Εντυπωσιάζουν οι μοναδικές τοιχογραφίες με φυλλοφόρους σταυρούς και τα κρυπτογράμματα που διασώζονται στον βυζαντινό ναό του Αγίου Παντελεήμονα Θεσσαλονίκης,
Οι τοιχογραφίες που διατηρούνται στο βυζαντινό ναό του Αγίου Παντελεήμονα Θεσσαλονίκης (αρχές 14ου αι.) περιορίζονται στους στενούς χώρους της Πρόθεσης και του Διακονικού.
Ανάμεσά τους ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η απεικόνιση στις παραστάδες των θυρών μεταξύ κυρίως ναού, παραβημάτων και Ιερού Βήματος φυλλοφόρων σταυρών με συμβολικά γράμματα, γνωστά ως κρυπτογράμματα ή ακρωνύμια, ανάμεσα στις κεραίες τους.
Οι σταυροί ανήκουν στον λεγόμενο τύπο της Αναστάσεως. Διαφοροποίηση παρατηρείται στα φυλλώματα που εκφύονται από τη βάση τους. Τα πλέον συνηθισμένα κρυπτογράμματα, που τους συνοδεύουν είναι: ΙC ΧC ΝΙ ΚΑ (Ιησούς Χριστός Νικά), ΦΧ ΦΠ (Φως Χριστού Φαίνει Πάσι), IC XC YC ΘΥ (Ιησούς Χριστός Υιός Θεού).
Πολύπλοκα και δυσερμήνευτα ακρωνύμια-κρυπτογράμματα περιβάλλουν τον σταυρό στον νότιο σταθμό της θύρας Πρόθεσης - κυρίως ναού. Ανάλογοι σταυροί θα υπήρχαν πιθανώς και στις παραστάδες των υπόλοιπων θυρών του κυρίως ναού, που δεν έχουν διατηρηθεί.
Ο σταυρός είναι το πλέον συνηθισμένο θέμα στη χριστιανική τέχνη. Είναι το σύμβολο του Χριστού, το ακαταμάχητο όπλο κατά των δαιμόνων αλλά και κατά των ορατών εχθρών που ιδίως κατά την υστεροβυζαντινή περίοδο περικυκλώνουν τη βυζαντινή αυτοκρατορία.
Σταυροί απλοί ή και φυλλοφόροι εμφανίζονται σε όλα τα είδη της βυζαντινής τέχνης (μικροτεχνία, νομίσματα, ψηφιδωτά, τοιχογραφίες, μικρογραφίες, γλυπτά κ.α.).
Στη μνημειακή ζωγραφική εμφανίζονται από τον 12ο αι. και απαντούν κυρίως κατά την ύστερη βυζαντινή περίοδο. Οι σταυροί με κρυπτογράμματα που απεικονίζονται στις παραστάδες των θυρών των ναών ή και παράθυρα, στην πίσω όψη εικόνων του τέμπλου στην Αγία Τράπεζα, σε κόγχες ναών αλλά και σε αρκοσόλια έχουν αποτροπαϊκό χαρακτήρα, δηλαδή η παρουσία τους αποσκοπεί στην προστασία των κληρικών και των λαϊκών από τις δυνάμεις του κακού, προστατεύουν γενικά τα ανοίγματα και κυρίως τα περάσματα στο Ιερό Βήμα.
Χαρακτηριστικό είναι το επίγραμμα του Θεόδωρου Στουδίτη που αναφέρεται στην προστατευτική δύναμη του σταυρού:
Εἰς ναοῦ εἴσοδον · εἰς σταυρόν
Ἔχων με φρουρὸν, μὴ πτοοῦ κτύπους φόβων. Καυστὴρ γάρ εἰμι φρικτοειδὴς δαιμόνων