Το 2010 ο Ζαχαρίας Βαμβακούσης βίωσε το σκληρό τραυματισμό ενός φίλου του, μουσικού. Το τροχαίο στο οποίο εκείνος ενεπλάκη, παραλίγο να τον αφήσει παράλυτο, γεγονός που θα σηματοδοτούσε την πάυση της ενασχόλησης του με τη μουσική. Μέσα από αυτό το γεγονός, ο Ζαχαρίας συνειδητοποίησε ότι δεν υπήρχε κανένα μουσικό όργανο προσβάσιμο για τετραπληγικούς.
Έτσι δημιουργήθηκε το EyeHarp, το μοναδικό πρόγραμμα εκμάθησης μουσικής σε άτομα με κινητικές αναπηρίες και με αποστολή τη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα που γεννήθηκε στην Ελλάδα και το οποίο επιτρέπει σε ανθρώπους με σπαστική τετραπληγία να παίζουν μουσική με τα μάτια ή με κινήσεις κεφαλιού.
Έμπνευση για την υλοποίηση του, η ίδια η ζωή και ο Κινηματογράφος
Το EyeHarp ή η «ΜατοΆρπα», όπως είναι το ελληνικό του όνομα, έχει μπει για τα καλά στα ελληνικά σχολεία. Παράλληλα έχει ταξιδέψει σε ολόκληρη την Ευρώπη και κυρίως σε σχολεία της Αγγλίας, της Ισπανίας και της Ολλανδίας. Σε λίγες ώρες, επαγγελματίες μουσικοί με τετραπληγία, ετοιμάζονται να δώσουν μια μοναδική συναυλία στην πλατεία Αριστοτέλους, μέσω του εν λόγω προγράμματος.
Ο εμπνευστής του EyeHarp, Ζαχαρίας Βαμβακούσης σπούδασε πληροφορική στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανε το μεταπτυχιακό του στο πανεπιστήμιο Pompeu Fabra στη Βαρκελώνη. Παράλληλα είναι κάτοχος διδακτορικού διπλώματος πάνω στα προσβάσιμα ψηφιακά όργανα και ενός μεταδιδακτορικού τίτλου, σχετικού με τους τρόπους με τους οποίους η τεχνολογία μπορεί να υποβοηθήσει την εκμάθηση μουσικής.
«Ο φόβος ότι ο φίλος μου θα μείνει παράλυτος και δε θα μπορεί να παίξει μουσική, ήταν για εμένα το πρώτο έναυσμα για κάνω κάτι το οποίο να επιτρέπει στους ανθρώπους με παράλυση στα άκρα δημιουργήσουν», αναφέρει στη makthes.gr.
Ο Ζαχαρίας Βαμβακούσης περιγράφοντας την αρχή του προγράμματος, τονίζει πως παρά τα αρχικά εμπόδια αλλά και την αποθάρρυνση που δέχτηκε ακόμη και από καθηγητές του, το πρόγραμμα υλοποιήθηκε σε πείσμα όλων.
Πως λειτουργεί
Το EyeHarp χρησιμοποιεί τεχνολογία eye tracking, δηλαδή τεχνολογία εντοπισμού βλέμματος. Για αυτό χρησιμοποιείται μια κάμερα που μπορεί να εντοπίζει που κοιτούν τα μάτια στην οθόνη ενός υπολογιστή.
Στην αρχή χρησιμοποιήθηκε μια gaming κάμερα του PlayStation, και ένα λογισμικό ανοιχτού κώδικα το οποίο τροποποιήθηκε. Σήμερα υπάρχουν κι άλλες εταιρείες που πουλάνε τέτοιου είδους κάμερες σε προσιτές τιμές, το λογισμικό όμως παραμένει πρωτότυπο.
Ουσιαστικά η κάμερα επιτρέπει στο χρήστη όχι μόνο να χειρίζεται τον υπολογιστή με τα μάτια αλλά να παίζει και μουσική. Έχει προβολείς υπέρυθρων που φωτίζουν τα μάτια και εντοπίζοντας τις ανακλάσεις πάνω στην κόρη. Ο χρήστης κοιτά μια κοινή οθόνη όπου εμφανίζονται οι νότες και η κάμερα που τοποθετείται ακριβώς από κάτω της, εντοπίζει που κοιτάζει ακριβώς. Οι νότες εμφανίζονται σε διαφορετικά χρωματιστά πλαίσια η κάθε μία, στην περιφέρεια ενός κύκλου. Τη στιγμή που ο χρήστης κοιτάει το κάθε χρώμα, ακούγεται μια νότα.
«Από κει και πέρα ξεκινά το δεύτερο στάδιο, αυτό της εκμάθησης μουσικής. Μέσω του προγράμματος κάθε χρήστης μπορεί να μάθει μουσική και να διαβάζει νότες, να απομνημονεύει μελωδίες και να παίζει κατευθείαν», δηλώνει ο κ. Βαμβακούσης περιγράφοντας το πρόγραμμα.
Η είσοδος του EyeHarp στα σχολεία
Το πρόγραμμα γιγαντώθηκε με την εμπλοκή της Μαρίας Βαρσαμά σε αυτό, πρέσβειρας πλέον του EyeHarp στην Ελλάδα, η οποία το ενέταξε στα σχολεία ως μέρος της μουσικής εκπαιδευτικής διαδικασίας και μέσω της Αλεξάνδρας Κερλίδου, της πρώτης ολοκληρωμένης μουσικού με σπαστική τετραπληγία στη χώρα μας.
Η κ. Βαρσαμά, Νηπιαγωγός στο επάγγελμα, με μεταπτυχιακό στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και διδακτορικό στις Φυσικές Επιστήμες και στην Εκπαιδευτική Συμπερίληψη στην Ελλάδα, συνάντησε το EyeHarp κάπου στο 2019, όταν για πρώτη φορά ασχολήθηκε με τα κοινά ως δημοτική σύμβουλος στο Δήμο Κορδελιού - Ευόσμου.
Το EyeHarp ξεκίνησε μέσα στην τετραετία να μπαίνει στα σχολεία της Κεντρικής Μακεδονίας από τον Εύοσμο, όταν ο Δήμαρχος Κλεάνθης Μανδαλιανος, αγκάλιασε την πρόταση της Δημοτικής Συμβούλου του. Ο ίδιος εμφανίστηκε εξαιρετικά ευαισθητοποιημένος με το πρόγραμμα λόγω του γεγονότος ότι είχε ένα παιδί με σπαστική τετραπληγία το οποίο έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 13 ετών.
«Όλο αυτό ξεκίνησε με τη γνωριμία μου με την Αλεξάνδρα Κερλίδου και τη διοργάνωση μιας πρώτης συναυλίας στο δήμο Ευόσμου με τη Νατάσα Μποφίλιου. Στόχος ήταν να υπάρχει ένα σημείο αναφοράς. Κάναμε λοιπόν τη συναυλία και υπήρξε διάχυση της δράσης μας. Άνθρωποι που μπορούσαν να βοηθήσουν, όλοι μαζί με αυτό τον πρώτο κάναμε ένα κάλεσμα της εκπαιδευτικής κοινότητας στην κεντρική Μακεδονία και προσπαθήσαμε να διασφαλιστεί σε όσο το δυνατόν περισσότερες σχολικές μονάδες ο εξοπλισμός για να τρέξει», αφηγείται η κ. Βαρσαμά.
Αλεξάνδρα Κερλίδου, η πρώτη επαγγελματίας μουσικός με σπαστική τετραπληγία στην Ελλάδα
Η Αλεξάνδρα Κερλίδου γεννήθηκε με σπαστική τετραπληγία και εγκεφαλική παράλυση, με έλλειψη ομιλίας και η κίνηση της γίνεται με αναπηρικό αμαξίδιο. Η επικοινωνία της με τους ανθρώπους είναι δυνατή με την χρήση του υπολογιστή και ειδικής κάμερας εντοπισμού βλέμματος.
Η «γνωριμία» της με το EyeHarp έγινε μέσω του Facebook, τυχαία. Η ομάδα του προγράμματος έκανε την διαδικτυακή χριστουγεννιάτικη της συναυλία με άτομα με σπαστική τετραπληγία, η οποία την εντυπωσίασε πολύ, όπως αναφέρει.
«Γράφω και χειρίζομαι τον υπολογιστή με τα μάτια εδώ και 11 χρόνια, αλλά δεν το φανταζόμουν ποτέ ότι θα μπορούσα να παίξω μουσική, δεν είχα σκεφτεί ότι υπάρχει ένα λογισμικό που θα μου επιτρέπει να παίξω δηλαδή με τα μάτια. Ήρθα σε επαφή άμεσα με τον Ζαχαρία Βαμβακούση, και έτσι άρχισαμε μαθήματα μουσικής», λέει.
Η πρώτη της συναυλία έγινε μετά από 4 μήνες μαθημάτων μόνο. Πραγματοποιήθηκε στο ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» στην Εθνική Λυρική σκηνή, εν μέσω του κορονοϊού, επομένως δεν είχε κοινό. Η Μαρία Βαρσαμά και ο Ζαχαρίας Βαμβακούσης, την οδήγησαν στη συνέχεια σε δυο μεγάλες συναυλίες με τη Νατάσα Μποφίλιου, τις οποίες η 21χρονη χαρακτηρίζει «όνειρο ζωής».
Η Αλεξάνδρα έχει συμμετάσχει παράλληλα ως επαγγελματίας μουσικός πλέον στο 2o Nevronas FESTival, ένα φεστιβάλ Συμπεριληπτικών Παραστατικών Τεχνών και Καλλιτεχνικής Διάδρασης σε μια μοναδική συναυλία στην Τεχνόπολη, με τους Alcatrash, και άλλους καλλιτέχνες.
Σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο διαμόρφωσε τη ζωή της το EyeHarp, υποστηρίζει πως της επιτρέπει να ταξιδεύει πιο συχνά, να μαθαίνει καινούρια τραγούδια και να συναναστρέφεται τραγουδιστές και τραγουδίστριες παίζοντας μαζί τους επί σκηνής. «Το ωραιότερο προνόμιο του EyeHarp είναι αυτό», αναφέρει.
«Θεωρώ πως αξίζει όλα τα παιδιά της Ελλάδας με σπαστική τετραπληγία να το δοκιμάσουν. Η ενασχόληση τυς θα τους επιτρέχει εκτός των άλλων, να μπορούν και να γράψουν με τα μάτια. Κατά την γνώμη μου αν κάποιο παιδί ή κάποιος ενήλικας χωρίς ομιλία, μπορεί να γράψει αυτά που σκέφτεται, θα είναι μεγάλη ικανοποίηση για τον ίδιο», τονίζει.
Η Συναυλία του EyeHarp στη Θεσσαλονίκη την Τετάρτη
Μέσω του EyeHarp και του palmos 96,5, η Αλεξάνδρα Κερλίδου ετοιμάζεται για τη συναυλία της στη Θεσσαλονίκη, όπου θα βρεθεί επί σκηνής με την τραγουδίστρια Αναστασία στην πλατεία Αριστοτέλους την Τετάρτη 13 Δεκεμβρίου. Την επόμενη μέρα ακολουθεί συναυλία στα Γιαννιτσά όπου για πρώτη φορά 5 παιδιά με σπαστική τετραπληγία θα παίξουν επί σκηνής, Χριστουγεννιάτικα κάλαντα, μαζί με άλλους μαθητές από σχολεία της Πέλλας και της Θεσσαλονίκης.
«Υπάρχει αγάπη και γίνεται πολλή δουλειά από τους συναδέλφους εκπαιδευτικούς και προσδοκούμε ένα πολύ όμορφο αποτέλεσμα», λέει σχετικά η κ. Βαρσαμά.
«Μέσα από τις συναυλίες αναδεικνύονται και οι ικανότητες των ατόμων με σπαστική τετραπληγία. Πολλές φορές ένα τέτοιο άτομο δε μπορεί να επικοινωνήσει. Με το να βλέπει η κοινωνία τέτοια άτομα να κάνουν κάτι πολύ δύσκολο, ένα αποτέλεσμα μελέτης, εξάσκησης και πειθαρχίας, αυξάνεται η ενσυναίσθηση.
Ο κόσμος καταλαβαίνει ότι αυτά τα παιδιά μπορούν να κάνουν πολλά πράγματα αν τους δοθεί η ευκαιρία. Πέρα από αυτό, δίνει όρεξη στους μαθητές το γεγονός ότι συμμετέχουν σε συναυλία, που στόχο έχει να γνωστοποιήσουμε τις δυνατότητες των ανθρώπων με βαριές αναπηρίες στο ευρύ κοινό», υποστηρίζει από πλευράς του ο Ζαχαρίας Βαμβακούσης.
Σε 12 σχολεία της κεντρικής Μακεδονίας το πρόγραμμα
Το EyeHarp έχει μπει σε 12 σχολεία της Κεντρικής Μακεδονίας, ενώ εκείνα που μπορούν να ωφεληθούν στην περιφέρεια ανέρχονται σε 47. Παράλληλα λειτουργεί και σε σχολεία της Κρήτης. Συνολικά 100 σχολεία μπορούν να ωφεληθούν από το πρόγραμμα σε ολόκληρη την Ελλάδα, σύμφωνα με την ομάδα του.
Μέσα σε ενάμιση χρόνο, ο αριθμός των μαθητών που συμμετέχουν εν δυνάμει στο πρόγραμμα ανέρχεται σε 105. Δεν είχε γίνει ποτέ πριν συστηματική προσπάθεια και καταγραφή για τον αριθμό των παιδιών με σπαστική τετραπληγία στη δημόσια εκπαίδευση.
«Πλέον τα άτομα αυτά είναι ένα μετρήσιμο ποσοστό και οφείλουμε ως κοινωνία να τα συνδράμουμε ουσιαστικά. Το EyeHarp είναι ένα μέσο που μπορεί να αναδιαμορφώσει το εκπαιδευτικό συγκείμενο ώστε να ενεργοποιηθεί και να συμμετέχει ουσιαστικά ο μαθητής μέσα στην τάξη του αλλά και να απασχοληθεί μετά επαγγελματικά», καταλήγει η κ. Βαρσαμά.
Το πρόγραμμα παρέχεται μέσω του υπουργείου Παιδείας στα σχολεία και εντάσσεται στο μάθημα της μουσικής του κοινού προγράμματος διδασκαλίας.