Το προσχέδιο της επιτροπής Πισσαρίδη που δόθηκε σε δημόσια διαβούλευση τη Δευτέρα (το τελικό σχέδιο αναμένεται να κατατεθεί τον Σεπτέμβριο) φιλοδοξεί, σε συνδυασμό και με τα κονδύλια της ΕΕ, να ανασυγκροτήσει την ελληνική οικονομία.
Οι οικονομικές προτεραιότητες του προσχεδίου, περιλαμβάνουν την άνοδο των επενδύσεων και των εξαγωγών ως ποσοστό του ΑΕΠ, την ενίσχυση της μισθωτής εργασίας, την στήριξη των αδύναμων νοικοκυριών, την επένδυση στη ψηφιοποίηση, την εκπαίδευση και τη γνώση. Mειώσεις φόρων και εισφορών καθώς και δραστικές αλλαγές στη δομή του ασφαλιστικού συστήματος αποτελούν τον πυρήνα του σχεδίου. Πρόκειται για φιλόδοξες διακηρύξεις τις οποίες έχουν υποστηρίξει λίγο πολύ όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις αλλά έμειναν στη θεωρία.
Το προσχέδιο μεταξύ άλλων προτείνει:
1. Μείωση του βάρους στη μισθωτή εργασία με συνδυαστικά μέτρα, όπως μείωση των ασφαλιστικών εισφορών (για παράδειγμα μέσω ενός σταθερού ποσού εισφορών υγείας για όλους τους εργαζόμενους), απάλειψη της εισφοράς αλληλεγγύης, και μείωση του ανώτατου ορίου ασφαλιστέου εισοδήματος.
2. Εκσυγχρονισμός του συστήματος χρηματοπιστωτικής εποπτείας στον τομέα της προστασίας των επενδυτών και εκσυγχρονισμός του συστήματος εταιρικής διακυβέρνησης.
3. Άμεση λειτουργία εξειδικευμένων τμημάτων στα δικαστήρια για υποθέσεις σημαντικού οικονομικού ενδιαφέροντος με ανώτατο όριο 12 μηνών έως την απόφαση.
4. Θεσμική ενίσχυση της δημόσιας διοίκησης, όπως μέσω της αύξησης της θητείας και της κινητικότητας στις ανώτερες διοικητικές θέσεις, καθώς και της αναβάθμισης του ρόλου του ΑΣΕΠ. Καθολική εφαρμογή της αξιολόγησης. Συνέχιση και εμβάθυνση των διαδικασιών ψηφιοποίησης.
5. Μείωση του κόστους παραγωγής στη μεταποίηση, κυρίως μέσω επιταχυνόμενων φορολογικών αποσβέσεων για επενδύσεις σε εξοπλισμό και μείωση του κόστους ενέργειας.
6. Ενίσχυση βασικής έρευνας μέσω άρσης αγκυλώσεων για πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα και συντονισμό από ένα ανεξάρτητο ίδρυμα με πόρους και μακροπρόθεσμη ερευνητική στρατηγική.
7. Ριζική αναβάθμιση του συστήματος κατάρτισης για ανέργους και για εργαζόμενους. Αύξηση χρηματοδότησης, ευθυγράμμιση κινήτρων και επιβράβευση των παρόχων σε συνάρτηση με τα αποτελέσματα της κατάρτισης.
8. Διευκόλυνση της πληρέστερης ένταξης των γυναικών στην αγορά εργασίας και της αύξησης των αμοιβών τους.
9. Εκσυγχρονισμός της δομής του συστήματος εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες. Αύξηση του μέσου μεγέθους των σχολικών μονάδων, με ουσιαστική αυτονομία και αξιολόγησή τους.
10. Αναδιάρθρωση του συστήματος υγείας με προτεραιότητα στην πλήρη ανάπτυξη συστήματος ψηφιακού φακέλου ασθενούς, πρωτοβάθμιας φροντίδας και πρόληψης.
Αναμόρφωση φορολογικού συστήματος
Οι οικονομολόγοι προτείνουν ριζική μεταρρύθμιση του φορολογικού συστήματος, κάτι που θα προσδώσει αναπτυξιακή ορμή στην οικονομία, προσελκύοντας παράλληλα επενδύσεις.
Η επιτροπή εισηγείται:
α) Μείωση της φορολογίας των μεσαίων εισοδημάτων με αναμόρφωση των φορολογικών συντελεστών στην κατεύθυνση της περαιτέρω απλοποίησης με ταυτόχρονη διεύρυνση της φορολογικής βάσης. Να διαχυθούν, δηλαδή, τα φορολογικά βάρη σε περισσότερους για να μην προκύπτει υπέρμετρη επιβάρυνση της μεσαίας τάξης
β) Κοινή φορολογική μεταχείριση των εισοδημάτων από διαφορετικές πηγές. Κάτι που δείχνει προς την κατεύθυνση θέσπισης ενιαίας κλίμακας φορολόγησης για εισοδήματα, ανεξαρτήτως προέλευσης.
γ) Eξορθολογισμό, συγχώνευση και απλούστευση όλων των φόρων για την ακίνητη περιουσία και σταδιακή μεταφορά πόρων σε τοπικό επίπεδο, σε αναλογία με αρμοδιότητες (να εισπράττουν τον ΕΝΦΙΑ οι δήμοι).
δ) Σταθερό φορολογικό πλαίσιο για τις επιχειρήσεις.
Τα αμφιλεγόμενα σημεία
Αυτό που ξεχωρίζει είναι η εισήγηση για μετάβαση από διανεμητικό σε κεφαλαιοποιητικό σύστημα επικουρικής σύνταξης, με άμεση εφαρμογή για όσους εισέρχονται στην αγορά εργασίας και εθελοντικά για όσους άλλους εργαζόμενους το επιθυμούν. Η επιτροπή προτείνει ενίσχυση της αναλογικότητας και διαφάνειας του δημόσιου διανεμητικού πρώτου πυλώνα κοινωνικής ασφάλισης και ταυτόχρονα ανάπτυξη ενός δεύτερου και τρίτου πυλώνα με κίνητρα για ιδιωτικές αποταμιευτικές αποφάσεις. Τι σημαίνει όμως κεφαλαιοποιητικό σύστημα;
Στο κεφαλαιοποιητικό σύστημα οι εισφορές του κάθε εργαζόμενου επενδύονται ώστε, όταν αποχωρήσει από την εργασία του, να προκύψει ένα συνολικό ποσό. Βάσει του ποσού αυτού θα εισπράττει μια ορισμένη σύνταξη. Όσο οι αποδόσεις των επενδύσεων, που έχουν γίνει
με τα χρήματα των ασφαλιστικών εισφορών, παραμένουν υψηλές, οι ασφαλισμένοι εισπράττουν την υπερ-απόδοση των εισφορών τους. Υπάρχει, όμως, το ρίσκο των κακών αποδόσεων, αλλά κυρίως έλλειψη πρόνοιας για τους εργαζόμενους με χαμηλό εισόδημα. Σε κάθε περίπτωση μένει να αποσαφηνιστούν οι λεπτομέρειες της ριζοσπαστικής αν και αμφιλεγόμενης, για τα ελληνικά δεδομένα, πρότασης.
Είναι σαφές πως οι εισηγήσεις της επιτροπής κινούνται σε αμιγώς φιλελεύθερη κατεύθυνση και διακρίνονται από ιδεολογικοπολιτική μονομέρεια. Το πρόβλημα ωστόσο είναι πως φαντάζουν ανεπαρκείς στο περιβάλλον που έχει διαμορφωθεί χωρίς να παρέχουν αποτελεσματικές λύσεις στα προβλήματα που δημιούργησε η πανδημία ενώ κάποιες από τις προτάσεις δεν ανταποκρίνονται στη σημερινή συγκυρία. Ύφεση, αύξηση της ανεργίας, συμπίεση του εισοδήματος των πολιτών «ζητούν» άμεσες λύσεις, οι οποίες απουσιάζουν από το προσχέδιο. Η εισήγηση για παροχή κινήτρων στα νοικοκυριά για επενδύσεις σε… μία περίοδο που πασχίζουν να επιβιώσουν φαντάζει εκτός πραγματικότητας. Η πρόταση για ψηφιοποίηση του ΕΣΥ, εν μέσω πανδημίας, ενώ ακόμα το κράτος πασχίζει να δημιουργήσει νέες ΜΕΘ, μοιάζει εντελώς άκαιρη και άστοχη.
Η επιτροπή δε λέει κάτι που δεν έχουν ακούσει ξανά οι πολίτες. Το ότι είναι άμεση ανάγκη η μείωση των φόρων και των ασφαλιστικών εισφορών στη μισθωτή εργασία δεν αμφισβητείται από κανέναν. Δύσκολα θα διαφωνήσει κάποιος και με τις προτάσεις των επιστημόνων για εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης και επιτάχυνση της ψηφιοποίησης του δημοσίου. Από το προσχέδιο απουσιάζει όμως κάτι το πραγματικά μεταρρυθμιστικό και επαναστατικό που θα δώσει πραγματική ώθηση στην οικονομία και θα «απαντά» στις νέες προκλήσεις και δυσκολίες που δημιούργησε η επιδημία αλλά και στην αδήριτη ανάγκη για μετασχηματισμό του παραγωγικού μοντέλου της χώρας με έμφαση στην καινοτομία και την εξωστρέφεια.
* Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 09.08.2020.