Η συγκυρία απαιτεί να αντιμετωπίσουμε με καινοτομικό, αποτελεσματικό, δημοκρατικό και κοινωνικά ευαίσθητο τρόπο την μεγάλη πρόκληση αξιοποίησης των τουλάχιστον 100 δισ. επενδύσεων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, καθώς και των ΕΣΠΑ-ΚΑΠ (2021-2027), για τη διαμόρφωση της Ελλάδας του 2030, σε κοινωνικό, οικονομικό, θεσμικό και πολιτιστικό επίπεδο.
Οι σημερινές κοινωνίες και ασφαλώς και η ελληνική, ζητούν κυβερνήσεις με αξιοπιστία και διαχειριστική επάρκεια και αντιπολιτεύσεις δημιουργικές και όχι μηδενιστικές. Ο πολίτης ζητά θετικές λύσεις, ανοδικό συναγωνισμό, όχι πλειοδοτική υποσχεσιολογία, θέλει συγκλίσεις και συνεννοήσεις, μακριά από την πολιτική λογική του μηδενικού αθροίσματος. Από την κάθετη πόλωση, την κομματική αυταρέσκεια, αυτάρκεια, αυτοπεποίθηση και τον εμφυλιοπολεμικό διχασμό, στην ουσιαστική προγραμματική αντιπαράθεση Προόδου-Συντήρησης, με τη δυνατότητα της πρώτης, ως Κοινωνικής Δημοκρατίας, να παράγει πλούτο και ταυτόχρονα να τον κατανέμει με υψηλό βαθμό δικαιοσύνης.
Μόνο έτσι, ο πολίτης εκχωρεί προσωρινά την πολιτική του εμπιστοσύνη.
Η Ευρώπη θέτει σε όλες τις κυβερνήσεις, τις βασικές προτεραιότητες, για ένα παραγωγικό μοντέλο Πράσινο, Ψηφιακό, Ανθεκτικό (π.χ. σε πανδημίες, φυσικές καταστροφές, κ.ά.) και τέλος, ένα παραγωγικό μοντέλο όσο το δυνατόν πιο αυτάρκες, αυτόνομο και Απεξαρτημένο σε πρώτες ύλες, ενέργεια, τρόφιμα, υγειονομικό υλικό, από εκτός Ευρώπης πηγές.
Οι ιεραρχήσεις των επιλογών αυτών, ποτέ δεν είναι απολίτικες, ούτε ίδιες σε κάθε χώρα. Αντίθετα, προσδιορίζονται από πολιτικά κι εθνικά κριτήρια, όπως εθνική προστιθέμενη αξία, δημιουργία του μέγιστου αριθμού θέσεων εργασίας, μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων, γεωπολιτική ενίσχυση της χώρας, ψηφιακή και περιβαλλοντική δημοκρατία - φτώχεια - ισότητα - δικαιοσύνη.
Σημειώνω ότι, επειδή οι εθνικές αναπτυξιακές ταχύτητες είναι συγκριτικές, δεν αρκεί, απλά να υλοποιείται το ελληνικό πρόγραμμα. Οφείλουμε να τρέξουμε πιο γρήγορα από το μέσο όρο των υπόλοιπων κρατών-μελών, ώστε να μειώσουμε το αναπτυξιακό χάσμα που μεγεθύνθηκε κατά τη διάρκεια της δεκαετούς ελληνικής δημοσιονομικής κρίσης.
Τα μεγάλα διαχρονικά προβλήματα ενίσχυσης θεσμών, ανθρώπινων δικαιωμάτων, διαφάνειας, κοινωνικής συμμετοχής, προστίθενται στις αναγκαίες συνθήκες για το όραμα της Ελλάδας του 2030. Δεν αρκούν πια οι καλές αποσπασματικές προτάσεις για επιμέρους θέματα, τομείς, υπουργεία κ.λπ. Χρειαζόμαστε ένα μεγάλο, οραματικό, συντεταγμένο και ρεαλιστικό αφήγημα, στις διαστάσεις του έθνους, ολιστικό και ταυτόχρονα συγκεκριμένο, ώστε σ’ αυτό να μπορεί κάθε πολίτης να δει τον εαυτό του, κάθε Περιφέρεια και Δήμος, το δικό τους διακριτό περιφερειακό και τοπικό αναπτυξιακό στίγμα.
Ο Ψηφιακός Μετασχηματισμός, για να μειώσει τις κοινωνικές αδικίες και ανισότητες, πρέπει να είναι οριζόντιος και καθολικός σε όλους τους τομείς, από Γεωργία και Βιομηχανία, έως Πολιτισμό και Αλιεία (Ρομποτική, Drones, Τεχνητή Νοημοσύνη, Internet of Things, Deep Machine Learning, Blockchain, 3D printing, κ.ά.), με δεσμευτικούς ποσοτικούς και μετρήσιμους στόχους ανά έτος. Διαφορετικά, το ψηφιακό χάσμα, μπορεί να λειτουργήσει ως προσάναμμα κοινωνικών εξεγέρσεων από τις left behind κοινωνικές ομάδες.
Στον τομέα της παραγωγής και του εμπορίου, τα κίνητρα συνεργασίας, συνενώσεων, δημιουργίας clusters της Μικρομεσαίας Επιχειρηματικότητας, καθώς και η διαρκής επιμόρφωση και απόκτηση νέων δεξιοτήτων (skills) από τους εργαζόμενους, αποτελούν υπαρξιακού χαρακτήρα προϋποθέσεις επιβίωσης για στήριξη της ανταγωνιστικότητας, εξωστρέφειας, εργασιακής κινητικότητας.
Η Ενεργειακή Δημοκρατία απαιτεί να στηριχθούν οι Ενεργειακές Κοινότητες και οι 416 Τοπικοί Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων (Τ.Ο.Ε.Β.), για υλοποίηση μικρών αποκεντρωμένων συστημάτων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας-ΑΠΕ. Στη Γερμανία το 31.5% των εγκατεστημένων ΑΠΕ ανήκει σε μικρούς αποκεντρωμένους ιδιώτες και τοπικά συνεργατικά σχήματα, το 10.5% σε αγρότες, το 13.4% στη βιομηχανία και το υπόλοιπο 45%, στους «μεγάλους» της ενέργειας
Κορυφαίο στοιχείο αυτής της ιστορικής πρόκλησης, είναι η ανάγκη για την μεγάλη Μεταρρυθμιστική Ανατροπή στο εθνικό software, δηλαδή την πλήρη μεταρρύθμιση της λειτουργίας του δημοσίου, τον τρόπο που διοικείται η χώρα και λαμβάνονται οι αποφάσεις, σε κεντρικό και αποκεντρωμένο επίπεδο, με έμφαση στις διάφορες αδειοδοτήσεις και τη ρύθμιση του χώρου (Χρήσεις Γης, Κτηματολόγιο, Χωροταξικά και Πολεοδομικά Σχέδια), που δρομολογήθηκαν ήδη από το 2014.
Οι εξαιρετικά σημαντικές προσπάθειες ψηφιοποίησης του δημοσίου, τα τελευταία δύο χρόνια, συνιστούν ένα ελπιδοφόρο πρώτο βήμα. Επιπλέον, νομοθετικά, απαιτείται η θεσμοθέτηση δέσμευσης για: α) το αργότερο σε ένα 3μηνο από την ψήφιση ενός νόμου, να δημοσιεύονται όλες οι προβλεπόμενες Υπουργικές Αποφάσεις και Προεδρικά Διατάγματα και β) η δημοσιοποίηση και δέσμευση υλοποίησης ενός συγκεκριμένου, ιεραρχημένου, χρηματοδοτούμενου Επιχειρησιακού Σχεδίου Υλοποίησης κάθε νέου Νόμου.
Μία πραγματική μεταρρύθμιση στο ελληνικό δημόσιο, μπορεί να εξοικονομήσει λειτουργικά κόστη περίπου 1δισ./χρόνο και να μειώσει το χρόνο ανταπόκρισης στα αιτήματα των πολιτών, στο μισό. Σ’ αυτή την κατεύθυνση, τα βήματα είναι εξαιρετικά λίγα. Γιατί δυστυχώς πάντα υπήρχαν εξαγγελίες μεγάλων μεταρρυθμίσεων, αλλά τελικά οι τολμηροί Μεταρρυθμιστές είναι διαχρονικά, ισχνή πολιτική μειοψηφία.
Στο καθαρά επιχειρησιακό επίπεδο υλοποίησης του Ταμείου Ανάκαμψης, απαιτείται να αξιοποιηθεί η πολύ θετική εμπειρία της Διυπουργικής Επιτροπής υπό τον πρωθυπουργό, που λειτούργησε κατά την προετοιμασία των Ολυμπιακών Αγώνων 2004, με εβδομαδιαίες συνεδριάσεις και ειδικό θεσμικό πλαίσιο επιτάχυνσης δραστηριοτήτων
Έχουμε μπροστά μας ένα τιτάνιο έργο με τη διαμόρφωση μιας Ελλάδας της παραγωγής και της εξωστρέφειας, με κοινωνική ασφάλεια και συνοχή. Οι διαστάσεις της πρόκλησης αυτής πρέπει να γίνουν κτήμα και συνείδηση στον προβληματισμό του κάθε πολίτη, μέσα από εκτεταμένες συμμετοχικές διαδικασίες.
Καμία μεγάλη επιλογή, όσο τεχνοκρατικά άρτια και αν είναι, δεν έχει επιτυχία, αν δεν έχει κοινωνική αποδοχή και συμμετοχή.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 25 Απριλίου 2021