© Nikola Milatovic
Ποιος είναι ο στόχος της δράσης «η Πρακτική της Δημοκρατίας»; Με ποιον τρόπο μπορεί η τέχνη να αφυπνίσει και να «επανενεργοποιήσει» τους πολίτες ώστε να συμμετέχουν σε πολιτικές αποφάσεις και να αρθρώνουν πολιτικό λόγο;
«Ο στόχος της δράσης, όπως και όλων των έργων που εντάσσονται στην ευρύτερη καλλιτεχνική μου έρευνα πάνω στην πρακτική της Δημοκρατίας από το 2019 και μετά, είναι να δημιουργήσει έναν χώρο μέσα στον οποίο οι συμμετέχοντες και συμμετέχουσες να μπορούν να αναρωτηθούν - ατομικά και συλλογικά - σχετικά με την κατάσταση της δημοκρατίας σήμερα, τα προβλήματα της και κυρίως τη δυνατότητα που έχουμε ως πολίτες να προτείνουμε εναλλακτικές για τα προβλήματα αυτά. Και να το κάνουν αυτό μέσα από μια βιωματική, ενσώματη εμπειρία, μέσα από τον πειραματισμό τους με την πρακτική του δημόσιου λόγου στην προκειμένη περίπτωση, μια πρακτική με την οποία ο περισσότερος κόσμος δεν αναμετριέται στην καθημερινή του ζωή.
Μέσα από αυτή τη διαδικασία, εύχομαι όντως να καταφέρνουμε να ενεργοποιηθούμε ως πολίτες, με όποιον τρόπο το αντιλαμβάνεται αυτό κάθε άτομο. Πιστεύω ότι η τέχνη, ειδικότερα ίσως η συμμετοχική τέχνη, είναι ικανή να αφυπνίσει λόγω της έμφασης που δίνει στις ενσώματες συλλογικές διαδικασίες, δηλαδή σε διαδικασίες που επικεντρώνονται στο σώμα και το βίωμα, τις αισθήσεις του, τις προσωπικές ιστορίες και εμπειρίες των συμμετεχόντων. Και το κάνει αυτό «μαζί» με το κοινό, προτείνοντας εμπειρίες δομημένες από κοινού.
Όλα αυτά είναι βέβαια χαρακτηριστικά που λείπουν σημαντικά από τα καπιταλιστικά πλαίσια που ζούμε στην Ευρώπη. Και εκεί ακριβώς έγκειται η αξία της τέχνης: στο ότι επιχειρεί να τα ξαναφέρει και να τα κάνει πάλι μέρος του δημόσιου λόγου».
Η δράση έχει πραγματοποιηθεί σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις τα προηγούμενα χρόνια. Τι έχετε αποκομίσει τόσο εσείς όσο και οι συμμετέχοντες από τις αντίστοιχες παραστάσεις;
«Από τη δράση αυτή έχει προκύψει ένα βιβλίο με τίτλο “Publicing - Practising Democracy Through Performance”, (Νήσος 2022) στο οποίο γράφουν και οι ίδιοι οι συμμετέχοντες για την εμπειρία τους.
Στο βιβλίο συζητάω τέσσερις βασικές αρχές εργασίας στις οποίες κατέληξα μέσα από τη δουλειά μας, οι οποίες είναι η τοπικότητα, η διευρυμένη προσοχή, η δημιουργία νέων κοινωνικών φαντασιακών, και η διατάραξη του συνηθισμένου ρυθμού ενός τόπου.
Με άλλα λόγια ένα σημαντικό πράγμα που έχω αποκομίσει προσωπικά από την εμπειρία αυτής της δουλειάς είναι ότι δεν θα πρέπει να μιλάμε για δημόσιο χώρο στον ενικό, αλλά για δημόσιους χώρους, καθώς οι χώροι αυτοί δομούνται εντελώς διαφορετικά σε κάθε χώρα ή πόλη (οι διαφορές μεταξύ Ελλάδας, Ολλανδίας και Αυστρία π.χ. είναι πολύ μεγάλες).
Θα πρέπει λοιπόν να ασχοληθούμε με μεγάλη προσοχή με τις συγκεκριμένες συνθήκες που διαμορφώνουν τον κάθε χώρο χωριστά όταν δουλεύουμε σε αυτόν. Η ενασχόληση αυτή δεν πρέπει να γίνεται με κανονιστικό τρόπο - δηλαδή με τρόπο που επαναλαμβάνει, επιβεβαιώνει απλώς αυτά που ήδη συμβαίνουν και είναι γνωστά - αλλά με τρόπο που ανοίγει χώρο στη φαντασία να κάνει κάτι άλλο, να δοκιμάσει να δράσει αλλιώς, έτσι ώστε να καταφέρει να διαταράξει για λίγο τον ρυθμό της εκάστοτε πόλης και να ρωτήσει αυτό που θεωρώ πρωταρχικό ερώτημα της τέχνης: «πώς θα ήταν αν…;».
Αυτή η δημιουργία εναλλακτικής είναι ο βασικός σκοπός της τέχνης, κατά τη γνώμη μου».
«Από τη μεριά τους οι ίδιοι οι συμμετέχοντες μιλούν αφενός για μια σημαντική αλλαγή στον τρόπο που αντιλαμβάνονται τη δημοκρατία. Από μια θεσμική, αόριστη έννοια που σχετίζεται με κυβερνήσεις, κόμματα κτλ. που τους αφορά λίγο και δεν τους εμπλέκει καθόλου, προς μια καθημερινή πρακτική που σχετίζεται με τον τρόπο που συνυπάρχουν κοινωνικά και χαρακτηρίζει τον τρόπο που κάνουν το οτιδήποτε (πώς ζουν με τους δικούς τους, πώς ψωνίζουν, πώς εργάζονται κτλ). Αφετέρου μιλούν και για μια «ενεργοποίηση» που μπορεί να αγγίζει και πιο θεσμικά πλαίσια, π.χ. μία συμμετέχουσα γράφει για το ότι μετά την εμπειρία της στη δράση δραστηριοποιήθηκε ως φοιτητική εκπρόσωπος στο πανεπιστήμιο που σπούδαζε».
Το project σας θα λάβει χώρα και στη Θεσσαλονίκη, με αφορμή τη θεματική της κεντρικής έκθεσης της PhotoBiennale του MOMus με τον τίτλο «Το φάντασμα του λαού». Μια έκθεση που διερευνά τις πολλές διαφορετικές πτυχές του λαϊκισμού, μέσα από φωτογραφίες που αποτυπώνουν και διηγούνται κατά κάποιον τρόπο τις αντιφάσεις της πολιτικής ιστορίας.
Τι καλούνται λοιπόν να κάνουν οι πολίτες που θα συμμετάσχουν στη δράση σας;
«Είναι μεγάλη χαρά για μένα που η δράση στη Θεσσαλονίκη εντάσσεται στο πλαίσιο της συγκεκριμένης έκθεσης καθώς οι παρουσιάσεις της στον δημόσιο χώρο της πόλης θα αποτελέσουν, ελπίζω, μια ζωντανή εικόνα του λαού εν δράσει.
Αυτό που οι πολίτες που θα συμμετάσχουν στη δράση καλούνται να κάνουν είναι να λάβουν μέρος σε ένα εργαστήριο όπου θα φτιάξουν τον δικό τους δημόσιο λόγο σχετικά με τον τρόπο που αντιλαμβάνονται τη δημοκρατία και την κοινωνική συνύπαρξη μέσα από την προσωπική τους εμπειρία.
Στη συνέχεια, θα παρουσιάσουν τους λόγους αυτούς απροειδοποίητα σε μέρη όπου μαζεύεται κόσμος. Φανταστείτε δηλαδή εκεί που βρίσκεστε σε ένα καφέ, να σηκωθεί κάποιο άτομο όρθιο και να αρχίσει να μιλάει, αντιμετωπίζοντας, την κατά τα άλλα, τυχαία αυτή συνάντηση αγνώστων, σαν μια συνέλευση. Δηλαδή σαν μια συνάντηση ατόμων που ζουν στην ίδια πόλη και μοιράζονται κοινές σκέψεις και προβληματισμούς. Κάτι που ισχύει φυσικά αλλά τείνουμε να το ξεχνάμε και να ζούμε σαν ξένοι»…
Πόσο εύκολο είναι να γίνει το κοινό μέρος μιας «παράστασης»;
«Η αλήθεια είναι ότι αυτό που ζητάμε από το κοινό είναι κάτι αρκετά τολμηρό κι άρα καθόλου εύκολο, ειδικά τον τελευταίο καιρό που η ανθρωποφαγία και η τοξικότητα του ίντερνετ καταλήγουν σοβαρή τροχοπέδη για κάθε δημοκρατική πρακτική: να είναι ευάλωτοι και ανοιχτοί κοινωνικά, να σταθούν απέναντι στους συμπολίτες τους και να εκφράσουν σκέψεις τους που διαφορετικά μπορεί να έμεναν για πάντα ανείπωτες ακόμη και για τον ίδιο τους τον εαυτό».
Οι σύγχρονες δημοκρατίες αντιμετωπίζουν βαθιά κρίση. Ακόμα και οι ίδιοι οι πολίτες την αμφισβητούν, όταν π.χ. απέχουν από την εκλογική διαδικασία ή όταν παραμένουν αδρανείς σε θέματα που τους απασχολούν. Έχετε καταλήξει σε κάποιο συμπέρασμα σχετικά με το τι δημοκρατία θέλουν τελικά οι πολίτες;
«Οι πολίτες θέλουν μια δημοκρατία από την οποία δεν απουσιάζει εντελώς το πρώτο συστατικό της λέξης, ο «δήμος». Μια δημοκρατία στην οποία η φωνή τους ακούγεται, στην οποία οι προσωπικές τους ιστορίες και εμπειρίες έχουν αξία, στην οποία μετέχουν ενεργά στην ανάληψη αποφάσεων, στην οποία ξέρουν ότι μπορούν να βρουν το δίκιο τους όταν αυτό απειλείται. Πράγματα που είναι γνωστά και δυστυχώς όλα -λίγο, πολύ- ανύπαρκτα στις δυτικές δημοκρατίες, κι ακόμη περισσότερο δυστυχώς στην Ελλάδα».
«Η Πρακτική της Δημοκρατίας»: Πληροφορίες & τρόπος συμμετοχής
Η συμμετοχή στη δράση είναι δωρεάν. Η πρώτη διαδικτυακή ενημερωτική συνάντηση θα γίνει με τη συντονίστρια της δράσης την Παρασκευή 01 Δεκεμβρίου 2023, ενώ θα ακολουθήσει σειρά εργαστηρίων στις 11, 13, 18, 20 Δεκεμβρίου 2023 και 08, 10 Ιανουαρίου 2024, 17:00-20:00. Η συμμετοχή σε όλες τις συναντήσεις κρίνεται υποχρεωτική και αποτελεί προϋπόθεση για τη συμμετοχή στη δράση.
Οι δημόσιες παρουσιάσεις θα πραγματοποιηθούν 11-20 Ιανουαρίου 2024, σε χώρους όπου φιλοξενούνται εκθέσεις της Thessaloniki Photobiennale και σε ώρες που θα συμφωνηθούν από κοινού.
Για περισσότερες πληροφορίες και δηλώσεις συμμετοχής οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επικοινωνούν στο τηλ. 2310 566716 και το email reception.photography@momus.gr.
Θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας.
Προθεσμία υποβολής συμμετοχών: έως 27 Νοεμβρίου 2023
Ποια είναι η Δανάη Θεοδωρίδου
Η Δανάη Θεοδωρίδου είναι σκηνοθέτρια και ερευνήτρια των σύγχρονων παραστατικών τεχνών με έδρα της τις Βρυξέλλες. Η καλλιτεχνική της έρευνα μελετά το «κοινωνικό φαντασιακό», την πρακτική της δημοκρατίας, και τον τρόπο που η τέχνη μπορεί να συμβάλλει στην ανάδειξη κοινωνικοπολιτικών εναλλακτικών μοντέλων συνύπαρξης. Διδάσκει στο Fontys Academy of the Arts της Ολλανδία, επιμελείται ερευνητικά προγράμματα καλλιτεχνικής έρευνας, παρουσιάζει και δημοσιεύει την έρευνά της διεθνώς. Είναι μία από τις συγγραφείς του βιβλίου «The Practice of Dramaturgy: Working on Actions in Performance (Valiz, 2017)» και η συγγραφέας του βιβλίου «PUBLICING: Practising Democracy Through Performance (Νήσος, 2022)».