Εξ αποστάσεως εκκλησιαστικές λειτουργίες, live αναμεταδόσεις από σελίδες των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης, συζητήσεις μέσω Facebook, αλλά και εκπομπές με θρησκευτικό περιεχόμενο στο Youtube από Μητροπόλεις και Ιερούς Ναούς, αποτελούν τη νέα πραγματικότητα στην εκκλησιαστική κοινότητα. Υιοθετώντας τις νέες τεχνολογίες, το διαδίκτυο και τα social media, η εκκλησία επιχειρεί να καλύψει τη συναισθηματική και κοινωνική ανάγκη συμμετοχής των πιστών στην εκκλησιαστική ζωή, που εξαιτίας των συνθηκών της πανδημίας του COVID-19 είναι εξαιρετικά περιορισμένη.
Η διαδικτυακή συμμετοχή στις εκκλησιαστικές λειτουργίες καλύπτει την ανάγκη των πιστών για παρουσία στο θρησκευτικό σώμα και ταυτόχρονα οδηγεί την εκκλησιαστική κοινότητα, στη χρήση των νέων τεχνολογιών και νέων τρόπων έκφρασης στο δημόσιο χώρο, μακριά από πιθανές επιφυλάξεις στη χρήση των νέων μέσων επικοινωνίας. Αυτό το νέο και πιο σύγχρονο κομμάτι της επικοινωνίας επέλεξε από την πρώτη στιγμή της ανάληψης των καθηκόντων του, ο Μητροπολίτης Νέας Ιωνίας, Φιλαδελφείας, Ηρακλείου και Χαλκηδόνoς Γαβριήλ, που μιλάει στη «ΜτΚ» για τον ενισχυμένο ρόλο της επικοινωνίας και των social media στην εκκλησία την περίοδο της πανδημίας. Ο ίδιος, τον τελευταίο χρόνο έχει αναλάβει επιπλέον δραστηριότητες στο κομμάτι αυτό, με στόχο τη στήριξη των ανθρώπων που δεν έχουν πρόσβαση στην εκκλησία, λόγω των συνθηκών ή δικής τους αδυναμίας λόγω σημαντικών προβλημάτων και οι οποίοι αυτή τη δύσκολη περίοδο έχουν επιπλέον ανάγκη τη φροντίδα της εκκλησίας και την άντληση κουράγιου και δύναμης από την πίστη τους.
(Φ) Μέσα από τη δημιουργία βίντεο που δημοσιεύονται στα social media, η Μητρόπολη Νέας Ιωνίας επιχειρεί να μειώσει την απόσταση στην επικοινωνία που δημιουργούν τα μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας.
Άμεση επικοινωνία και απάντηση στα fake news
«Θεωρώ πως η εποχή μας χαρακτηρίζεται από τη μεγάλη ανάπτυξη της επικοινωνίας. Η επικοινωνία αποτελεί ένα πολύ μεγάλο «όπλο» που έχουμε στη διάθεσή μας, το οποίο μπορούμε να το λειτουργήσουμε είτε θετικά προς όφελος, είτε αρνητικά, δημιουργώντας προβλήματα. Εγώ πάντοτε στη ζωή μου κρατάω την πρώτη διάσταση, η οποία θεωρώ ότι πρέπει να είναι και η επιλογή κάθε ανθρώπου, αλλά και θεσμού ότι και αν εκπροσωπεί. Από την πρώτη στιγμή που ο Θεός με αξίωσε να διακονώ στη Μητρόπολη Νέας Ιωνίας, Φιλαδελφείας, Ηρακλείου και Χαλκηδόνος, θέλησα να οργανώσω την επικοινωνία με τους ανθρώπους. Η επικοινωνία αυτή βεβαίως γίνεται σε διαπροσωπικό επίπεδο μέσα από την Εκκλησία, μέσα από τις θ. Λειτουργίες, τη λατρευτική ζωή και γενικότερα την επαφή με τους ανθρώπους κάθε ηλικίας, αλλά και πάντοτε, ευκαιρίας δοθείσης, με τις νέες τεχνολογίες, όπως για παράδειγμα τα social media. Θεωρώ ότι τα social media είναι ένας πολύ άμεσος και ειλικρινής τρόπος επικοινωνίας, διότι έχουν τη δυνατότητα να απαντήσουν σε πολλά fake news που κυκλοφορούν στην καθημερινότητά μας και τα οποία ανέδειξε περίτρανα η περίοδος αυτή της πανδημίας. Έτσι λοιπόν στην τοπική μας Εκκλησία, θεώρησα, ότι ιδιαίτερα την περίοδο αυτή της πανδημίας, έπρεπε να δώσουμε μεγαλύτερη έμφαση στην διαδικασία χρήσεως των social media. Μέσα από την ιστοσελίδα μας και από το Facebοοκ έχουμε αναλάβει δραστηριότητες με στόχο αποκλειστικά και μόνο να στηρίξουμε τους ανθρώπους, να αισθανθούν την αγκαλιά και την φροντίδα της Εκκλησίας και να μην χάσουν το κουράγιο τους. Είναι πολύ σημαντικό, ανεξάρτητα από την ηλικία που βρισκόμαστε να μπορέσουμε να συνεχίσουμε σε αυτή τη δοκιμασία που έχουμε εισέλθει και να βγούμε πιο δυνατοί και ενωμένοι».
Τα live και τα χιλιάδες views
Η Μητρόπολη Νέας Ιωνίας έχει μια από τις πιο δυνατές επικοινωνιακά σελίδες στο Facebook, γεγονός που πιστοποιείται από την αλληλεπίδραση των χρηστών με τη σελίδα, τη συμμετοχή τους στις live συζητήσεις που διοργανώνει ο Μητροπολίτης με τον κόσμο, αλλά και μέσα από τις χιλιάδες θεάσεις (views) των ολιγόλεπτων βίντεο που δημιουργεί με σκοπό να απαντήσει σε καίρια ζητήματα που απασχολούν κυρίως τους νέους, αλλά και να μειώσει την απόσταση στην επικοινωνία που δημιουργούν τα μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας. «Από την ανάρτηση ψυχωφελών κειμένων στη σελίδα της Μητρόπολής μας στο Facebook, περάσαμε στη δημιουργία ολιγόλεπτων βίντεο. Αυτή την περίοδο έχουμε δημιουργήσει μια ολόκληρη σειρά βίντεο με τίτλο «Τι είναι η εκκλησία;» που έχει καθαρά κατηχητικό χαρακτήρα, προσπαθώντας να απαντήσουμε σε ερωτήσεις των νέων και να αντικαταστήσουμε τη δια ζώσης σύναξη που πραγματοποιούμε από την πρώτη μέρα παρουσίας μου στη Μητρόπολη».
Σύμφωνα με τον Μητροπολίτη Γαβριήλ, η ανταπόκριση του κόσμου ήταν εντυπωσιακή, κυρίως στο πρώτο κύμα της πανδημίας, γεγονός που έφερνε στην επιφάνεια την ανάγκη του κόσμου για ενδυνάμωση της επικοινωνίας. «Η συμμετοχή των ανθρώπων στις live συζητήσεις μας μέσω του Facebook ήταν πολύ μεγάλη. Θυμάμαι ιδιαίτερα στην πρώτη περίοδο της πανδημίας, δηλαδή τον περασμένο Μάρτιο, τις πρώτες φορές που ξεκινήσαμε τα live είχαμε μέχρι και 1200 άτομα να συμμετέχουν ταυτόχρονα, με το συνολικό αριθμό προβολών να φτάνει και τις 90χιλιάδες. Για τους γνώστες είναι αντιληπτό ότι πρόκειται για ένα μεγάλο νούμερο που δεν είναι εύκολο, ούτε αυτονόητο. Βλέποντας την αποδοχή του κόσμου προσπάθησα κι εγώ να κάνω με τη σειρά μου περισσότερες δράσεις, να μεγαλώσει η επικοινωνία, έτσι ώστε να έχουν όσοι επιθυμούν τη στήριξη της Εκκλησίας μας στη δοκιμασία που περνάμε».
(Φ) Ο Μητροπολίτης Νέας Ιωνίας Γαβριήλ, μιλάει στη «ΜτΚ» για το ρόλο των social media στην εκκλησία
"Θεωρώ ότι τα social media είναι ένας πολύ άμεσος
και ειλικρινής τρόπος επικοινωνίας,
διότι έχουν τη δυνατότητα να απαντήσουν σε πολλά fake news
που κυκλοφορούν στην καθημερινότητά μας
και τα οποία ανέδειξε περίτρανα η περίοδος αυτή της πανδημίας"
Η νέα θρησκευτική πραγματικότητα και οι κίνδυνοι
Ο κ. Γαβριήλ απαντάει στη «ΜτΚ» για τα social media και τη νέα θρησκευτική πραγματικότητα που δημιουργούν οι συνθήκες της πανδημίας, αλλά και τους κινδύνους αυτής της νέας εποχής. «Νομίζω ότι μπαίνουμε σε μια νέα περίοδο, που θα μας δώσει την δυνατότητα να χρησιμοποιήσουμε τις νέες τεχνολογίες με πολύ πιο έντονο τρόπο, ακριβώς γιατί αυτό θα υπάρξει ως ανάγκη μετά την περίοδο της πανδημίας. Κανείς δεν γνωρίζει ποια θα είναι η πραγματικότητα μόλις ολοκληρωθεί η διαδικασία του εμβολιασμού και μεταβούμε σε μια αποκλιμάκωση της υγειονομικής κρίσης. Εκ των πραγμάτων λοιπόν θεωρώ ότι τα social media θα παίξουν έναν πολύ καθοριστικό ρόλο στην επικοινωνία και ιδιαίτερα στη διαφύλαξη της αλήθειας. Από την άλλη όμως υπάρχουν πολλοί που θα χρησιμοποιήσουν και χρησιμοποιούν τα social media για διασπορά ψευδών ειδήσεων, προσωπική προβολή, ίδιον όφελος και εκμετάλλευση της ανθρώπινης ανάγκης για επικοινωνία και πίστη. Πρέπει να διαφυλαχθεί η αντικειμενικότητα και η ειλικρίνεια των νέων μέσων επικοινωνίας, να μάθουμε να τα χρησιμοποιούμε σωστά, να αποφεύγουμε τους κινδύνους και παράλληλα την περίοδο αυτή να παρθούν ευρωπαϊκές πολιτικές διασφάλισης των προσωπικών δεδομένων και ασφαλούς περιήγησης στο διαδίκτυο».
Σημαντική ευκαιρία, μεγάλη πρόκληση
Στα θετικά, τους κινδύνους, τις προκλήσεις και τις μεγάλες ευκαιρίες που δημιουργούνται από τη χρήση των νέων τεχνολογιών και επικοινωνιών από την εκκλησία στην εποχή του COVID-19, αναφέρεται ο Χρήστος Τσιρώνης, αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνικής Θεωρίας του Σύγχρονου Πολιτισμού και του Χριστιανισμού, του τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ. Μιλώντας στη «ΜτΚ» εστιάζει στην ανάγκη για διατήρηση του δεσμού επικοινωνίας με το θρησκευτικό σώμα, την ευκαιρία που έχουν οι πιστοί να παρακολουθήσουν τη λατρευτική ζωή σε εξαιρετικά σημαντικές κοινότητες όπως είναι το Άγιον Όρος και το Οικουμενικό Πατριαρχείο, αλλά και στον πιθανώς θετικό ρόλο των social media στον θρησκευτικό αλφαβητισμό.
«Η χρήση των νέων τεχνολογιών από την πλευρά της ορθόδοξης εκκλησίας έχει δυο βασικές λειτουργίες. Από τη μία αποτελούν έναν σύνδεσμο με την εμπειρία, δηλαδή οι πιστοί διατηρούν μια αναφορά σε αυτό που αδυνατούν προσωρινά να συμμετέχουν, επενδύουν τη συναισθηματική και κοινωνική ανάγκη τους οπτικοακουστικά και διατηρούν κάποιον δεσμό με την κανονικότητα της ζωής τους. Σε δεύτερο επίπεδο, η χρήση των νέων μέσων έχει και μια συμβολική επιτελεστικότητα σε έναν κόσμο εικόνας και δεδομένων. Η ορθόδοξη λειτουργική ζωή είναι ανοιχτή και εκφράζεται στον δημόσιο χώρο. Η χρήση του διαδικτύου και των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης διατηρεί τον χαρακτήρα αυτόν ακόμη και όταν οι εκκλησίες παραμένουν κλειστές λόγω πανδημίας. Παράλληλα, οι πιστοί έχουν τη δυνατότητα -σε έναν παγκόσμια διασυνδεδεμένο κόσμο- να παρακολουθήσουν αναμεταδόσεις από το Άγιον Όρος ή από το Φανάρι και από άλλες ορθόδοξες κοινότητες στις οποίες η πρόσβαση μπορεί να μην είναι εύκολη λόγω πανδημικών περιορισμών, απόστασης, φύλου, κ.λπ. Τέλος, η χρήση των νέων μέσων βοηθά στον θρησκευτικό αλφαβητισμό του γενικότερου πληθυσμού (μαθαίνω με/για/ από τις θρησκείες) και στη γνωριμία με την ορθόδοξη κληρονομιά».
Γνωριμία με τη λατρευτική παράδοση
Ο κ. Τσιρώνης δηλώνει πως η αναμετάδοση των λειτουργιών αποτελεί μια καλή ευκαιρία για πολλούς πιστούς να γνωρίσουν καλύτερα την λατρευτική παράδοση, καθώς «οι λαϊκοί-πιστοί που συμμετέχουν στη Θεία Λειτουργία και σε άλλες τελετές δεν μπορούν πάντοτε να παρακολουθήσουν λεπτομερώς τα τελούμενα. Εξάλλου, η περίσταση αυτή αποτελεί ταυτόχρονα και μια μεγάλη ευκαιρία για κατήχηση των μελών της εκκλησίας και για το λόγο αυτό χρειάζεται ειδικός προγραμματισμός και πρωτοβουλίες με συμμετοχή ειδικών επιστημόνων και έμπειρων εκκλησιαστικών μελών».
«Μεγάλη πρόκληση για την εκκλησία είναι να κάνει αντιληπτό τον ειδικής σκοπιμότητας, αποσπασματικό και πρόσκαιρο χαρακτήρα της χρήσης των ηλεκτρονικών μέσων. Η Θ. Λειτουργία εκ των πραγμάτων βασίζεται στην παρουσία, στη συνάντηση, στη συμμετοχή και στην επικοινωνία. Συνεπώς, η χρήση των ηλεκτρονικών μέσων και η αναμετάδοση των εκκλησιαστικών ακολουθιών σε περιόδους κρίσης, όπως είναι η πανδημία, έχει οπωσδήποτε βοηθητικό ρόλο και είναι πάντοτε σημαντική για εκείνους τους ανθρώπους που λόγω ασθένειας ή άλλων ζητημάτων δεν έχουν τη δυνατότητα να πάνε στην εκκλησία, τούτο όμως δεν αντικαθιστά σε καμιά περίπτωση τη συμμετοχή στη ζωή της κοινότητας. Τέλος, θα πρέπει να επισημάνουμε και πιθανούς κινδύνους που μπορεί να προκύπτουν από τη χρήση των ηλεκτρονικών μέσων στη λατρευτική ζωή. Η ορθόδοξη λατρευτική ζωή είναι πλούσια, μυστηριακή και έχει έναν συμμετοχικό και κατανυκτικό χαρακτήρα, στοιχεία που πολύ δύσκολα μπορεί να διατηρηθούν στην ψηφιακή αναμετάδοση. Ο προφανής κίνδυνος είναι η αναγωγή σε πρακτικές της καταναλωτικής κοινωνίας λόγω της υπερέκθεσης στα ηλεκτρονικά Μέσα. Κατά συνέπεια η συνετή και κατάλληλα προσαρμοσμένη χρήση της τεχνολογίας μπορεί να προσφέρει σημαντική βοήθεια στο εκκλησιαστικό έργο αλλά και παρηγοριά στους πιστούς που δεν μπορούν να μετέχουν στις ακολουθίες εφόσον γίνεται με μέτρο και τηρούνται οι κατάλληλες προϋποθέσεις».
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 11 Απριλίου 2021