Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά, κόσμος στους δρόμους και μουσική να ηχεί από τις λεωφόρους και τα στενά της Θεσσαλονίκης. Αυτή είναι μία εμπειρία που βιώνουν όλοι οι άνθρωποι κάθε χρόνο τέτοιες μέρες απολαμβάνοντας την εορταστική ατμόσφαιρα.
Ποιοι είναι όμως οι κύριοι «υπεύθυνοι» για τη χαρά και το χαμόγελο που σχηματίζονται στα πρόσωπα των περαστικών; Φυσικά οι λατρεμένες δημοτικές μπάντες που «οργώνουν» τους δρόμους και τις γειτονιές καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου.
Μία από τις παλιότερες Φιλαρμονικές Ορχήστρες της χώρας, και σήμερα η μία από τις μόλις τρεις επαγγελματικές που υπάρχουν σε όλη τη χώρα, είναι αυτή του δήμου Θεσσαλονίκης.
Ιδρύθηκε το 1936 με πρώτο αρχιμουσικό τον Σώτο Παναγόπουλο που αντιλήφθηκε πρώτος ότι οι Θεσσαλονικείς «διψούσαν» για τον ήχο της μπάντας που προσφέρουν τα κρουστά και τα πνευστά. Από τότε μέχρι σήμερα τα ηνία της διεύθυνσης της Φ.Ο. έχουν περάσει από κορυφαίους μουσικούς που γέννησε η Ελλάδα, όπως ο Εμμανουήλ Αικατερίνης, ο Επαμεινώνδας Φλώρος, ο Νικόλαος Αστρινίδης, οι οποίοι εξέλιξαν τη Φ.Ο. και την οδήγησαν στο να παρουσιάζει ακόμη και όπερες.
Κάθε χρόνο η Φ.Ο. του δήμου Θεσσαλονίκης κάνει πάνω από 120 εμφανίσεις, ενώ στο ενεργητικό της καταγράφονται συμμετοχές σε εκδηλώσεις και στο εξωτερικό και κυρίως στα Βαλκάνια.
Τον φετινό Δεκέμβριο η Φ.Ο. έπαιζε «ασταμάτητα». Από τη συναυλία της 9ης Δεκεμβρίου στην αίθουσα τελετών του ΑΠΘ που παρακολούθησαν 1.100 άνθρωποι, μέχρι τα κάλαντα στους δρόμους, στους αξιωματούχους της πόλης τις λιτανείες και τις επισκέψεις στα νοσοκομεία.
Η Κατερίνα Αλμαλή, πρόεδρος των μουσικών της Φ.Ο. και κλαρινετίστα λέει στη «ΜτΚ» ότι «καθημερινά πρωί-απόγευμα» η μπάντα ήταν στην πόλη, στις γειτονιές.
Κάθε χρόνο η φιλαρμονική επισκέπτεται νοσοκομεία της πόλης για να παίξει τα κάλαντα σε ασθενείς και εργαζόμενους. Πριν την πανδημία του κορονοϊού «μας καλούσαν 2-3 νοσοκομεία. Από εκεί και πέρα μάς ζητούν όλα» και για να προλάβουν τα χωρίζουν πρωί και απόγευμα, σημειώνει η ίδια.
Εξομολογείται, δε, ότι οι επισκέψεις στα νοσοκομεία δημιουργούν πάντα τα πιο δυνατά συναισθήματα. «Βγαίνουν από τα παράθυρα ασθενείς με προβλήματα, παιδάκια. Είναι το πιο συγκλονιστικό από όλα», αναφέρει η κ. Αλμαλή.
Από την άλλη, μία από τις στιγμές που φέρνει χαμόγελα είναι οι λιτανείες. Καθώς η μπάντα προηγείται των ιερέων και της εικόνας «με το που μας βλέπει ο κόσμος σταυροκοπιέται», οπότε οι μουσικοί αστειεύονται με τον κόσμο για το λανθασμένο… timing.
«Η φιλαρμονική είναι η βιτρίνα του δήμου. Είναι για τους πολίτες», τονίζει η κ. Αλμαλή. Μιλώντας για τα συναισθήματα των μουσικών της Φ.Ο. όταν παίζουν ανάμεσα στον κόσμο στον δρόμο υπογραμμίζει ότι όλοι έκαναν το χόμπι τους επάγγελμα μετά από πολύχρονες σπουδές που διήρκεσαν έως και 12 χρόνια μέχρι να λάβουν το απαραίτητο δίπλωμα.
«Δεν υπάρχει πιο όμορφο πράγμα από το να παίζεις μουσική και ειδικά στη φιλαρμονική ζεις τον κόσμο σε όλες τις καταστάσεις. Από μία κηδεία, μέχρι μία λιτανεία και την παρέλαση τα συναισθήματα είναι απίστευτα», λέει γλαφυρά και εξηγεί: «Είμαστε πολύ κοντά στον κόσμο. Δεν έχουμε την απόσταση των καθισμάτων και της σκηνής. Εκείνη τη στιγμή μας χαιρετάνε, μας χαμογελάνε. Αυτές τις ημέρες ο κόσμος μετέχει». Παράλληλα, όλοι οι μουσικοί μεταξύ τους είναι κυριολεκτικά μια οικογένεια και «αυτό βγαίνει και στον τρόπο που παίζουμε μουσική. Η φιλαρμονική είναι η ζωή μας όλη», τονίζει.
Το μεράκι καλείται να υπερκεράσει τον αποδεκατισμό
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Φ.Ο. βάζει όλο το μεράκι της για να συμμετέχει σε όλες αυτές τις εκδηλώσεις παρότι σήμερα αριθμεί μόλις 29 μέλη, με μέσο όρο ηλικίας τα 55,5 έτη, ενώ μέχρι πριν λίγους μήνες δεν είχε καν οργανόγραμμα. «Έχει αποδεκατιστεί τελείως» καθώς η τελευταία προσωποπαγής πρόσληψη είχε γίνει το 1993 παρατηρεί η κ. Αλμαλή.
Τονίζει, δε, ότι ένα κανονικό οργανόγραμμα προβλέπει 85 άτομα κατ’ ελάχιστο. Όπως λέει η ίδια, η διοίκηση Ζέρβα έφτιαξε οργανόγραμμα 30 ατόμων που θα επεκταθεί στα 85 και η νέα διοίκηση του Στ. Αγγελούδη έχει δεσμευθεί ότι θα κάνει ό,τι μπορεί για να υλοποιηθούν κάποιες προσλήψεις.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η Φ.Ο. δεν έχει καν τούμπα, όργανο που θεωρείται βασικό για κάθε φιλαρμονική, με αποτέλεσμα σε κάθε εκδήλωση να γίνονται εξωτερικές συνεργασίες ώστε να υπάρχει μια υποτυπώδης σύνθεση. Επίσης, δεν υπάρχει καν φροντιστής, οπότε οι μουσικοί κουβαλάνε και στήνουν όλα τα αντικείμενα μόνοι τους.
Η «παρεΐστικη» μπάντα του δήμου Πυλαίας-Χορτιάτη
Στον αντίποδα, στον δήμο Πυλαίας-Χορτιάτη λειτουργούν τα τελευταία 30 χρόνια δύο από τις δεκάδες ερασιτεχνικές Φ.Ο. της χώρας.
Ο Γιώργος Γούργουλας, 57 ετών, είναι εργαζόμενος στο ΕΚΑΒ και εθελοντής μουσικός στη Φ.Ο. της Πυλαίας. «Παίζω το ελαφρύτερο από τα βαρύτερα όργανα, το ευφώνιο, από το 2019. Ξεκίνησα γιατί εκεί ξεκίνησε ο μικρός γιος μου και επειδή ήταν πολύ μικρούλης σε σχέση με τα άλλα παιδιά και για να μην αισθάνεται άβολα είπα να ασχοληθώ» αν και μέχρι τότε «ασχολούμουν με την κιθάρα», εξιστορείται ο ίδιος στη «ΜτΚ».
Αυτό που του αρέσει πολύ είναι το παρεΐστικο κλίμα που επικρατεί στην μπάντα, παρόλο που οι περισσότεροι είναι μαθητές.
Λόγω της δουλειάς του συμμετέχει σε όσες εκδηλώσεις μπορεί, αλλά ακόμη και όταν η κούραση είναι μεγάλη «το να παίξεις ένα όργανο είναι ένα παράξενο… boosting», λέει χαρακτηριστικά. «Τις περισσότερες φορές που πάω στις πρόβες πάω όπως τα καρτούν που σέρνουν τα πόδια τους. Μόλις ξεκινάω όμως, αλλάζει όλη η διάθεση», περιγράφει ο κ. Γούργουλας.
Ο Δημήτρης Καραπινίδης, είναι επαγγελματίας μουσικός και αρχιμουσικός της Φ.Ο. στην Πυλαία. Η μπάντα, που αριθμεί 43 μέλη, δραστηριοποιείται από τον Σεπτέμβριο μέχρι και τον Ιούλιο και οι πρόβες πραγματοποιούνται 2-3 φορές την εβδομάδα, κάτι που δείχνει τη χαρά των παιδιών και των ενηλίκων που συμμετέχουν.
Όπως λέει ο κ. Καραπινίδης στη «ΜτΚ», το μόνο υλικό όφελος που έχουν τα παιδιά από τη συμμετοχή τους είναι η μεγάλη έκπτωση στα δίδακτρα του δημοτικού ωδείου. Παράλληλα, τα όργανα και τη συντήρησή τους, τα εξαρτήματα, τις στολές, και τη διδασκαλία από τον αρχιμουσικό τα παρέχει ο δήμος.
Χριστούγεννα, Πάσχα, παρελάσεις, εθνικές εορτές, εκδηλώσεις τις ημέρες εορτασμού των πολιούχων, συνοδεία των χορευτικών συνόλων του δήμου, συναυλίες υπό την αιγίδα του δήμου, είναι μόνο μερικά από τα δρώμενα στα οποία συμμετέχουν η Φ.Ο. της Πυλαίας αλλά και του Πανοράματος, αρχιμουσικός της οποίας είναι ο Χρήστος Ζαρίμπας.
Η Φ.Ο. είναι η «φορητή ορχήστρα του δρόμου. Είμαστε και του σαλονιού και του λιμανιού», λέει χαρακτηριστικά ο κ. Καραπινίδης και προσθέτει πως η μπάντα μπορεί να παίξει ακόμη και σε συναυλία, παρότι έχει εκ φύσεως πιο «θορυβώδη» χαρακτήρα, και δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από κάποια άλλη ορχήστρα.
Στην ερώτηση τι συναισθήματα του γεννά η συμμετοχή στη Φ.Ο., ο κ. Καραπινίδης, που μετέχει σε τέτοια σχήματα από 12 ετών, απαντάει χωρίς να το σκεφτεί καθόλου: «με γεμίζει πάρα πολύ. Είναι η συνύπαρξη πολλών ηλικιών και διαφόρων ατόμων. Έχουν περάσει πάνω από 300 μαθητές και κάθε φορά που φεύγουν κάποιοι στενοχωριόμαστε και χαιρόμαστε για τους καινούργιους που έρχονται», αλλά το κυριότερο είναι ότι η Φ.Ο. «πλάθει μουσικούς χαρακτήρες. Βάζουμε το «μικρόβιο» της μουσικής και πολλοί συνεχίζουν τις σπουδές τους. Δεν θα μπορούσα να ζήσω χωρίς τη φιλαρμονική», εξομολογείται αμέσως μετά.
Και μπορεί η ανανέωση του έμψυχου δυναμικού να είναι μια επίπονη διαδικασία, καθώς πολλά παιδιά αποχωρούν όταν γίνουν φοιτητές, αλλά ταυτόχρονα είναι και όμορφη γιατί «μαθαίνουμε μουσική» σε καινούργια παιδιά και οι μεγάλοι μαθητές βοηθούν τους αρχάριους να ενσωματωθούν, καταλήγει ο κ. Καραπινίδης.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 31.12.2023