Tο γραφείο της Greenpeace στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, μαζί με την ουκρανική οργάνωση Ecoaction, δημοσίευσαν χάρτη με τις περιβαλλοντικές καταστροφές στην Ουκρανία εξαιτίας της ρωσικής εισβολής. Ο χάρτης αυτός δείχνει πώς η εισβολή έχει καταστρέψει την ουκρανική φύση. Τα δεδομένα των καταστροφών συλλέχθηκαν από την Ecoaction, διασταυρώθηκαν μέσω σύγκρισης με δορυφορικές εικόνες και μπήκαν στο χάρτη από την Greenpeace.
Συλλέχθηκαν περισσότερες από 900 περιπτώσεις, όμως επιλέχθηκαν οι 30 για τον χάρτη ώστε να αναδειχθούν οι πιο σημαντικές περιβαλλοντικές ζημιές. Όλες οι περιπτώσεις έχουν μπει σε κατηγορίες ανάλογα με τον τύπο της καταστροφής και συνοδεύονται από μικρή περιγραφή.
Έτσι, εκτός από την συγκλονιστική τραγωδία της απώλειας χιλιάδων αθώων ανθρώπινων ζωών και τον ξεριζωμό εκατομμυρίων ανθρώπων, η περιβαλλοντική καταστροφή είναι άνευ προηγουμένου για την πολύπαθη Ουκρανία. Ακριβώς έναν χρόνο μετά τη ρωσική εισβολή, γη και τα οικοσυστήματα έχουν υποστεί ζημιές, οι πύραυλοι προκαλούν πυρκαγιές, και το έδαφος και το νερό ρυπαίνονται. Οι πυρκαγιές σε βιομηχανικές ζώνες εξαιτίας των βομβαρδισμών προκαλούν επιπλέον ρύπανση στον αέρα, το έδαφος και το νερό.
Επίσης, σύμφωνα με τους ειδικούς, οι εκρήξεις από πυραύλους και πυρομαχικά δημιουργούν ένα επικίνδυνο κοκτέιλ ουσιών και ενώσεων: μονοξείδιο και διοξείδιο του άνθρακα, νιτρικό οξύ, οξείδιο του αζώτου, υποξείδιο του αζώτου, φορμαλδεΰδη, υδροκυανικό οξύ, άζωτο.
Μετά τις εκρήξεις, τα προϊόντα των χημικών αντιδράσεων απελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα. Τα βασικά -το διοξείδιο του άνθρακα και οι υδρατμοί- δεν είναι τοξικά, όμως επιδεινώνουν την κλιματική αλλαγή. Τα οξείδια του θείου και του αζώτου μπορούν επίσης να προκαλέσουν όξινες βροχές, αλλάζοντας το pH του εδάφους και προκαλώντας καταστροφή στη βλάστηση, ειδικά στα κωνοφόρα. Οι όξινες βροχές είναι επικίνδυνες και για τους ανθρώπους, καθώς και για άλλα θηλαστικά και πτηνά, αφού επηρεάζουν τους βλεννογόνους αδένες και τα αναπνευστικά όργανα.
Τα μεταλλικά θραύσματα των βλημάτων επίσης δεν είναι ασφαλή για το περιβάλλον. Ο χυτοσίδηρος σε μίξη με το ατσάλι είναι το πιο συνηθισμένο υλικό για τα πυρομαχικά, και περιέχουν όχι μόνο σίδηρο και άνθρακα αλλά και θείο και χαλκό. Αυτές οι ουσίες εισχωρούν στο έδαφος και ίσως φτάσουν μέχρι τα υπόγεια ύδατα, εισχωρώντας κατά συνέπεια στην τροφική αλυσίδα και επηρεάζοντας ανθρώπους και ζώα.
Με βάση τις επίσημες πληροφορίες, από τις 24 Φεβρουαρίου 2022, από την έναρξη δηλαδή της ρωσικής εισβολής, έχουν επηρεαστεί από τον πόλεμο 12,4 εκατομμύρια στρέμματα γης σε περιοχές φυσικών πάρκων. Οι εχθροπραξίες έχουν επηρεάσει μια περιοχή έκτασης 30 εκατομμυρίων στρεμμάτων σε ουκρανικά δάση και 4,5 εκατομμύρια στρέμματα δασών είναι υπό κατάληψη ή εμπόλεμες ζώνες.
Ο Denys Tsutsaiev, υπεύθυνος του προγράμματος της Greenpeace Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης για την Πράσινη Αποκατάσταση της Ουκρανίας, δήλωσε από το Κίεβο: «Είναι περίπλοκο να μπει η καταστροφή στον χάρτη, μιας και πιθανολογείται πως ένα μεγάλο μέρος των εδαφών που έχουν απελευθερωθεί, είναι γεμάτο νάρκες και άλλα εκρηκτικά, ενώ οι ρωσικές δυνάμεις ακόμα έχουν υπό την κατοχή τους σημεία της Ουκρανίας. Αυτό κάνει δύσκολη τη συλλογή δεδομένων σε αυτές τις περιοχές.
Παρ' όλα αυτά, είναι σημαντικό να στρέψουμε την προσοχή μας στην περιβαλλοντική καταστροφή ώστε η αποκατάσταση της φύσης να αποτελέσει ουσιαστικό κομμάτι των συζητήσεων για το μέλλον της Ουκρανίας. Η αποκατάσταση αυτή θα χρειαστεί εργαλεία, ειδικές γνώσεις και δέσμευση, καθώς και σημαντικά κονδύλια. Αυτά τα κονδύλια πρέπει να δοθούν από τώρα, κι όχι όταν τελειώσει ο πόλεμο».
Απή την πλευρά της η Yevheniia Zasiadko, από την οργάνωση Ecoaction, δήλωσε: «Ο πόλεμος επηρεάζει τη φύση μας με τον ίδιο τρόπο που επηρεάζει τους ανθρώπους και τις υποδομές μας. Όμως, η περιβαλλοντική ζημιά παραμένει αόρατη και συνήθως αγνοείται, το περιβάλλον είναι το σιωπηλό θύμα. Θέλουμε να γίνουμε η φωνή του ώστε όλοι να γνωρίζουν τις περιβαλλοντικές συνέπειες του ρωσικού πολέμου ώστε η αποκατάσταση της φύσης να συμπεριληφθεί στα σχέδια ανάκαμψης της Ουκρανίας. Αφού τελειώσει ο πόλεμος, θα νιώθουμε τις αρνητικές του επιπτώσεις στο περιβάλλον για πολύ καιρό. Η ουκρανική κυβέρνηση υπόσχεται ότι θα ξαναχτίσει την πατρίδα μας - και το περιβάλλον είναι μέρος όσων πρέπει να αποκατασταθούν».
Χάρη στη διεθνή παρακολούθηση, έχει γίνει γνωστό ότι περισσότερα από 30 ορυχεία λιγνίτη έχουν πλημμυρίσει από το 2014, και μετά την έναρξη της περσινής εισβολής, άλλα 10 έχουν πλημμυρίσει από τον Ιούνιο του 2022, κάτι που μπορεί να προκαλέσει μόλυνση των υδάτων στο έδαφος. Η περιοχή του Donbas κινδυνεύει με καταστροφή και αποτελεί ρίσκο για την υγεία του πληθυσμού.
Το γραφείο της Greenpeace στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη και η Ecoaction θεωρούν ότι η ανασυγκρότηση των πόλεων στην Ουκρανία πρέπει να συμβεί παράλληλα με την αποκατάσταση της φύσης. Η καταστροφή της σε περίοδο πολέμου είναι τεράστια, και αυτό θα έχει μακροχρόνιες επιπτώσεις στη ζωή των ανθρώπων και των οικοσυστημάτων στις πληγείσες περιοχές. Γι' αυτό, όπως επισημαίνουν, «καλούμε σε δράση και ζητάμε μηχανισμούς και καταμερισμό των οικονομικών πόρων για την αποκατάσταση της φύσης στην Ουκρανία. Επίσης, ενθαρρύνουμε την υποστήριξη ουκρανικών οργανώσεων που εργάζονται για την αποκατάσταση αυτή και παρακολουθούν την κατάσταση από το πεδίο».