Μηνύματα - συναγερμοί από το 112, δελτία καιρού για σφοδρά καιρικά φαινόμενα και προειδοποιητικές προγνώσεις… τρόμου για την επέλαση της κακοκαιρίας «ΕVA» έκλεισαν στο σπίτι σχεδόν ολόκληρη τη χώρα πριν από περίπου δύο εβδομάδες.
Ωστόσο, το αποτύπωμα της νέας κακοκαιρίας ήταν τελικά οι «αξιόλογες βροχοπτώσεις» ανά την επικράτεια, με εξαίρεση τη βορειοανατολική Ελλάδα όπου σε πολλές περιοχές της Θράκης δεν σημειώθηκε καν βροχόπτωση, ενώ σύμφωνα με το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών έξι ανεμοστρόβιλοι και υδροσίφωνες καταγράφηκαν στην Ηγουμενίτσα, την Αττική και τη Ρόδο.
Το γεγονός πως η κακοκαιρία δεν ήταν εντέλει τόσο «άγρια» όσο περιμέναμε, εξηγείται σύμφωνα με τον διδάκτορα ΑΠΘ και μετεωρολόγο ΕΛΓΑ Μιχάλη Σιούτα.
«Η ακρίβεια των προγνώσεων επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες, όπως τις δυνατότητες των μοντέλων πρόγνωσης, την έλλειψη επαρκούς δικτύου μετρήσεων, την τοπική γεωμορφολογία αλλά και σε μεγάλο βαθμό από την επαγγελματική εμπειρία και την επιστημονική κατάρτιση των μετεωρολόγων-προγνωστών», αναφέρει ο κ. Σιούτας και συμπληρώνει ειδικότερα για την «EVA»: «Η δικαιολογημένη εντύπωση στους πολίτες ότι η πρόγνωση της κακοκαιρίας ‘EVA’ ήταν αποτυχημένη θεωρώ ότι δημιουργήθηκε από την υπερβολή στις προβλέψεις για έλευση επικίνδυνων φαινομένων από ορισμένους μετεωρολόγους αλλά και ειδησεογραφικά μέσα, καθώς και την υπερεκτίμηση της κακοκαιρίας και των πιθανών επιπτώσεών της με αποτέλεσμα την υπερβολική και πιθανόν άστοχη χρήση των μηνυμάτων του 112».
«Κόντρα» στα προγνωστικά
Αξίζει να σημειωθεί πως δεν είναι η πρώτη φορά -και σίγουρα δεν θα είναι και η τελευταία- που τα δελτία καιρού και τα προγνωστικά στοιχεία ανατρέπονται. Η εγκυρότητα της πρόβλεψης εξαρτάται από πολλούς παράγοντες ένας εκ των οποίων είναι το διάστημα που μεσολαβεί ανάμεσα στην ημέρα που επιχειρείται η πρόγνωση και την ημέρα που επιθυμούμε να «χαρτογραφήσουμε» καιρικά. Σύμφωνα με τον κ. Σιούτα «προγνώσεις καιρού με ακρίβεια μέσα σε ικανοποιητικά όρια γίνονται σήμερα για διάστημα μέχρι 7 ημερών, ενώ για μεγαλύτερο διάστημα ημερών το σφάλμα μεγαλώνει».
Μάλιστα ο ίδιος τονίζει πως «σε όλες τι μετεωρολογικές υπηρεσίες ακολουθούνται διαδικασίες αξιολόγησης, βαθμολόγησης κατά κάποιο τρόπο, των προγνώσεων».
Ωστόσο, ακόμα και η αξιολόγηση των προγνώσεων είναι δύσκολη καθώς, όπως λέει ο μετεωρολόγος, «τα διάφορα καιρικά χαρακτηριστικά κρίνονται διαφορετικά από τις διάφορες κατηγορίες πληθυσμού. Σημαντική είναι η σημασία που αποδίδεται στην ακρίβεια της πρόγνωσης, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που η ανθρώπινη δραστηριότητα επηρεάζεται άμεσα από τον καιρό, π.χ. γεωργικές εργασίες, εκτέλεση έργων, θαλάσσιες συγκοινωνίες, κ.λπ. Επιπλέον, διαφορετική βαρύτητα έχουν τα καιρικά στοιχεία ανάλογα με την γεωγραφική περιοχή και την εποχή του έτους. Για παράδειγμα, στη διάρκεια του καλοκαιριού η πρόγνωση της ελάχιστης θερμοκρασίας δεν ενδιαφέρει άμεσα, ωστόσο, το χειμώνα απόκλιση π.χ. 2 βαθμών Κελσίου, όταν η ελάχιστη θερμοκρασία είναι κοντά στο μηδέν, μπορεί να αποτύχει στην πρόγνωση του φαινομένου του παγετού, που προκαλεί μεγάλες ζημιές στις γεωργικές καλλιέργειες».
Τι είναι… καιρός;
Όλα τα μετεωρολογικά φαινόμενα που αποτελούν αυτό που ονομάζουμε καιρό, εμφανίζονται στο κατώτερο στρώμα της ατμόσφαιρας, την τροπόσφαιρα, και φθάνει σε ύψος μέχρι τα 12 km περίπου.
Η πρόγνωση του καιρού περιλαμβάνει την πρόβλεψη, για τις διάφορες περιοχές και για μελλοντικές χρονικές στιγμές, της θερμοκρασίας, της έντασης και της διεύθυνσης του ανέμου, της ποσότητας και διάρκειας της βροχόπτωσης, της χιονόπτωσης, των νεφών, της υγρασίας, κ.λπ.
Η εργασία που ακολουθούν οι επιστήμονες για να καταλήξουν στην πρόγνωση αποτελείται από τρία στάδια τα οποία εξηγεί ο κ. Σιούτας:
1) Της μετεωρολογικής παρατήρησης.
2) Της επεξεργασίας των παρατηρήσεων αυτών.
3) Της κατασκευής των χαρτών καιρού και της ερμηνείας τους σε προβλεπόμενο καιρό.
Τα προηγούμενα χρόνια η επεξεργασία των μετεωρολογικών μετρήσεων και η κατασκευή των χαρτών καιρού γινόταν από τους μετεωρολόγους προγνώστες. Σήμερα, η κατασκευή των προγνωστικών μετεωρολογικών χαρτών γίνεται αποκλειστικά από ηλεκτρονικούς υπολογιστές.
Μεγάλη εφαρμογή στην επιστήμη της Μετεωρολογίας έχουν σήμερα και τα μαθηματικά. Ο μετεωρολόγος και διδάκτορας του ΑΠΘ τονίζει πως «η πρόγνωση του καιρού επιτυγχάνεται με χρήση μαθηματικών εξισώσεων, οι μεταβλητές των οποίων αντιπροσωπεύουν τα στοιχεία του καιρού, όπως ο άνεμος, η θερμοκρασία, η ατμοσφαιρική πίεση, οι περιεχόμενοι υδρατμοί, κ.λπ. Οι μαθηματικές αυτές εξισώσεις αντιστοιχούν σε πολλά σημεία, διαφορετικών περιοχών και για πολλά επίπεδα στην ατμόσφαιρα. Για παράδειγμα, ένα πλέγμα 50Χ50 σημείων και για 10 επίπεδα της ατμόσφαιρας καθ’ ύψος, αντιπροσωπεύει 25.000 διαφορετικά σημεία. Με βάση τις αρχικές μετεωρολογικές μετρήσεις που ύστερα από επεξεργασία εισάγονται σαν αρχικές τιμές στις ατμοσφαιρικές παραμέτρους του μοντέλου, με βάση τις προγνωστικές εξισώσεις προκύπτει η νέα τιμή κάθε παραμέτρου για κάθε σημείο και για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, π.χ. 1 ώρα, 3 ώρες, 6 ώρες, κ.λπ.».
Ο κ. Σιούτας καταλήγει λέγοντας πως μελλοντικά, «ελπίζεται ότι καταστούν δυνατές οι προγνώσεις καιρού με μεγάλο ποσοστό ακρίβειας με τη διάθεση ακριβέστερων και μεγαλύτερης πυκνότητας χωρικά και χρονικά μετεωρολογικών παρατηρήσεων (π.χ. με τη βοήθεια των μετεωρολογικών δορυφόρων), με τη βελτίωση των μαθηματικών μοντέλων που περιγράφουν τις φυσικές διαδικασίες και την εξέλιξη της κατάστασης της ατμόσφαιρας, και τέλος, με την εξέλιξη των ηλεκτρονικών υπολογιστών, με υπολογιστές ακόμα μεγαλύτερης υπολογιστικής ισχύος ώστε να είναι δυνατή η έγκαιρη επεξεργασία μεγαλύτερου όγκου δεδομένων. Έτσι θα λαμβάνονται υπόψη και τα τοπικά χαρακτηριστικά που επηρεάζουν τις αέριες μάζες και θα επιτυγχάνεται μία αντιπροσωπευτικότερη κάλυψη όλων των περιοχών».
Καιρός για… πρόβλεψη
Για ένα μάλλον ήπιο χειμώνα στη χώρα μας με συνολικά κανονικές προς λίγο υψηλότερες θερμοκρασίες κάνει λόγο ο Μιχάλης Σιούτας, σύμφωνα με τις μακροπρόθεσμες προβλέψεις. Ο ίδιος αναφέρει πως «ψυχρά διαστήματα με χιονοπτώσεις είναι πιθανά, αλλά μικρότερης διάρκειας. Με βάση τις τελευταίες προβλέψεις πιθανόν ο Ιανουάριος να είναι ο ψυχρότερος μήνας με διαστήματα παγετού και χιονοπτώσεις. Πιθανόν με πιο ήπιες θερμοκρασίες και λιγότερα ψυχρά διαστήματα και λιγότερα χιόνια οι Δεκέμβριος και Φεβρουάριος».
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 20.11.2022