Της Μελίνας Καραπαναγιωτίδου
«Αυτοί που αγαπάμε τη ζωή δεν καταλαβαίνουμε από ιδιότυπους εγκλεισμούς, δεν υπάρχει τίποτα που θα μας γκρεμίσει κάτω ψυχικά»λέει στο makthes.gr ο εικαστικός Γιάννης Σταμενίτης. «Είναι μια μοναδική ευκαιρία να μείνουμε με το 'εγώ' μας και να αυτοβελτιωθούμε. Να γνωρίσουμε το δεύτερο 'εγώ' μας και να προσπαθήσουμε να γίνουμε ένα. Να αποδώσουμε τα μέγιστα στον ποιοτικό χρόνο με τα παιδιά μας. Να γνωρίσουμε τον εαυτό μας. 'Γνώθι σ’ αυτόν', η γνώση του πραγματικού εαυτού μας, έλεγε ο φιλόσοφος Σωκράτης, κι ήταν αυτός που πρέσβευε ότι για να φιλοσοφήσει κανείς πραγματικά και να συλλάβει την αλήθεια, θα έπρεπε να γνωρίσει τον πραγματικό εαυτό του, την αυτογνωσία. Ας πράξουμε λοιπόν με γνώμονα την αρετή για ένα καλύτερο κόσμο, για έναν κόσμο… ανθρώπινο».
Σε συλλογικό επίπεδο, αυτό που περνάει σήμερα η ανθρωπότητα στερεί, δυναμώνει, αλλοιώνει λίγο-λίγο την ανθρώπινη υπόσταση μας;
Δεν μπορεί καμία καραντίνα, κανένας περιορισμός, ούτε μέτρα και σταθμά να περιορίσουν την σκέψη και τον τρόπο μέσα από τις τρείς επιστήμες, το να υπάρχουμε να ζούμε και να είμαστε άνθρωποι. Δεν πρέπει να αφήσουμε τα αδηφάγα νούμερα και κανένα ιό, βορά στις ορέξεις του, σε ένα δυστοπικό γεύμα, με δείπνο τον άνθρωπο. Μένουμε σπίτι ως άνθρωποι για τον άνθρωπο. Παραμένουμε σκεπτόμενοι ως πηγή φωτός στο έρεβος, με βλέψη στην προσωπική ευθύνη μας, στεκούμενοι αλληλέγγυοι στους αδυνάτους της κοινωνίας μας, που είναι οι πατεράδες οι μανάδες οι παππούδες και γιαγιάδες μας, οι άρρωστοι φίλοι. Γι αυτούς λοιπόν… «Ο άνθρωπος είναι η απάντηση όποια κι’ αν είναι η ερώτηση» (Αντρέ Μπρετόν).
Από την πρώτη στιγμή «είδατε κατάματα τον ιό» και ορισμένες φορές πήγατε να «τον… φάτε» (εικαστικές δημιουργίες) Δεν σας τρόμαξε; Κι αν όχι, τι σας τρομάζει;
Όλη η φιλοσοφία, σύμφωνα με τον Επίκουρο, πρέπει να υπηρετεί ένα χρήσιμο σκοπό για την ανθρώπινη ζωή, διαφορετικά αυτή δεν έχει νόημα και σημασία. Η φιλοσοφία γενικά και η ηθική θεωρία ειδικότερα, στην περίπτωση του Επίκουρου, είναι αναγκαίο μέσο για την εξασφάλιση της ψυχικής υγείας, που είναι απαραίτητη για την ευδαιμονία του ατόμου. Ο θεραπευτικός ρόλος της φιλοσοφίας αποσκοπεί στην επιδίωξη της ευδαιμονίας, που είναι και ο τελικός σκοπός της ανθρώπινης ζωής. Η ηθική θεωρεία του Επίκουρου έχει δύο σκέλη, την τετραφάρμακο που έχει προληπτικό χαρακτήρα και την αρχή της ηδονής. Το πρώτο στηριζόμενο στην φυσιολογία στοχεύει στην εξάλειψη του αδικαιολόγητου φόβου και της ταραχής από την ανθρώπινη ψυχή. Το δεύτερο, στηριζόμενο σε ένα φυσιοκρατικό αλγόριθμο των επιθυμιών, προσφέρει ένα θετικό πρόγραμμα για την επιδίωξη της ευδαιμονίας του τελικού σκοπού του ανθρώπου. Το πρώτο, λοιπόν μέλημα της φιλοσοφίας αυτής είναι η εξάλειψη των αιτίων της δυστυχίας, που προκαλούν αδικαιολόγητο φόβο και ανησυχία στον ανθρώπινο νου και οφείλονται σε πλάνη και σε εσφαλμένη ερμηνεία των φαινομένων. Η Επικούρεια φιλοσοφία διατυπώνει επιγραμματικά τις κύριες θέσεις της ηθικής θεωρίας: «Ο θεός δεν είναι επίφοβος, ο θάνατος δεν είναι αντιληπτός, το μεν καλό εύκολα αποκτιέται, το δε κακό εύκολα υπομένεται.» Στην ερώτηση για το τι πραγματικά με τρομάζει είναι το να βρεθώ ανάξιος μπροστά στην υπέρτατη δύναμη, για το χάρισμα που μου δόθηκε.
Εκτιμάμε περισσότερο ή λιγότερο την τέχνη σε έναν εγκλεισμό; Ιδιότυπο μεν, εγκλεισμό δε…
Η τέχνη δεν μπορεί να «αναπνεύσει» σε εγκλεισμό, η τέχνη δεν είναι εγκλεισμός. Είναι ανάσα ζωής που φουσκώνει τους πνεύμονες και με καθάριο αέρα ελπίδας και αισιοδοξίας. Εγκλωβισμένα μυαλά και ψυχές υπάρχουν μοναχά, σε σκοτεινούς θαλάμους νοσοκομείων αρρωστημένα από τα εσωτερικά τους πάθη. Αυτοί που αγαπάν την ζωή δεν καταλαβαίνουν από ιδιότυπους εγκλεισμούς, δεν υπάρχει τίποτα που θα μας «γκρεμίσει» κάτω ψυχικά. Είναι μια μοναδική ευκαιρία να μείνουμε με το εγώ μας και να αυτό βελτιωθούμε. Να γνωρίσουμε το δεύτερο εγώ μας και να προσπαθήσουμε να γίνουμε ένα. Να αποδώσουμε τα μέγιστα στον ποιοτικό χρόνο με τα παιδιά μας. Να γνωρίσουμε τον εαυτό μας. Γνώθι σ’ αυτόν, η γνώση του πραγματικού εαυτού μας, έλεγε ο φιλόσοφος Σωκράτης, ήταν αυτός που πρέσβευε ότι, για να φιλοσοφήσει κανείς πραγματικά και να συλλάβει την αλήθεια, θα έπρεπε να γνωρίσει τον πραγματικό εαυτό του, την αυτογνωσία. Ας πράξουμε το λοιπών με γνώμονα την αρετή για ένα καλλίτερο κόσμο, για έναν κόσμο ανθρώπινο.
Υπάρχουν σπίτια όπου μέλη οικογενειών ζουν… «ινκόγκνιτο», πίσω από ρόλους εργαζομένων, μανάδων, πατεράδων, παιδιών κλπ… Η τέχνη πώς μπορεί να βοηθήσει στη νέα ασφυκτική συνύπαρξη των ημερών;
-Θα συνεχίσω μέσα από τα λόγια του Σωκράτη και θα προσπαθήσω να απαντήσω στην ερώτηση. Οι περισσότεροι άνθρωποι αγνοούν δυο βασικά πράγματα, νομίζουν ότι γνωρίζουν καλά τον εαυτό τους και ακόμα πως είναι ο κόσμος και το τι είναι ζωή. Σε αυτά τα δύο οι άνθρωποι έχουν άγνοια. Για να μπορέσει κανείς σύμφωνα με τον Σωκράτη να συλλάβει τον πραγματικό εαυτό του και να γνωρίσει την ύπαρξη του κόσμου, θα πρέπει να σταματήσει να νομίζει ότι είναι βέβαιος για όλα αυτά που λέει ότι γνωρίζει. Να σταματήσει να νομίζει ότι ξέρει πως είναι ο κόσμος. Εάν αποβάλλει κανείς αυτές τις δυο μορφές άγνοιας, τότε μπορεί να εισέλθει στην «ενδοσκόπηση». Που σημαίνει γνωρίζω εμένα και αφού έχω γνωρίσει εμένα ίσως κάποια στιγμή να μου φανερωθεί και το πώς θα γνωρίσω και εσένα, δηλαδή τους γύρο από εμένα ανθρώπους που συναναστρέφομαι. Έτσι λοιπόν και με την τέχνη όπου αποτελεί μια απομίμηση ζωής ή ας το θέσω διαφορετικά έναν μαγικό καθρέπτη της ζωής, που παραμορφώνει τα είδωλα. Άλλοτε τα δείχνει κομψά και όμορφα, άλλες φορές άσχημα και ρακένδυτα.Μέσα από αυτές τις εικόνες «διαβάζουμε» ο καθένας διαφορετικό κείμενο, μεταφράζουμε τα έργα ανάλογα με αυτό που εμείς νοιώθουμε εκείνη την συγκεκριμένη στιγμή. Όταν ο πομπός εκπέμπει και ο δέκτης λαμβάνει. Όσα περισσότερα γνωρίζουμε για εμάς και το έργο μας, (εννοώ την ζωή μας), τόσες περισσότερες ερμηνείες έχουμε, ερμηνείες που πολλές φορές μεταφράζονται σε λύσεις ζωής. Αλλά και άλλοτε σε Ερινύες. Όπως πολλές φορές συνηθίζω να λέω, εμείς είμαστε αυτοί που θα τοποθετήσουμε το έργο τέχνης που μας ταιριάζει στο σαλόνι μας. Ένα έργο που μας ευχαριστεί να βλέπουμε σε ένα χώρο που περνάμε τις περισσότερες ώρες της ζωής μας. Αυτό δεν μπορεί να είναι κανένα άλλο μέρος παρά μονάχα το μυαλό μας. Ας φροντίσουμε να το έχουμε καθαρό, άνετο, φιλόξενο.
Τι έργα έχετε… εμπνευστεί από την πανδημία και τις αντιδράσεις της καραντίνας και τον περιορισμό των ελευθεριών;
Τις περισσότερες φορές αρέσκομαι να εκφράζω τα έργα μου μέσα από έναν αυτοσαρκασμό, να υπάρχει το στοιχείο του τραγελαφικού, του κυνισμού. Πολλά από τα έργα που έχω σχεδιάσει, μέσα σε αυτές τις μέρες καραντίνας, έχουν εμένα ως κύρια μορφή δράσης. Αυτό ίσως να απαντάει και σε όλα αυτά που έχω προαναφέρει, το να δω εμένα, μέσα από εμένα.Η εξωτερική παγίδευση, να αποτελεί μια εσωτερική απόδραση. Η μοναχικότητα, να είναι μια εσωτερική συντροφικότητα, σε ανεξερεύνητες πτυχές του εσωτερικού εγώ. Φυσικά, σίγουρα δεν θεωρώ πως όλο αυτό που σήμερα βιώνουμε, είναι κάτι το αστείο, είναι κάτι πραγματικά σοβαρό και δεν ξέρουμε που και πότε θα τελέψει. Η ζωή είναι ωραία και της πρέπει μοναχά το χαμόγελο. Όλα αυτά θα περάσουν, με όποιες πληγές, απώλειες κι αν μας αφήσουν.Ίσως η λήθη να μην μπορέσει ποτέ να ξεθωριάσει τα πρόσωπα που χάθηκαν, σε έναν αγώνα ρεβάνς με την μνημοσύνη. Όμως η αγάπη για ζωή θα είναι αυτό που στο τέλος θα μείνει…
Οι εικαστικοί πώς μπορούν να αποζημιωθούν από την πολιτεία; Είστε στους σχετικούς κωδικούς (ΚΑΔ) που ανακοίνωσε η κυβέρνηση;
Διενεργήθηκε πρόσφατα μια μεγάλη έρευνα για πρώτη φορά εδώ στην Ελλάδα από το ΑΠΘ και το MOMUS, μια έρευνα που προκάλεσε σοκ, όχι φυσικά σε εμάς που βιώνουμε αυτή την αδιαφορία από πλευράς πολιτείας, αλλά για το πώς πραγματικά συνάδελφοι επιβιώνουν. Αποτελεί ντροπή για την πατρίδα των επιστημών της φιλοσοφίας και των τεχνών, αναφέρει τις τραγικές συνθήκες διαβίωσης και εργασίας των εικαστικών στην Ελλάδα. Εργάζονται ανασφάλιστοι. Κάνουν δεύτερο και τρίτο επάγγελμα προκειμένου να βιοποριστούν. Σε ποσοστό από 75% έως το 91% δυσκολεύονται να πληρώσουν τους πάγιους λογαριασμούς τους. Αυτά λοιπόν τα άτομα του οικονομικού στραγγαλισμού και της παγερής αδιαφορίας από μεριά της πολιτεία, είναι άτομα υψηλού μορφωτικού επιπέδου και γλωσσομάθειας αλλά είναι παρατημένα και πεταμένα στον Καιάδα της παρακμής τους.
Στους μόνους κωδικούς που είμαστε γραμμένοι είναι αυτοί οι κωδικοί από τα παλιά παπούτσια της πολιτείας.
Θεωρείται ότι είναι υπερβολικό μέτρο η απαγόρευση κυκλοφορίας που ανακοινώθηκε πριν από λίγες ώρες;
Δεν μπορούμε να μιλάμε για αυστηρά μέτρα με ποσοστιαία κλίμακα, όταν έχουμε να κάνουμε με ανθρώπινες ζωές. Θα πρέπει να κάνουμε ότι είναι ανθρωπίνως δυνατόν, για να προφυλάξουμε την ζωή όλων μας. Εάν δεν το πράξουμε αυτό, ας αναρωτηθούμε. Που θα χωρέσουν τόσες οστεοθήκες, σε ένα τόσο μικρό κενοτάφιο… Είμαι πατέρας δυο παιδιών, δεν είναι εύκολο να περιορίσεις δυο μικρά παιδιά σε ένα χώρο. Καθημερινά τους μιλάω για την ανάγκη αυτής της απομόνωσης, για το καλό των ανθρώπων μεγάλης ηλικίας όπως είναι οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας. Για το καλό όλων μας. Πρέπει και είναι ανάγκη να παρθούν μέτρα όσο και εάν αυτά περιορίζουν τις ελευθερίες μας. Είναι ανάγκη, για να μην γίνει η όμορφη πατρίδα μας η Ελλάδα και ο πλανήτης ολόκληρος, ένα τεράστιο νεκροταφείο που να θάβονται «αδιάβαστα», σε ομαδικούς τάφους. Θερμοπαρακαλώ αυτούς που θα διαβάσουν αυτή την συνέντευξη να πράξουν ως ευυπόληπτοι πολίτες και να παραμείνουν σπίτια τους. Συμφωνώ και προσυπογράφω, συντάσσομαι. Τίποτα δεν είναι υπερβολικό για την διατήρηση της ζωή…
WHO IS WHO
Ο Γιάννης Σταμενίτης ξεκίνησε -όπως μας λέει ο ίδιος- το στίγμα του στις 29 Ιουλίου του 1973, στη Θεσσαλονίκη. «Ο χρόνος και ο τόπος, ίσως να μην έχουν καμία σημασία». Ζει τώρα, αυτή τη μοναδική στιγμή. Ζει για να πραγματεύεται στιγμές, δρώμενα και εικόνες. «Το ενδιάμεσο χρονοδιάστημα του ανήκει ολιστικά και αμετάκλητα». Συνεργάσθηκε με εφημερίδες, περιοδικά της Θεσσαλονίκης ως τεχνικός τύπου, δημιουργικά, διαφημιστικά γραφεία, στα τμήματα, σελιδοποίησης, επεξεργασίας εικόνας, εικονογράφησης και δημιουργικού σχεδιασμού, ως καλλιτεχνικός, δημιουργικός διευθυντής. Σήμερα εργάζεται ως εκπαιδευτικός εικαστικών μαθημάτων, τεχνολογίας εκτυπώσεων και εφαρμογών γραφιστικής. Παράλληλα διατηρεί το «atelier Stamenitis», παρουσιάζοντας εικαστικό έργο, γραφιστικές εφαρμογές οπτικής επικοινωνίας, κατά επιλογή. Αποφοίτησε με άριστα από την σχολή καλών τεχνών του Αριστοτέλειου πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στο τμήμα εικαστικών και εφαρμοσμένων τεχνών (με υπεύθυνους καθηγητές: Γεώργιο Τσακίρη, Κυριάκο Μορταράκο, ζωγραφική. Σάββα Κωνσταντινίδη, σχέδιο. Ξενοφών Σαχίνη, χαρακτική. Γεώργιο Κατσάγγελο, φωτογραφία.) Έχει δίπλωμα πιστοποίησης επαγγελματικής κατάρτισης. Είναι Τεχνικός γραφίστας ηλεκτρονικής σχεδίασης εντύπου. Έχει πτυχίο Τμήματος Γραφικών Τεχνών, Τομέας Εφαρμοσμένων Τεχνών. Έχει παρουσιάσει τέσσερις ατομικές εκθέσεις σε Ελλάδα. Συμμετείχε σε ατομικές εκθέσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό, έργα του υπάρχουν σε ιδιωτικές συλλογές.
Έργο του εικαστικού.