Η ΕΕ σημείωσε ρεκόρ στις πιθανές περιπτώσεις απάτης και λανθασμένης επισήμανσης ελαιολάδου το πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους, καθώς οι πληθωριστικές πιέσεις τροφοδότησαν μια αύξηση στην κρυφή αγορά για τα βασικά είδη κουζίνας.
Το κόστος του ελαιολάδου έχει υπερδιπλασιαστεί από το 2018 με την παραγωγή να πλήττεται από ακραία καιρικά φαινόμενα που προκαλούνται από την κλιματική κρίση και άλλους παράγοντες. Καθώς η τιμή έχει εκτοξευθεί, τόσο αυξάνεται ο αριθμός των «διασυνοριακών ειδοποιήσεων ΕΕ», οι οποίες περιλαμβάνουν εσφαλμένη σήμανση, πιθανή απάτη και περιπτώσεις ασφάλειας που αφορούν μολυσμένα λάδια.
Το πρώτο τρίμηνο του 2018 καταγράφηκαν μόλις 15 τέτοιες περιπτώσεις από την Ε.Ε. Αυτό ανήλθε σε 50 περιπτώσεις ρεκόρ τους πρώτους τρεις μήνες του τρέχοντος έτους, υπερτριπλάσια αύξηση, σύμφωνα με στοιχεία που δόθηκαν στον Guardian βάσει της νομοθεσίας περί ελευθερίας της πληροφόρησης. Ωστόσο, αυτές οι περιπτώσεις είναι μόνο εκείνες που έχουν εντοπιστεί και αναφερθεί από τα κράτη μέλη στη Γενική Διεύθυνση Υγείας της ΕΕ. Ο αριθμός παραλείπει τις εγχώριες υποθέσεις και το πραγματικό μέγεθος της απάτης είναι πιθανώς πολύ υψηλότερο.
Οι αναφορές περιστατικών περιελάμβαναν λάδια μολυσμένα με μη εγκεκριμένες ουσίες όπως φυτοφάρμακα, ορυκτέλαια και μια περίπτωση που ανακαλύφθηκαν θραύσματα γυαλιού. Υπήρχαν επίσης πολλές περιπτώσεις όπου το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο κρίθηκε νοθευμένο, για παράδειγμα με ανάμειξή του με λάδια φτωχότερης ή φθηνότερης ποιότητας, περιπτώσεις όπου το παρθένο ελαιόλαδο χαρακτηρίστηκε ως έξτρα παρθένο (ένα πιο υψηλής ποιότητας μη επεξεργασμένο λάδι με χαμηλότερη οξύτητα) και αρκετές περιπτώσεις παραπλανητικής ή ψευδούς επισήμανσης προέλευσης.
Τον Φεβρουάριο, σε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, η Γερμανία ανέφερε ένα κρούσμα από το Ισραήλ «ελαίου λαμπάντε», ποιότητας που θεωρείται ακατάλληλο για ανθρώπινη κατανάλωση (σ.σ. παρθένο ελαιόλαδο κατώτερης ποιότητας με οξύτητα πάνω από 2%) χωρίς περαιτέρω διύλιση, και διατίθεται στο εμπόριο ως «εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο». Ορισμένα λάδια διέσχισαν πολλά σύνορα, με τη Γερμανία να αναφέρει μια περίπτωση «παραπλανητικής σήμανσης ελαιολάδου από τη Συρία, μέσω Ολλανδίας» τον Μάρτιο. Από τις 182 ειδοποιήσεις απάτης και μη συμμόρφωσης με το ελαιόλαδο που στάλθηκαν στην ΕΕ από τις αρχές του 2023, οι 54 αφορούσαν προϊόντα από την Ιταλία, 41 από την Ισπανία και 39 από την Ελλάδα.
Η ΕΕ εισήγαγε νέους κανόνες σχετικά με τους ελέγχους συμμόρφωσης των προτύπων εμπορίας για το ελαιόλαδο, καθώς και μεθόδους ανάλυσής του, τον Ιούλιο του 2022.
Ένας εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είπε ότι ο μεγαλύτερος αριθμός ειδοποιήσεων στο σύστημα δεν υποδηλώνει επιδείνωση του κινδύνου για τους καταναλωτές. Είπε: «Ο ετήσιος υψηλότερος αναφερόμενος αριθμός ειδοποιήσεων είναι απόδειξη καλύτερων ανταλλαγών των αρμόδιων αρχών των κρατών μελών και της επαγρύπνησής τους έναντι της απάτης στην αλυσίδα αγροδιατροφής. Η επιτροπή έχει μηδενική ανοχή στην απάτη. Προκειμένου να παρέχει στους καταναλωτές ελαιόλαδο καλής ποιότητας στην ΕΕ, η επιτροπή διοργανώνει ετήσια εργαστήρια και προωθεί τη συνεργασία μεταξύ των χωρών της ΕΕ για να διασφαλίσει ότι αυτοί οι έλεγχοι εφαρμόζονται σωστά και διασφαλίζει την ανταλλαγή σχετικών πληροφοριών για όσους εργάζονται στο ελαιόλαδο».
Ο Κρις Έλιοτ, καθηγητής ασφάλειας τροφίμων στο Queen's University του Μπέλφαστ, είπε ότι ενώ οι συνέπειες της κατάποσης μολυσμένου ελαιολάδου μπορεί να είναι σοβαρές, ήταν πολύ απίθανο να εμφανιστεί στα ράφια των μεγάλων σούπερ μάρκετ. Είπε: «Οι περισσότεροι άνθρωποι που απατούν είναι πιθανό να το κάνουν σε περιοχές όπου δεν υπάρχει καμία παρακολούθηση ή επιτήρηση. Οι μικρές επιχειρήσεις ή οι υπηρεσίες τροφίμων είναι πιο ευάλωτες στην απάτη».
Ελαιόλαδο ή αλλιώς «υγρός χρυσός»
Η παγκόσμια θέρμανση έχει οδηγήσει σε πτώση των επιπέδων παραγωγής ελαιολάδου τα τελευταία χρόνια. Οι καλλιέργειες στην Ισπανία, η οποία παρήγαγε περισσότερο από το μισό ελαιόλαδο στον κόσμο το 2018-19, έχουν πληγεί από ξηρασία και καύσωνες άνω των 40C (104F). Τα προσωρινά στοιχεία του Διεθνούς Συμβουλίου Ελαιολάδου (IOC) δείχνουν ότι τα παγκόσμια επίπεδα παραγωγής αναμένεται να μειωθούν σε 2,4 εκατομμύρια τόνους το 2023-24, μειωμένα κατά 27% από το 2018-19 και χαμηλότερα από τα προβλεπόμενα επίπεδα κατανάλωσης των 2,6 εκατομμυρίων τόνων.
Ως αποτέλεσμα, οι τιμές έχουν εκτοξευθεί. Εκατό κιλά έξτρα παρθένου ελαιολάδου από τη Χαέν στην Ισπανία κόστισαν 787 ευρώ τον Νοέμβριο του περασμένου έτους, από 262,50 ευρώ πέντε χρόνια νωρίτερα, καθιστώντας το ελαιόλαδο πιο ελκυστική αγορά για τους απατεώνες.
Ο Έλιοτ είπε ότι ο πληθωρισμός που οφείλεται στο κλίμα βρίσκεται συχνά πίσω από τα αυξανόμενα επίπεδα απάτης: «Όποτε βλέπουμε διακυμάνσεις στις τιμές ενός εμπορεύματος, είναι πάντα ένα σαφές σημάδι αυξημένης απάτης τους επόμενους μήνες, καθώς παρέχει την ευκαιρία στους ανθρώπους να απατήσουν. Το ελαιόλαδο είναι ένα παράδειγμα. Υπήρξαν επίσης τεράστιες αυξήσεις σε πράγματα όπως η σοκολάτα όπου η παραγωγή κακάο είναι ένα τεράστιο ζήτημα. λόγω της κλιματικής αλλαγής θα υπάρξουν μεγάλες αυξήσεις σε πράγματα όπως ο καφές. Όσο πιο επεξεργασμένο είναι ένα τρόφιμο, τόσο πιο πιθανό είναι να υπάρξει απάτη».
Η ιταλική κεντρική επιθεώρηση ποιοτικής προστασίας και πρόληψης της απάτης των αγροδιατροφικών προϊόντων (ICQRF) ολοκλήρωσε πέρυσι ένα πρόγραμμα που κατέσχεσε 380 τόνους πετρελαϊκών προϊόντων αξίας άνω των 2 εκατομμυρίων ευρώ και κατήγγειλε 17 άτομα στις δικαστικές ή διοικητικές αρχές για σοβαρές παραβάσεις που σχετίζονται με ψευδή ή έλλειψη επισήμανσης ή δόλια εμπορία μη εξαιρετικά παρθένων ελαίων ως «εξαιρετικά παρθένα».
Τον Νοέμβριο, οι ιταλικές αρχές κατέσχεσαν 550.000 κιλά ελαίων που δηλώθηκαν ως ελαιόλαδο αλλά στην πραγματικότητα αποτελούνταν από ένα μείγμα φυτικών ελαίων. Η αξία των κατασχεθέντων εμπορευμάτων ήταν περίπου 250.000 €.
Με πληροφορίες από Guardian