Μια έκθεση γεμάτη ορμή και φρεσκάδα. Σαν το ρέον νερό… Σαν τα όνειρα που δεν ακολουθούν μια γραμμική πορεία. Σαν τη νεότητα που χαρακτηρίζει τους 18 συμμετέχοντες καλλιτέχνες…
Ο λόγος για τα «Αρχεία Ονείρου: Τα όνειρα ως δομικό υλικό καλλιτεχνικής δημιουργίας και πρακτικής» που παρουσιάζονται έως τις 11 Οκτωβρίου στο MOMus – Πειραματικό Κέντρο Τεχνών.
Η έκθεση αποτελεί συνέχεια του εργαστηρίου που έγινε το καλοκαίρι στο πλαίσιο του Inspire Project 2020. Αρθρώνεται δε σε δύο ενότητες. Στην πρώτη παρουσιάζονται έργα της προσκεκλημένης καλλιτέχνιδας που σχεδίασε και εμψύχωσε το εργαστήριο από την καλλιτεχνική παραγωγή της των ετών 2007 έως σήμερα. Στη δεύτερη απλώνονται οι εργασίες των 18 νέων καλλιτεχνών (ηλικία 25- 30 ετών) που συμμετείχαν στο 10ήμερο εργαστήριο και προέρχονται από Σχολές Καλών Τεχνών της Θεσσαλονίκης, της Φλώρινας και της Κέρκυρας.
Το αρχέγονο στοιχείο του νερού ως οδοδείκτης
Η δουλειά της Μαίρης Ζυγούρη μελετά τη φύση των ονείρων και το πώς αυτά, ως στιγμιότυπα προσωπικής έκφρασης, μπορούν να γίνουν τόπος συλλογικής συνάντησης και επικοινωνίας. Πρόκειται για μια ολόκληρη μελέτη με την οποία η καλλιτέχνης καταπιάνεται εδώ και δύο χρόνια. «Προσπάθησα να εφαρμόσω, κατά κάποιον τρόπο, κάποιες μεθοδολογίες που έχω διαμορφώσει μετά από εμπειρία από τη δική μου δουλειά. Γι αυτό και όλο αυτό το ονομάζω και λίγο πείραμα», λέει στο makthes.gr η εικαστικός που ζει στην Αθήνα και βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη προσκεκλημένη του MOMus.
Η ίδια προσέγγισε το σχέδιο της συνεργασίας και της από κοινού μάθησης με τους συμμετέχοντες μέσα στο ρευστό αστικό και φυσικό τοπίο της Θεσσαλονίκης. Μέσα σε όλο αυτό οι κρυμμένες διαδρομές του νερού στην πόλη σε σχέση με τη ρευστότητα του ονείρου έγιναν το πεδίο δράσης και καλλιτεχνικού πειραματισμού του εργαστηρίου. «Χρησιμοποιώ το αρχέγονο στοιχείο του νερού ως οδοδείκτη. Εξάλλου, το νερό συνδέεται με τα όνειρα. Είχε προηγηθεί μια προσωπική συνέντευξη με κάθε παιδί που μου αφηγήθηκε ένα επιλεγμένο όνειρο. Αυτό το όνειρο σε σχέση με την ανάλυση που έδωσα ως εικαστικός με βάση τη γνώση που είχα από διαφορετικά πεδία ήταν οι βασικές κατευθυντήριες για το πώς κάθε παιδί θα μπορέσει να ξαναβρεί στην πόλη το όνειρό του. Το όνειρό του όμως συνδέεται με το νερό της πόλης. Έτσι, συναντηθήκαμε στη ρωμαϊκή αγορά κι ακολουθήσαμε μια πορεία ανεβαίνοντας στην Άνω Πόλη σε μια χαρτογράφηση που αναζήτησε στην ουσία το κρυμμένο νερό, αφού δεν το είδαμε να τρέχει – ακόμη και οι κρήνες ήταν μπλοκαρισμένες. Ξέραμε όμως ότι από κάτω είχε αγωγούς. Άρχισε να λειτουργεί πολύ και η φαντασία μας κι αρχίσαμε να βλέπουμε την πόλη με άλλο μάτι. Ακολουθήσαμε κάποιες διαδρομές στην Άνω Πόλη με ταμπέλες που γράφουν προς αγίασμα ή ιερό νερό και, αν και δεν καταφέραμε λόγω κορονοϊού να μπούμε σ’ αυτά, ακόμη και αυτή η αποτυχία χαρακτήρισε τη διαδρομή μας. Καταλήξαμε στον Κήπο του Πασά όπου έγιναν κάποιες άλλες δράσεις. Κατά τη διάρκεια όλης αυτής της διαδρομής τα παιδιά έπαιρναν σημειώσεις, το υλικό τους. Έκαναν επίσης κάποιες κοινές δράσεις, όπως περάσματα με την κάμερα πάνω στο σώμα τους. Αυτό που με ενδιέφερε ήταν πώς μπορούν να αρχίσουν να βλέπουν το σώμα τους ως αντικείμενο μέσα στην πόλη. Έγιναν δηλαδή κάποιες σωματικές συνθέσεις σε σχέση με την κρήνη σαν το κορμί να αφομοιώνεται από την αρχιτεκτονική της πόλης. Αυτή ήταν η βασική κατεύθυνση», επισημαίνει η δημιουργός.
Σε ένα ξέφωτο στο καταφύγιο δάσος του Χορτιάτη
Ο τρόπος δουλειάς περιγράφεται αντιπροσωπευτικά και στη δεύτερη μέρα του εργαστηρίου, στη διάρκεια της οποίας η ομάδα βρέθηκε σε ένα ξέφωτο στο καταφύγιο στο δάσος του Χορτιάτη. «Περάσαμε στο φυσικό τοπίο εκτός πόλης, όπου έγιναν άλλου είδους δράσεις. Προσπαθήσαμε να δουλέψουμε με τις περσόνες ως επιτελεστικές πρακτικές. Η κάθε περσόνα, το κάθε παιδί, ο κάθε νέος καλλιτέχνης σχετιζόταν με το όνειρό του αλλά και με αυτό που είχε ζήσει, με όλα αυτά που είχαν ανατροφοδοτήσει τη φαντασία, την εμπειρία, τη μνήμη του. Έγιναν κάποιες αυτοσχέδιες, αυθόρμητες δράσεις μέσα στο ξέφωτο, που τις κατέγραφα εγώ η ίδια. Εξάλλου, ήμουν αυτή που ήξερε το όνειρο του καθενός και άρα μπορούσα να καταλάβω πολύ πιο βαθιά τι προσπαθούσε να κάνει ακόμα και ασυνείδητα. Όλο αυτό το υλικό που προέκυψε το βάλαμε σε μια κοινή συλλογική δεξαμενή», τονίζει η κ. Ζυγούρη.
Μια διερεύνηση της σύγχρονης διάστασης των ονείρων
Ανάμεσα στα έργα της ίδιας που περιλαμβάνει η έκθεση παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα η πλέον πρόσφατη εργασία της με τίτλο «Ενύπνιο» (2020): μια διερεύνηση της σύγχρονης διάστασης των ονείρων ως βιοπολιτικού εργαλείου», η οποία μάλιστα αποτέλεσε την έμπνευση για το εργαστήριο. «Είναι καινούρια παραγωγή, αλλά επέλεξα να την παρουσιάσω γιατί είναι άμεσα συνδεδεμένη και με το αντικείμενο και με την έρευνα που κάνω. Στο έργο γίνεται καταγραφή μιας δράσης από μια περφόρμανς σύμφωνα με τη λογική που υπάρχει και στα υπόλοιπα έργα μου. Το συγκεκριμένο όμως διαφοροποιείται από το στοιχείο ότι μέσα στο όνειρο υπάρχουν πολύ περισσότερες δράσεις που έχουν γίνει με υλικό το οποίο έχει διαμορφωθεί σε δημόσια περφόρμανς και έχει ενταχθεί μέσα σε όνειρο που περιλαμβάνει το παρελθόν μου. Το έργο δηλαδή συντίθεται από μια δημόσια δράση που έγινε τον Αύγουστο του 2019 στην Ποσειδωνία της Ιταλίας, όπου κοιμάμαι και βλέπω ένα όνειρο που τελικά συμβαίνει στα Αντικύθηρα και είναι οι δράσεις που είχα κάνει το 2013».
Μια μεγάλη «αναπνοή»
Για εκείνη και τους συμμετέχοντες το εργαστήριο ήταν μια μεγάλη «αναπνοή» αφού πραγματοποιήθηκε αμέσως μετά την καραντίνα δίνοντας μια διέξοδο σε όλους τους. «Έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο ότι έγινε μετά τον εγκλεισμό. Ένιωσα ότι υπήρχε φούρια από τα παιδιά. Ανυπομονούσαν, ήθελαν να κάνουν το καινούριο τους έργο κι αυτό το έλεγαν από την αρχή. Ενώ λοιπόν σε άλλες περιπτώσεις επιλέγω και προτρέπω όσους παρακολουθούν να κάνουν ένα κοινό έργο, μια συλλογική δράση, επέλεξα εξαιτίας των συνθηκών να κάνει ο καθένας την ατομική του δουλειά. Αξίζει να σημειωθεί ότι παρά του ότι όλη η σύλληψη, η παραγωγή και η διαδικασία έγινε μέσα σε δώδεκα μέρες τα παιδιά είχαν εξαιρετικά αποτελέσματα. Αν κοιτάξει κανείς τα προηγούμενα έργα τους θα διαπιστώσει ότι σε αυτές τις δουλειές έχουν κάνει τρομερή υπέρβαση. Είχαν καταπληκτική εξέλιξη».
Τέλος, θεωρεί το εργαστήριο αυτό το πρώτο της συλλογικό πείραμα. «Κάνω πολλά πειράματα αλλά είναι η πρώτη φορά που αυτό γίνεται έτσι, δηλαδή που προσπαθώ να εφαρμόσω μια στρατηγική που μπορεί να την ακολουθώ μόνη μου αλλά είναι ενδιαφέρον του πώς συμβαίνει και συλλογικά. Τα αποτελέσματα φαίνονται εν μέρει και στην ποιότητα των έργων των νέων αυτών καλλιτεχνών».
Δεν έχει παρά να το διαπιστώσει κανείς με μια επίσκεψη στην έκθεση που θα διαρκέσει έως τις 11 Οκτωβρίου στο MOMus – Πειραματικό Κέντρο Τεχνών (Αποθήκη Β1, Λιμάνι Θεσσαλονίκης)