Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας το makthes.gr μιλά με την δικηγόρο Καλυψώ Γούλα τις νομοθετικές πρωτοβουλίες που μπορούν να αλλάξουν τις στερεοτυπικές αντιλήψεις και το πώς μπορούν να ανατραπούν στην πράξη οι ανισότητες.
Η κ. Γούλα ήταν η πρώτη (και μέχρι στιγμής μοναδική) γυναίκα που εκλέχτηκε πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου Θεσσαλονίκης) και διετέλεσε γενική γραμματέας δημογραφικής και οικογενειακής πολιτικής και ισότητας των φύλων.
Ποιες είναι οι στερεοτυπικές αντιλήψεις και οι διακρίσεις που αντιμετωπίζει μια γυναίκα λόγω του φύλου της;
Στερεοτυπικές αντιλήψεις μέσω των οποίων αποδίδονται αυθαίρετα χαρακτηριστικά και ρόλοι στα φύλα εξακολουθούν να υφίστανται μέχρι και σήμερα. Για τις γυναίκες, τα στερεότυπα προέρχονται από αναχρονιστικές αντιλήψεις σε βάρος τους. Οι διακρίσεις κατά των γυναικών είναι αυτές που περιλαμβάνονται σε νόμους, σε πολιτικές ή σε πρακτικές και έχουν γνώμονα το φύλο, και είναι το φαινόμενο της γυάλινης οροφής, η υποεκπροσώπηση στην πολιτική και στα κέντρα λήψης αποφάσεων.
Μια από τις συχνές διακρίσεις συνδέεται με τον χρόνο που καταναλώνουν οι γυναίκες από τη ζωή τους για τη φροντίδα του σπιτιού και της οικογένειας. Παρατηρείται, πάντως, πρόσφατα όχι ότι οι άνδρες αναλαμβάνουν περισσότερες ευθύνες αλλά οι γυναίκες αναλαμβάνουν λιγότερες και αυτό οφείλεται, σε μεγάλο βαθμό στην τεχνολογική εξέλιξη και στην αύξηση της γυναικείας απασχολησιμότητας που οδηγούν στην ανάθεση μέρους των ευθυνών φροντίδας σε τρίτα άτομα.
Εσείς προσωπικά έχετε υποστεί διακρίσεις επειδή είστε γυναίκα;
Εκτός από την μαχόμενη δικηγορία, η ενασχόληση μου με τον Δήμο Θεσσαλονίκης και η ανάληψη της ευθύνης του σημαντικού χαρτοφυλακίου της κοινωνικής πολιτικής με βοήθησε να καταλάβω πώς είναι να συμμετέχεις και να ασκείς έργο διοίκησης, είτε είσαι άνδρας είτε είσαι γυναίκα. Η εκλογή μου στη συνέχεια, ως η πρώτη γυναίκα πρόεδρος στο Δήμο Θεσσαλονίκης, μόλις το 2017, επιβεβαιώνει ωστόσο ότι η ισότητα δεν είναι αυτονόητη.
Παρά το γεγονός ότι δεν έχω ζήσει το φαινόμενο της γυάλινης οροφής στην επαγγελματική μου εξέλιξη ούτε και στην ενασχόλησή μου με τα κοινά, αυτό προφανώς δεν ισχύει και για άλλες συναδέλφους μου ή σε άλλες γυναίκες που επιθυμούν να ασχοληθούν με τα κοινά είτε στην τοπική αυτοδιοίκηση είτε σε επίπεδο κεντρικής κυβέρνησης.
Πού βρισκόμαστε ως χώρα σε ότι αφορά την ισότητα των φύλων;
Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικά βήματα προς την ισότητα των φύλων αλλά πρέπει να συνεχίσουμε. Με βάση τον Δείκτη Ισότητας που διαμορφώνεται κάθε χρόνο από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (EIGE) για τα κράτη-μέλη της Ευρώπης και βαθμολογεί το κάθε κράτος-μέλος για το κατά πόσο έχει επιτύχει την ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών, η χώρα μας το 2023, κατάφερε να ανεβεί τρεις θέσεις και συγκεκριμένα ανέβηκε στην 24η θέση ανάμεσα στα 27 κράτη-μέλη της Ευρώπης (με βάση συγκριτικά στοιχεία για τα έτη 2021-2022), γιατί αναγνωρίσθηκε ότι έχει σημειώσει πρόοδο, που οφείλεται κατά κύριο λόγο στη βελτίωση που έχει σημειωθεί στον τομέα του χρόνου, αλλά και στους τομείς της εργασίας, της εκπαίδευσης και της εξουσίας.
Μπορούν οι στερεοτυπικές αντιλήψεις για τον ρόλο της γυναίκας να αλλάξουν με νομοθετικές παρεμβάσεις;
Είναι αξιοσημείωτη η προσπάθεια σε νομοθετικό επίπεδο για την εξάλειψη αντιλήψεων και πρακτικών για τους ρόλους και τις υποχρεώσεις των φύλων, τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα, με στόχο την ουσιαστική ισότητα.
Για παράδειγμα, μέχρι τις 7 Ιουνίου 2026, θα πρέπει να έχει μεταφερθεί και στο εθνικό μας δίκαιο ως κράτους-μέλους της ΕΕ, η Οδηγία για ίση αμοιβή ανδρών και γυναικών, για την ενίσχυση της εφαρμογής της αρχής της ίσης αμοιβής για ίση εργασία ή της εργασίας ίσης αξίας μεταξύ ανδρών και γυναικών μέσω της διαφάνειας των αμοιβών και των μηχανισμών επιβολής.
Η εξασφάλιση της ισότιμης πρόσβασης σε ευκαιρίες επαγγελματικής ανάπτυξης, η δημιουργία κουλτούρας χωρίς αποκλεισμούς, και οι πολιτικές για να γίνει απόλυτα κατανοητό ότι η μη παρουσία γυναικών επηρεάζει την οικονομική ανάπτυξη κινούνται στη σωστή κατεύθυνση.
Πώς μπορούν να ανατραπούν στην πράξη οι ανισότητες και οι γυναίκες να γίνουν πιο ορατές στη δημόσια σφαίρα;
Το υψηλό μορφωτικό επίπεδο, η διαρκής εκπαίδευση και η κατάρτιση των γυναικών, συμβάλλουν για να ανατραπούν έμφυλες ανισότητες.
Η θέση της γυναίκας στον επιχειρηματικό κλάδο και η ισότιμη συμμετοχή της στον τομέα της τεχνολογίας, δεν είναι δεδομένη αλλά η γυναικεία επιχειρηματικότητα συμβάλλει καθοριστικά στην οικονομική ανάπτυξη σε παγκόσμιο επίπεδο. Είναι επίσης αναμφισβήτητο το γεγονός της ανάδειξης γυναικών σε υψηλόβαθμες θέσεις διοίκησης εταιρειών, με τελικό στόχο φυσικά την ανάδειξή τους στις ηγετικές θέσεις. Η γυναικεία συμμετοχή στα ανώτατα αξιώματα της δημόσιας ζωής ή σε θέσεις ευθύνης σε εθνικούς και ευρωπαϊκούς θεσμούς είναι αναγκαία, και σε πολιτικό επίπεδο, αποδεικνύει την πρόοδο του πολιτικού πολιτισμού.
Θέλω να κλείσω, σημειώνοντας ότι οι γυναίκες δεν πρέπει να σταματήσουμε να δημιουργούμε και να διεκδικούμε.