«Ο στόχος επιτεύχθηκε». Αυτή ήταν η φράση που ακουγόταν στο Μέγαρο Μαξίμου λίγες ώρες μετά την αναχώρηση από την Ελλάδα του Ταγίπ Ερντογάν. Διακριτά ήταν και τα χαμόγελα στην κυβέρνηση που έβλεπε ότι ο στόχος που είχε θέσει πριν ο Τούρκος Πρόεδρος έρθει στην Ελλάδα επιτυγχάνεται. Δηλαδή, την επιβεβαίωση της δέσμευσης της Άγκυρας για τη διατήρηση της νηνεμίας στο Αιγαίο και το κτίσιμο μεταξύ των δύο πλευρών της εμπιστοσύνης που απαιτείται. Μάλιστα όπως τόνιζαν τις προηγούμενες ημέρες κυβερνητικές πηγές η νηνεμία στο Αιγαίο είναι σήμερα κάτι παραπάνω από απαραίτητη, καθώς στην ευρύτερη περιοχή καταγράφονται δύο πόλεμοι, σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή.
Θετικά, λοιπόν, αποτιμούν στο Μέγαρο Μαξίμου τη συνάντηση του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Τούρκο Πρόεδρο. Σε τρία κυρίως επίπεδα. Πρώτον συμβολικά: Η «Διακήρυξη των Αθηνών» αποτελεί ένα τέτοιο συμβολικό κείμενο που φέρνει πιο κοντά τις δύο χώρες. Δεύτερον επιχειρησιακά. Με δεδομένο το κλίμα προσέγγισης που υπάρχει πια μεταξύ των δύο χωρών είναι βέβαιο ότι οι ουρανοί στο Αιγαίο και τα χερσαία σύνορα στον Έβρο δε θα έχουν για το επόμενο διάστημα πολύ κίνηση. Και τρίτον οικονομικά. Οι 15 συμφωνίες που αφορούν σημαντικούς τομείς, ανάμεσα στους οποίους και τις ξένες επενδύσεις, αλλά και στόχος του διπλασιασμού του μεγέθους του διμερούς εμπορίου από 5,5 σε 10 δισ. μιλούν εδώ από μόνα τους.
Θερμό κλίμα
Η βούληση τόσο της Αθήνας όσο και της Άγκυρας να αφήσουν πίσω τις στιγμές έντασης του πρόσφατου παρελθόντος επισφράγισε το θερμό κλίμα της επίσκεψης Ερντογάν στην Αθήνα, με τους δύο ηγέτες να εκθέτουν με προσεκτικές δηλώσεις τις πάγιες διαφωνίες μεταξύ των δύο πλευρών, αλλά με ήπια ρητορική και αναδεικνύοντας τη θετική ατζέντα.
Σημαντική στιγμή της συνάντησης αποτέλεσε η υπογραφή της «Διακήρυξης των Αθηνών περί Σχέσεων Φιλίας και Καλής Γειτονίας» που επισφράγισε την αμοιβαία διάθεση για τη διατήρηση της ηρεμίας στο Αιγαίο και του θετικού κλίματος που έχει καλλιεργηθεί τους τελευταίους 10 μήνες.
Υπογραμμίζεται η σημασία αποτελεσματικών διαύλων επικοινωνίας σε κάθε επίπεδο και δίνεται έμφαση στην αποφυγή συγκρουσιακών καταστάσεων και δυνητικής κλιμάκωσης. Η ελληνική πλευρά στέκεται ιδιαίτερα στο γεγονός ότι πρόκειται για μία δήλωση προθέσεων, στην οποία και η Τουρκία δεσμεύεται για τους στόχους του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και τις αρχές του Διεθνούς Δικαίου και της φιλικής συνεργασίας μεταξύ των κρατών. Επίσης υπάρχει σαφής αναφορά στη δέσμευση αποφυγής δηλώσεων και ενεργειών που υπονομεύουν το πνεύμα και το γράμμα της «Διακήρυξης» ή θέτουν σε κίνδυνο την ειρήνη και τη σταθερότητα στην περιοχή.
Ιστορική μέρα στις σχέσεις Ελλάδας - Τουρκίας
Στο κυβερνητικό επιτελείο υπάρχει διάχυτη η αίσθηση ικανοποίησης για τα αποτελέσματα της επίσκεψης και η ηγεσία του υπουργείου Εξωτερικών που σήκωσε το βάρος των διαπραγματεύσεων για τη «Διακήρυξη» και τις συμφωνίες που υπεγράφησαν μιλά για ιστορική μέρα στις σχέσεις των δύο χωρών.
Το πεντάωρο των συναντήσεων στην Αθήνα είχε προετοιμαστεί σε κάθε λεπτομέρεια και η τήρηση των συμφωνηθέντων από όλες τις πλευρές οδηγεί στο συμπέρασμα ότι θα υπάρξει συνέχεια στη βελτίωση και εμβάθυνση των διμερών σχέσεων. Άλλωστε η ατμόσφαιρα στο Μέγαρο Μαξίμου λίγο πριν το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας ήταν εξαιρετική και τα χαμόγελα περίσσευαν ανάμεσα στις δύο πλευρές.
Όπως διαβεβαιώνουν κυβερνητικές πηγές το κλίμα ήταν ανάλογο και πίσω από τις κλειστές πόρτες κατά την διάρκεια τόσο της συνάντησης των δύο ηγετών που διήρκησε μία ώρα και σαράντα πέντε λεπτά όσο και στο γεύμα που ακολούθησε. «Συναντήσαμε έναν διαφορετικό Ερντογάν», τονίζουν πρόσωπα που συμμετείχαν στο Ανώτατο Στρατιωτικό Συμβούλιο και περιγράφουν τη θετική και χαλαρή διάθεση του Τούρκου Προέδρου.
Συνολικά υπογράφηκαν 15 συμφωνίες και κοινές διακηρύξεις με επίκεντρο την οικονομία, τις εμπορικές συναλλαγές, τον τουρισμό, την ανταλλαγή φοιτητών και την αναγνώριση τεχνικών προσόντων. Ιδιαίτερη βαρύτητα έχει η συμφωνία για το μεταναστευτικό, με τις δύο χώρες να εγκαθιστούν 24ωρη επικοινωνία των αρχηγείων του Ελληνικού Λιμενικού και της Τουρκικής Ακτοφυλακής, στο πλαίσιο της οποίας θα επιλαμβάνονται τα δυο Αρχηγεία για παρεμβάσεις επί του πεδίου αναλόγως των αναγκών που θα προκύπτουν.
Επίσης, η ελληνική πλευρά διαπραγματεύθηκε με την Κομισιόν και εξασφάλισε την χορήγηση επταήμερης βίζας για τους Τούρκους πολίτες που επισκέπτονται 10 ελληνικά νησιά (Λήμνο, Λέσβο, Χίο, Ρόδο, Καστελόριζο, Λήμνο, Σάμο, Λέρο, Κω και Κάλυμνο) και υποδέχθηκαν με θέρμη οι κάτοικοι και στις δύο πλευρές του Αιγαίου. Όπως διευκρινίστηκε από τη μεριά της κυβέρνησης οι Τούρκοι πολίτες θα μπορούν να κάνουν συνολικά μέχρι και 10 επισκέψεις (μάξιμουμ μια σε κάθε νησί), ενώ η δυνατότητα αυτή θα ισχύσει για όλο το χρόνο και όχι μόνο για την καλοκαιρινή περίοδο.
Τα «αγκάθια»
Τα «αγκάθια» βέβαια εξακολουθούν να υπάρχουν, αλλά χωρίς τις εντάσεις του παρελθόντος. Οι διαφορές είναι παρούσες και αναγνωρίζονται από όλες τις πλευρές. Όμως αυτή τη φορά οι δύο ηγέτες φάνηκε να έχουν συμφωνήσει πως μπορούν πια να διαφωνούν πολιτισμένα, μακριά από τις εντάσεις του παρελθόντος. Νούμερο ένα καυτό θέμα είναι η μουσουλμανική μειονότητα στη Θράκη, την οποία ο Τούρκος Πρόεδρος αποκάλεσε εκ νέου τουρκική.
Για να λάβει την απάντηση του κ. Μητσοτάκη με διπλωματικό, αλλά απολύτως ξεκάθαρο τρόπο. Ότι ο προσδιορισμός της ιδιότητας της μειονότητας ως μουσουλμανικής καθορίζεται από την ίδια τη Συνθήκη της Λωζάνης, ενώ ο πρωθυπουργός διαβεβαίωσε τον Τούρκο Πρόεδρο ότι η Ελλάδα θα συνεχίσει να φροντίζει για το καλό των μουσουλμάνων της Θράκης.
Ακόμη ο κ. Μητσοτάκης ξεκαθάρισε τις ελληνικές κόκκινες γραμμές, δηλώντας ότι η μόνη διαφορά μεταξύ των δύο χωρών που αναγνωρίζει η Αθήνα και μπορεί να επιλυθεί με την προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης αφορά τον καθορισμό της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ. Η προσφυγή είναι επιθυμητή από την πλευρά της κυβέρνησης, αλλά -όπως είπε την Παρασκευή ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης στο μπρίφινγκ της Θεσσαλονίκης- «δεν είμαστε ακόμη εκεί». Όσο για το Κυπριακό -σύμφωνα με τον κ. Μητσοτάκη- για την Ελλάδα «δεν υπάρχει άλλη λύση πέραν των αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Θα πρέπει να επανεκκινήσει ο διάλογος από εκεί που διακόπηκε το 2017».
Τι έπεται στο μέλλον
Τι έπεται; Οι δύο ηγέτες ανανέωσαν το ραντεβού τους για την άνοιξη, οπότε ο κ. Μητσοτάκης θα επισκεφθεί για πρώτη φορά ως πρωθυπουργός την Άγκυρα, ενώ τον Φεβρουάριο θα συνεχιστούν ο πολιτικός διάλογος, τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης και οι συζητήσεις για τη θετική ατζέντα.
Μεγάλο παραμένει, όπως έδειξαν και τα θερμά γεγονότα στο στάδιο «Μελίνα Μερκούρη» σε αγώνα βόλεϊ, το… αγκάθι που λέγεται αντιμετώπιση της βίας στα γήπεδα. Εδώ η κυβέρνηση θα κληθεί να πάρει κρίσιμες αποφάσεις το επόμενο διάστημα.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 10.12.2023