Σε δραματικές προειδοποιήσεις ότι τα έργα της ανακύκλωσης των συσκευασιών βρίσκονται σε άμεσο κίνδυνο διακοπής προβαίνει ο Γιάννης Ραζής, γενικός διευθυντής της Ελληνικής Εταιρείας Αξιοποίησης Ανακύκλωσης (ΕΕΑΑ) η οποία συμβάλλει στην ανακύκλωση μέσω του συστήματος των “μπλε κάδων”. Μιλώντας στο makthes.gr ο κ. Ραζής θεωρεί ως κύριες αιτίες την αδυναμία των αρμοδίων αρχών να πατάξουν την εισφοροδιαφυγή, χάνονται όπως λέει 22 εκατ. ευρώ ετησίως από τις εταιρείες οι οποίες παράγουν απόβλητα συσκευασιών, εισπράττουν από τον καταναλωτή το τέλος ανακύκλωσης, αλλά δεν το αποδίδουν, καθώς και την ύπαρξη αθέμιτου ανταγωνισμού μεταξύ των Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης. Ως υπεύθυνους γι' αυτά “δείχνει” την Κεντρική Διοίκηση και τον Ελληνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ) χαρακτηρίζοντας “άκρως προβληματική” της λειτουργία τους.
Για ποιους λόγους η ΕΕΑΑ έχει περιέλθει σε αδυναμία να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της απέναντι στους δήμους (προμήθεια μπλε κάδων και απορριμματοφόρων);
Η ΕΕΑΑ στα 20 χρόνια της λειτουργίας της έχει εκπληρώσει και με το παραπάνω τις υποχρεώσεις της προς τους Δήμους της χώρας, με τους οποίους συνεργάζεται στενά σε καθημερινή βάση. Για αυτό το λόγο η ΕΕΑΑ επιτυγχάνει διπλάσιο έργο από τη νομική της υποχρέωση. Αντιθέτως το αδιέξοδο που βλέπουμε να έρχεται γρήγορα προκαλείται από το γεγονός ότι η πολιτεία, η Κεντρική Δημόσια Διοίκηση, δεν επιτελεί το ρόλο της όπως αυτός ορίζεται από το ισχύον νομικό πλαίσιο.
Η ΕΕΑΑ θα συνεχίζει να στηρίζει τα έργα ανακύκλωσης και τους Δήμους στο βαθμό που της αναλογεί. Και πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι αυτή η συνεργασία της ΕΕΑΑ με τους Δήμους και με την καθημερινή συμμετοχή εκατομμυρίων πολιτών της χώρας, οι οποίοι διαθέτουν κοντά στο νοικοκυριό τους έναν μπλε κάδο ανακύκλωσης και έχουν κάνει καθημερινή τους συνήθεια την Ανακύκλωση Συσκευασιών στους μπλε κάδους, έχει οδηγήσει τη χώρα στην επίτευξη Εθνικών Στόχων, με βάση τα επίσημα στοιχεία της EUROSTAT. Και η ΕΕΑΑ συνεισφέρει το 95% αυτού του εθνικού αποτελέσματος στην Ανακύκλωση Συσκευασιών, ενώ σε αυτή συμμετέχει μόνο το 46% των παραγωγών αποβλήτων συσκευασίας.
Από πότε ξεκίνησε να υπάρχει πρόβλημα και ποιες αιτίες οδήγησαν σε αυτήν την κατάσταση;
Το φαινόμενο της πολύ υψηλής εισφοροδιαφυγής, καθόσον το 45% των παραγωγών ανακυκλώσιμων συσκευασιών της χώρας δε συμμετέχει σε κανένα σύστημα, είναι διαχρονικό, όπως διαχρονική είναι η ουσιαστική αποτυχία της Δημόσιας Διοίκησης να το αντιμετωπίσει με συνέπεια να στερείται η ανακύκλωση πάνω από €22 εκατ. ετησίως εξαιτίας ακριβώς της εισφοροδιαφυγής.
Η ΕΕΑΑ ήδη από το 2009, με προτάσεις και επιχειρησιακά σχέδια που κατά σειρά υπέβαλλε, τόνιζε το πρόβλημα μονότονα και με επιμονή στις αρμόδιες αρχές, δυστυχώς επί ματαίω.
Στην διαχρονική αυτή αβελτηρία προστέθηκε κατά την τελευταία διετία σειρά πράξεων και παραλείψεων των αρμόδιων αρχών που αποδυναμώνουν την Ανακύκλωση Συσκευασιών στους μπλε κάδους και εντείνουν ακόμα περισσότερο την ανισορροπία σε βάρος της ΕΕΑΑ και των υφιστάμενων έργων ανακύκλωσης, τα οποία σημειώνουμε, και πάλι, προσφέρουν το 95% της ανακύκλωσης συσκευασιών της χώρας.
Η κατάσταση πλέον καθίσταται εκρηκτική. Έργα ανακύκλωσης βρίσκονται σε άμεσο κίνδυνο διακοπής. Το πρόβλημα είναι γνωστό στις αρμόδιες αρχές, καθόσον τόσο η ΕΕΑΑ κατ΄ επανάληψη, αλλά και άλλοι ενδιαφερόμενοι φορείς, όπως η Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδος (ΚΕΔΕ), ο Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανιών Τροφίμων (ΣΕΒΤ), το Συμβούλιο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη του ΣΕΒ (ΣΕΒΙΑΝ) έχουν γνωστοποιήσει την ανησυχία τους για την κρισιμότητα της κατάστασης. Απαιτείται να ληφθούν αποφάσεις από την πολιτεία το συντομότερο δυνατόν και ελπίζουμε ότι θα ληφθούν πριν είναι αργά.
Υπάρχει αθέμιτος ανταγωνισμός μεταξύ των συστημάτων ανακύκλωσης και με ποιο τρόπο εκδηλώνεται;
Το αδιέξοδο στην ανακύκλωση συσκευασιών δεν προκαλείται από αυτή καθεαυτή τη λειτουργία άλλων Συστημάτων, αλλά από την άκρως προβληματική λειτουργία της Κεντρικής Δημόσιας Διοίκησης και κυρίως του ρυθμιστή, δηλαδή του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ), που έχει εκ του Νόμου την ευθύνη και την υποχρέωση να διασφαλίζει ένα υγιές, ισότιμο και διαφανές πλαίσιο, στο οποίο τα όποια Συστήματα θα εκπληρώνουν την νομική υποχρέωση των συμβεβλημένων επιχειρήσεων.
Είναι υποχρέωση του ΕΟΑΝ να μεριμνά για την ορθολογική διαχείριση των πόρων τους οποίους σε τελευταία ανάλυση καταβάλλει έμμεσα η ελληνική κοινωνία. Σε αυτό ακριβώς το πεδίο οι ευθύνες του ΕΟΑΝ είναι πολύ μεγάλες.
Ποια είναι τα πλεονεκτήματα του συστήματος των “μπλε κάδων” έναντι αυτού της ανταποδοτικής ανακύκλωσης;
Η ΕΕΑΑ δεν είναι αρμόδια να αξιολογεί τα λειτουργούντα συστήματα. Εκείνο που μπορεί να δηλώσει η ΕΕΑΑ είναι ότι τα αποτελέσματά της είναι καθόλα αξιόπιστα, καθόσον είναι πιστοποιημένα από τρίτους έγκυρους εξειδικευμένους οίκους και, βεβαίως, κοινοποιούνται στον ΕΟΑΝ. Σημειώνουμε ότι το 2021 από τις δραστηριότητες της ΕΕΑΑ ανακυκλώθηκαν πάνω από μισό εκατομμύριο απόβλητα συσκευασίας, ενώ λειτουργούν έργα ανακύκλωσης σε 300 Δήμους, μέσω 180.000 μπλε κάδων και κωδώνων, 530 οχημάτων που έχουν δοθεί στους Δήμους και των 32 Κέντρων Διαλογής σε όλη τη χώρα.
Η αξιολόγηση της απόδοσης των Συστημάτων είναι ευθύνη του ΕΟΑΝ. Αυτός είναι ο αρμόδιος να αξιολογήσει αν η απόδοση της μεθόδου κάποιου Συστήματος αντιστοιχεί στις εισφορές των συμβεβλημένων επιχειρήσεων με αυτό. Ο ΕΟΑΝ είναι αρμόδιος να ελέγχει αν οι πόροι που το κάθε Σύστημα εισπράττει από τις επιχειρήσεις αποδίδονται με την μορφή παραγωγικού εξοπλισμού στους Δήμους της χώρας. Ο ΕΟΑΝ είναι αρμόδιος να ελέγχει αν οι πόροι που τα Συστήματα εισπράττουν, επενδύονται ορθά και αν ο τρόπος επένδυσής τους σε κάδους, Κέντρα Διαλογής, οχήματα, οικίσκους ανακύκλωσης και σε οποιονδήποτε άλλο εξοπλισμό, συμβάλλει και πόσο στο εθνικό αποτέλεσμα. Δε μπορούμε παρά να σημειώσουμε ότι τέτοιου είδους αξιολόγηση από τον ΕΟΑΝ δεν έχει τύχει να έλθει σε γνώση μας.
Ποιες είναι οι αποφάσεις που πρέπει να ληφθούν ώστε να αντιστραφεί η σημερινή φθίνουσα κατάσταση.
Η ΕΕΑΑ επί πολλά έτη καταθέτει προτάσεις και Επιχειρησιακά Σχέδια στις αρμόδιες αρχές, επισημαίνοντας την οικονομική ανισορροπία μεταξύ των αναγκαίων πόρων για την ανακύκλωση και των εσόδων που συγκεντρώνονται μέσω των τιμών εισφοράς, οι οποίες, πρέπει να υπογραμμιστεί, καθορίζονται από αποφάσεις της Δημόσιας Διοίκησης. Όμως η ανταπόκριση της Πολιτείας δεν ήταν επαρκής, γεγονός που είχε αποτέλεσμα να σωρεύονται προβλήματα στον χώρο της ανακύκλωσης συσκευασιών.
Μετά και τις τελευταίες αρνητικές παρεμβάσεις του ΕΟΑΝ που επιχειρεί μονομερώς να επιβάλει πρόσθετες υποχρεώσεις στις σύννομες επιχειρήσεις που επί χρόνια εισφέρουν για την Ανακύκλωση Συσκευασιών, αντί να επιβάλει τις υποχρεώσεις τους σε αυτές που δεν τις τηρούν και δεν είναι σύννομες, η κατάσταση έφτασε στο απροχώρητο. Σε κάθε περίπτωση ακόμα και τώρα, εφόσον υπάρξει η πολιτική βούληση, υπάρχει περιθώριο να αναστραφεί η πορεία προς το αδιέξοδο. Η ΕΕΑΑ αυτό που ζητεί, αλλά και απαιτεί, είναι η ισότιμη εφαρμογή των προβλέψεων του νομικού πλαισίου, η άμεση αποκατάσταση της ανισορροπίας και η ανάληψη του αναλογούντος μεριδίου ευθύνης από όλους τους εμπλεκόμενους.
Συνοπτικά οι προτάσεις της ΕΕΑΑ είναι:
1. Πάταξη της εισφοροδιαφυγής με άμεση ενεργοποίηση των προβλέψεων του Νόμου. Σχεδόν 22 εκατ. ετησίως χάνονται από την ανακύκλωση συσκευασιών και θα μπορούσαν να προστεθούν στην εθνική προσπάθεια.
Μέχρι να ληφθούν ουσιαστικά μέτρα και να αποφέρει αποτελέσματα η παραπάνω ενέργεια και προκειμένου να μην υπάρξει χρηματοδοτικό κενό που θα επιβαρύνει τους Δήμους και τους δημότες, είναι ανάγκη να ενεργοποιηθεί αμέσως η χρηματοδότηση των Δήμων που το ΥΠΕΝ μετέφερε στον ΕΟΑΝ από τον Οκτώβριο του 2021 ακριβώς για αυτόν τον σκοπό.
Πραγματικά δεν καταλαβαίνουμε γιατί ακόμα, εννιά μήνες μετά, δεν έχει φθάσει αυτή η έκτακτη επιχορήγηση στους δικαιούχους Δήμους. Αντιθέτως διαβάζουμε και ακούμε ότι δεκάδες εκατομμύρια ευρώ ευρωπαϊκών κονδυλίων ή δημοσίου χρήματος κατευθύνονται μέσω Δημοτικών Φορέων στην προμήθεια συγκεκριμένου εξοπλισμού, που είναι άγνωστο αν και πότε έχει αξιολογηθεί η απόδοσή του στην ανακύκλωση συσκευασιών. Το ερώτημα που θέτουν οι Δήμοι γιατί η συγκεκριμένη χρηματοδότηση δεν περιλαμβάνει τον παραγωγικό εξοπλισμό ανακύκλωσης που οι ίδιοι ζητούν και τον θεωρούν απαραίτητο, πρέπει να απαντηθεί.
2. Εξέταση και έγκριση του κατατεθειμένου από το Δεκέμβριο 2021 Επιχειρησιακού Σχεδίου της ΕΕΑΑ που ενσωματώνει τις προβλέψεις του πρόσφατου Νόμου 4819/2021. Ο ΕΟΑΝ θα πρέπει να εφαρμόσει επιτέλους τις επιταγές του Νόμου περί αναλογικής ανάληψης υποχρεώσεων όλων των ΣΕΔ έναντι των Δήμων, με βάση το μερίδιο που έχουν στην αγορά των συσκευασιών.
3. Άμεση εφαρμογή των διατάξεων του Νόμου 4819/2021 που ψηφίστηκε πριν από ένα χρόνο και συγκεκριμένα θέσπιση ελάχιστων τιμών εισφοράς από τον ΕΟΑΝ για όλα τα λειτουργούντα ΣΕΔ στην Ανακύκλωση Συσκευασιών με ισχύ εφαρμογής από 01.01.2023. Με την εφαρμογή αυτής της πρόβλεψης του Νόμου θα πάψει η ανισοτιμία που επιχειρείται να επιβληθεί διοικητικά κατά της ΕΕΑΑ και των συμβεβλημένων με αυτήν σύννομων επιχειρήσεων.
Ο χρόνος πλέον λειτουργεί σε βάρος της ανακύκλωσης συσκευασιών. Αν η Κεντρική Δημόσια Διοίκηση δε λάβει τώρα τις αποφάσεις, τις οποίες κατά την αρμοδιότητά της οφείλει να λάβει, το μέλλον της ανακύκλωσης συσκευασιών είναι ζοφερό.