«Και μόνο για τον ‘Ξαφνικό Έρωτά’ του, θα μπορούσα να του συγχωρήσω και το χειρότερο κακό που θα μου έκανε», έλεγε φίλη στο ραντεβού μας για καφέ, όταν της είπα ότι με περιμένει στο γραφείο μια συνέντευξη με τον Γιώργο Τσεμπερόπουλο. Ταινία που αγαπήθηκε πολύ, που γέμισε τις αίθουσες σε μια δύσκολη εποχή για το ελληνικό σινεμά (1985), το οποίο τότε ήταν σε ένα μεταβατικό στάδιο που αρκετοί μετέφραζαν ως δύση, το «Τάλγκο» του Βασίλη Αλεξάκη μεταφερμένο στη γλώσσα της έβδομης τέχνης από τον γνωστό Έλληνα σκηνοθέτη, προκάλεσε αίσθηση, συζητήθηκε, αγκαλιάστηκε από το κοινό. Τώρα το φιλμ αυτό, μαζί με τρία άλλα του δημιουργού («Άντε γεια» -1990, «Πίσω Πόρτα»- 2000, «Ο Εχθρός Μου» -2013) περιλαμβάνονται σε ένα αφιέρωμα με τίτλο «Γιώργος Τσεμπερόπουλος: Τολμηρός Ρεαλισμός» που πραγματοποιεί από 17 έως 19 Φεβρουαρίου η Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης. «Μου αρέσει που οι ταινίες αυτές είναι ακόμη ζωντανές και αρέσουν, που κάποιοι αφήνουν τις δουλειές τους κι έρχονται να τις δουν. Είναι ένα ειδικό κοινό που αγαπά αυτό που κάνεις. Επίσης, μου αρέσει πολύ η συζήτηση, οι ερωτήσεις που βλέπω ότι παραμένουν ίδιες μέσα στα χρόνια…», λέει στο makthes.gr ο δημιουργός.
Όμως η πορεία του Γιώργου Τσεμπερόπουλου είναι πολύ πιο βαθιά στον χρόνο από τις ταινίες αυτές. Ας μην ξεχνάμε ότι το φιλμ «Μέγαρα» που συνδημιούργησαν το 1974 με τον Σάκη Μανιάτη έχει χαρακτηριστεί σημαντικό πολιτικό τεκμήριο, αλλά και το πρώτο οικολογικό ντοκιμαντέρ στην Ελλάδα. Από τότε μέχρι σήμερα πέρασαν δεκαετίες, αλλά η ανθρωποκεντρική κινηματογραφική ματιά του δημιουργού εξακολουθεί να παραμένει τολμηρή και ρεαλιστική. «Τα ‘Μέγαρα’ είναι ένα πολιτικό σινεμά που έγινε την τελευταία περίοδο της δικτατορίας. Μετά από δέκα χρόνια ακολούθησε ο ‘Ξαφνικός Έρωτας’. Οι περισσότεροι κριτικοί σχολίασαν τότε ότι έκανα μεγάλη στροφή και από το πολιτικό σινεμά πέρασα σε μια ερωτική ιστορία με ποιότητα. Τότε, ο κριτικός Γιώργος Μπράνος είχε γράψει ότι προφανέστατα οι ταινίες είναι του ίδιου ανθρώπου, γιατί είναι προσηλωμένες πάνω στις προσωπικές ιστορίες», επισημαίνει ο δημιουργός όταν τον ρωτώ αν συνειδητά ή υποσυνείδητα όλες αυτές τις δεκαετίες υπήρχε στο μυαλό του ένας άξονας πάνω στον οποίο κινήθηκε. «Σε όλα τα είδη που καταπιάστηκα με ενδιέφεραν πολύ οι λεπτομέρειες στην καθημερινότητα, στις ζωές των ανθρώπων. Με συγκινούν τα μικρά πράγματα που κάνουμε και μας απασχολούν, αλλά και οι σχέσεις μας με τους διπλανούς μας», συμπληρώνει.
Αγαπάτε πιο πολύ κάποια από τις ταινίες σας ή δεν μπορείτε να διαχωρίσετε;
Πάντα αγαπώ πιο πολύ την τελευταία. Από αυτές που θα προβληθούν στο αφιέρωμα η τελευταία είναι «Ο εχθρός μου». Οι άλλες είχαν μεγάλη εισπρακτική επιτυχία στις αίθουσες. Αυτή την είδε περισσότερος κόσμος, αλλά παράνομα, μέσα από το διαδίκτυο.
Γιατί έχει τόση σημασία αυτό για σας;
Θεωρώ το σινεμά μια κοινωνική έξοδο-εμπειρία. Πηγαίνοντας κανείς στον κινηματογράφο κλείνει το κινητό του, είναι με άλλους ανθρώπους γύρω του, έρχεται σε επαφή με τους διπλανούς του, με τους θεατές, πολλές φορές γίνεται κουβέντα. Δεν το συγκρίνω με τις εκατοντάδες χιλιάδες θεάσεις που γίνονται μέσα από τα παράνομα downloads γιατί ξέρω ότι έτσι παρακολουθεί καθένας μόνος του, διακεκομμένα ίσως και ίσως όχι όλη την ταινία. Αυτός δεν είναι τρόπος να βλέπεις σινεμά… Το ότι μέσα σε μια κινηματογραφική αίθουσα πολλοί διαφορετικοί άνθρωποι έχουν μια κοινή εμπειρία είναι και η γοητεία του σινεμά. Η δε στιγμή που ανοίγουν τα φώτα και τα μάτια των θεατών έχουν αυτή τη γυαλάδα όταν η ταινία λειτουργεί μέσα τους είναι μοναδική.
Το σύγχρονο ελληνικό σινεμά το παρακολουθείτε;
Ναι, είμαι φανατικό μέλος της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου και ψηφίζω κάθε χρόνο.
Ποια είναι η γνώμη σας γι’ αυτό που ονομάζουμε Greek Weird Cinema;
Δεν μπορώ να το γενικεύσω, γιατί, τελικά, καθένας από τους εκπροσώπους της τάσης αυτής έχει πάρει τον δρόμο του και εξελίσσεται με βάση τις επιρροές του.
Ο Γιώργος Λάνθιμος το ίδιο;
Ναι, προχωρώντας έγινε λιγότερο weird. Κατά τη γνώμη μου ανέπτυξε το ταλέντο του πολύ περισσότερο. Τον θαυμάζω και τον αγαπώ κι έχουμε δουλέψει πολύ μαζί στη διαφήμιση. Πάντοτε τον εκτιμούσα και το έλεγα από την πρώτη στιγμή που έκανε την πρώτη του ξενόγλωσση ταινία -και όχι μόνο τώρα που είναι υποψήφιος για Όσκαρ- ότι κατάφερε να βρεθεί σε ένα περιβάλλον χωρίς να χάσει την καλλιτεχνική του ελευθερία. Δεν του έχει συμβεί αυτό που έπαθαν μεγάλοι σκηνοθέτες, μη Αμερικανοί, οι οποίοι ερχόμενοι σε επαφή με το αμερικανικό σινεμά κλάδεψαν τα φτερά τους. Στο Χόλιγουντ πρέπει υποχρεωτικά να συμβιβαστείς. Το σπουδαίο στον Λάνθιμο είναι ότι ενώ εισήλθε στη mainstream παραγωγή του Χόλιγουντ, εξακολουθεί να παραμένει ανεξάρτητος.
Είστε κι εσείς βραβευμένος. Τα βραβεία είναι επιβεβαίωση της ποιότητας ενός καλλιτεχνήματος;
Είμαι υπέρ των αξιολογήσεων. Μπορεί κάποιες φορές να περιλαμβάνουν και ένα μικρό ποσοστό αδικίας, συμπαιγνίας κ.ά. αλλά στην πραγματικότητα οφείλεις να αξιολογείσαι. Ας μη συγκρίνουμε όμως τα δικά μου βραβεία ή τις διακρίσεις των φεστιβάλ με τα Όσκαρ. Εκεί υπάρχει ένας τεράστιος αντίκτυπος στα επόμενα βήματά σου. Όταν φτάσεις στα Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας το επόμενό σου φιλμ καθίσταται πολύ ευκολότερο, έχεις προτάσεις σεναρίων , έρχονται ατζέντηδες– ας μην ξεχνάμε ότι κανονικά είμαστε σκηνοθέτες και όχι σκηνοθέτες και σεναριογράφοι. Όταν αρχίζουν και σου στήνουν σενάρια που είναι ευκαιρίες άλλου επιπέδου από τα σενάρια που μπορεί να δημιουργήσεις μόνος σου, τότε αλλάζεις κατηγορία.
Ο δημιουργός οφείλει να παρακολουθεί όσα συμβαίνουν γύρω του και να συνδιαλέγεται με την κοινωνία;
Είτε είσαι είτε το παίζεις συνειδητοποιημένος, το βέβαιο είναι ότι ζεις σε μια συγκεκριμένη στιγμή που σε κάνει να δράσεις ή και να αντιδράσεις. Ακόμη και μια ιστορία εποχής μπορεί να αφορά το σήμερα. Είδα για παράδειγμα το «Ρόμα» του Κουαρόν και μου άρεσε πολύ, έμεινα άφωνος. Αναρωτήθηκα γιατί να αναπαράξει τα παιδικά του χρόνια, αλλά το ότι θέλησε να το κάνει αυτό σήμερα με τα τωρινά μυαλά του, όπως κι ο τρόπος που είδε εκείνη την περίοδο, σημαίνει ότι έχει απόλυτα ιδεολογική άποψη για τα πράγματα. Βλέποντας την ταινία βγάζεις τα συμπεράσματά σου και διαπιστώνεις ότι και τότε το ίδιο ήταν…
Και σήμερα; Τι είναι όλο αυτό που μας συμβαίνει;
Για μένα αυτό που συμβαίνει στη χώρα είναι αυτό που γίνεται παντού. Παντού υπάρχουν λιτότητα, κλαδεμένα όνειρα, ανθρώπινο δυναμικό που δεν έχει ευκαιρίες, χρήματα. Μπορεί στην Ελλάδα να είναι χειρότερο, αλλά βλέπεις ότι και στη Γαλλία, την Ισπανία, την Ιταλία υπάρχουν τέτοιες τάσεις.
Πού οφείλεται όλο αυτό;
Στο ότι ο παγκόσμιος πλούτος μοιράζεται στα χέρια λίγων ανθρώπων οι οποίοι κινούν τις οικονομίες όλου του κόσμου. Αυτό δεν αφήνει ευκαιρίες στους φτωχούς που πολλαπλασιάζονται, ενώ αυξάνονται και οι κοινωνικές εντάσεις. Το ελπιδοφόρο είναι πάντως ότι τον τελευταίο χρόνο έχουν αρχίσει και πυκνώνουν κάποιες φωνές υποψηφίων. Για παράδειγμα στην Αμερική υπάρχουν τρεις υποψήφιοι για την ανάληψη του χρίσματος του δημοκρατικού κόμματος που υποστηρίζουν ότι αν δεν φορολογηθούν τα υψηλά εισοδήματα δεν θα έρθει ποτέ η κοινωνική ειρήνη κι ευημερία.
Και στην ελληνική πολιτική σκηνή;
Αυτό που με απογοήτευε πάντοτε και όσο μεγαλώνω θυμώνω όλο και περισσότερο γιατί χειροτερεύει, είναι να βλέπεις πολιτικούς αρχηγούς στους οποίους θα θέλαμε να έχουμε εμπιστοσύνη να κάθονται και να τσακώνονται σαν τις κότες στο κοτέτσι. Το να μην μπορούν να καθίσουν σε ένα τραπέζι και να συμφωνήσουν στα επί της ουσίας το βρίσκω αδιανόητο.
Εσείς στο διοικητικό συμβούλιο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, όπου είστε μέλος, το έχετε καταφέρει;
Με πολύ κόπο και πολλή συζήτηση έχουμε κατακτήσει να ερχόμαστε σε σχεδόν ομόφωνες αποφάσεις, άνθρωποι πολύ διαφορετικοί μεταξύ μας. Όταν συναντηθήκαμε αποφασίσαμε να δούμε αυτή τη δουλειά ως Ευρωπαίοι πολίτες. Δηλαδή να συνεννοούμαστε και να καταλαβαίνει η μειοψηφία την αξία της άποψης που πλειοψηφεί χωρίς στη συνέχεια να την υποσκάπτει. Αυτό λειτουργεί τώρα και νομίζω ότι το αποτέλεσμα είναι πολύ καλό. Το φεστιβάλ είναι ένας πολύ μεγάλος οργανισμός που λειτουργεί εντατικά όλον τον χρόνο με πολλές δράσεις, ενώ θεωρώ πολύ επιτυχημένη την επιλογή της διαρχίας (Ελίζ Ζαλαντό – Ορέστη Ανδρεαδάκη) που ασχολείται με μεγάλο ζήλο με τα πολλά θέματα του οργανισμού και της διοργάνωσης.
INFO
Αφιέρωμα «Γιώργος Τσεμπερόπουλος: Τολμηρός Ρεαλισμός»
17-19 Φεβρουαρίου, αίθουσα Σταύρος Τορνές, Λιμάνι Θεσσαλονίκης
Τιμές εισιτηρίων: 4ευρώ (γενική είσοδος), 3ευρώ (κάτοχοι CineKάρταF), Δωρεάν (κάτοιχοι CineKάρταFGold)
Πρόγραμμα προβολών:
17/2 7μμ Πίσω Πόρτα 9μμ Ο Εχθρός Μου
18/2 9μμ Ξαφνικός Έρωτας
19/2 9μμ Άντε Γεια