, ενδυνάμωσης και διευκόλυνσης της καθημερινότητας. Οι γυναίκες πρέπει να χτίζουμε εμπιστοσύνη μεταξύ μας», καταλήγει.