Σημαντική είναι η συνεισφορά του ΕΚΠΑ στην εθνική προσπάθεια αντιμετώπισης της πανδημίας COVID 19. Με συγκεκριμένες και εξειδικευμένες δράσεις σε επίπεδο έρευνας και προσφοράς υψηλής ποιότητας Υγείας, όλο το προσωπικό των Κλινικών και των Εργαστηρίων της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ βρέθηκαν εξαρχής στο επίκεντρο της προσπάθειας αντιμετώπισης της πανδημίας, υπηρετώντας την ελληνική κοινωνία και καλύπτοντας πολύ μεγάλο μέρος των Κλινικών και Εργαστηριακών αναγκών στο Λεκανοπέδιο Αττικής.
Ειδικότερα, όμως, στις Κλινικές αναφοράς περιστατικών COVID-19 του ΕΚΠΑ έχει νοσηλευθεί περίπου το ένα τρίτο των διασωληνωμένων ασθενών με τη λοίμωξη COVID-19 και περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς που δεν διασωληνώθηκαν τους πρώτους 12 μήνες της πανδημίας. Έργο που περιλαμβάνει αντίστοιχες κλινικές και εργαστηριακές εξετάσεις, νοσηλείες, ενημερώσεις ασθενών και οικογενειών χωριστά, συσκέψεις για θεραπευτικά αλλά και οργανωτικά ζητήματα, αγωνία και κόπωση. Ο Πρύτανης του ΕΚΠΑ, Καθηγητής Θάνος Δημόπουλος και ο Πρόεδρος της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, Καθηγητής Πέτρος Σφηκάκης, συνοψίζουν την Κλινική και Ερευνητική δραστηριότητα των Ιατρών των Πανεπιστημιακών Κλινικών του ΕΚΠΑ κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
ΕΚΠΑ: 749 κλίνες COVID-19 και 138 κλίνες ΜΕΘ
Οι 749 κλίνες COVID-19 και οι 138 κλίνες Μονάδας Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) στις Κλινικές αναφοράς περιστατικών COVID-19 του ΕΚΠΑ έχουν αναπτυχθεί ως εξής: 120 κλίνες στο «Λαϊκό» Νοσοκομείο, 267 κλίνες και 55 κλίνες ΜΕΘ στο «Αττικό» Νοσοκομείο, 102 κλίνες στο Νοσοκομείο «Αλεξάνδρα», 47 κλίνες και 17 κλίνες ΜΕΘ στο Νοσοκομείο «Η Σωτηρία», 66 κλίνες ΜΕΘ στο Νοσοκομείο «Ο Ευαγγελισμός», 143 κλίνες στο Νοσοκομείο «Ιπποκράτειο», 50 κλίνες στο Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία» και 20 κλίνες στο Νοσοκομείο Παίδων «Π. & Α. ΚΥΡΙΑΚΟΥ». Επίσης, στα συγκεκριμένα Νοσοκομεία λειτουργούν και εμβολιαστικά κέντρα στα οποία προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στελέχη των Πανεπιστημιακών Κλινικών.
Πιο αναλυτικά, στο «Λαϊκό» Νοσοκομείο οι τρεις Πανεπιστημιακές Παθολογικές Κλινικές ―Παθολογική Φυσιολογία, Α΄ Παθολογική Κλινική, Α΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική― έχουν αναπτύξει από κοινού 120 κλίνες COVID-19. Επίσης, στο Λαϊκό Νοσοκομείο λειτουργούν στο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών δύο ιατρεία COVID τα οποία στη διάρκεια της εφημερίας υποδέχονται ασθενείς μέσω ΕΚΑΒ ή περιπατητικούς. Τα Ιατρεία αυτά στελεχώνονται σε μεγάλο βαθμό από προσωπικό (μέλη ΔΕΠ, Επιμελητές ΕΣΥ, Ακαδημαϊκούς Υποτρόφους, Επικουρικούς Επιμελητές) των τριών Πανεπιστημιακών Παθολογικών Κλινικών.
Στο «Αττικό» Νοσοκομείο η Δ΄ Παθολογική Κλινική, η Β΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική και η Β΄ Πνευμονολογική Κλινική έχουν αναπτύξει 251 κλίνες σε 8 πτέρυγες. Παράλληλα οι Κλινικές COVID-19 του ΕΚΠΑ στο Αττικό έχουν την ευθύνη της κλινικής COVID στο Νοσοκομείο Δυτικής Αττικής «Αγ. Βαρβάρα» δυναμικότητας 58 κλινών. Στο Αττικό λειτουργεί, επίσης, και η Β΄ Κλινική Εντατικής Θεραπείας του ΕΚΠΑ με 55 κλίνες ΜΕΘ. Επίσης, στο πλαίσιο λειτουργίας της Γ΄ Μαιευτικής και Γυναικολογικής Κλινικής του ΕΚΠΑ στο «Αττικό» Νοσοκομείο, οι έγκυες και λεχωϊδες με λοίμωξη COVID-19 φιλοξενούνται στις 3 Πανεπιστημιακές Κλινικές του Αττικού Νοσοκομείου (Δ΄ Πανεπιστημιακή Παθολογική, Β΄ Προπαιδευτική Παθολογική, Β΄ Πανεπιστημιακή Πνευμονολογική Κλινική). Επίσης, στη ΜΕΘ COVID-19 της Β΄ Πανεπιστημιακής Κλινικής Εντατικής Θεραπείας νοσηλεύονται οι έγκυες και οι λεχωϊδες με σοβαρού βαθμού λοίμωξη COVID-19. H Γ΄ Παιδιατρική Κλινική στο «Αττικό» έχει 12 παιδιατρικές κλίνες και 4 κλίνες ΜΕΝΝ για την νοσηλεία νεογνών και παιδιών με ύποπτη ή επιβεβαιωμένη COVID λοίμωξη και η Β΄ Ψυχιατρική Κλινική 4 κλίνες για ψυχιατρικούς ασθενείς με ύποπτη ή επιβεβαιωμένη ασυμπτωματική COVID λοίμωξη. Επιπρόσθετα η Δ΄ Παθολογική Κλινική λειτουργεί τακτικό εξωτερικό ιατρείο παρακολούθησης ασθενών που νοσηλεύθηκαν με νόσο COVID-19 3-4 φορές την εβδομάδα.
Στο Νοσοκομείο «Αλεξάνδρα» η Θεραπευτική Κλινική λειτουργεί 90 κλίνες COVID-19 και, παράλληλα, στο ίδιο Νοσοκομείο η Α΄ Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική λειτουργεί 12 κλίνες COVID, ενώ έχουν παραχωρηθεί και πτέρυγες για παθολογικά περιστατικά.
Η Γ΄ Πανεπιστημιακή Παθολογική Κλινική στο Νοσοκομείο «Η Σωτηρία» έχει αναπτύξει 25 κλίνες COVID-19 στη Μονάδα Λοιμώξεων της Κλινικής. Επίσης, η Κλινική συμμετέχει στο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών του Νοσοκομείου και λειτουργεί post-COVID τακτικό εξωτερικό ιατρείο 3 φορές την εβδομάδα. Στο ίδιο Νοσοκομείο η Α΄ Πανεπιστημιακή Πνευμονολογική Κλινική διαθέτει για την νοσηλεία ασθενών με λοίμωξη από SARS-CoV-2 17 κλίνες ΜΕΘ και 22 απλές κλίνες στην Ειδική Μονάδα Λοιμώξεων Αναπνευστικού, (ΕΜΛΑ).
Στο Νοσοκομείο «Ο Ευαγγελισμός» λειτουργεί η Α΄ Κλινική Εντατικής Θεραπείας του ΕΚΠΑ με 66 κλίνες.
Η αυτόνομη Μονάδα COVID-19 στο Νοσοκομείο «Ιπποκράτειο» έχει αναπτύξει 143 κλίνες και έχει στελεχωθεί κατά μεγίστη πλειοψηφία από ειδικευμένους και ειδικευόμενους ιατρούς της Β΄ Πανεπιστημιακής Παθολογικής Κλινικής, συνεπικουρούμενους από μερικούς ιατρούς της A΄ Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής Κλινικής και της Α΄ Προπαιδευτικής Χειρουργικής Κλινικής του ΕΚΠΑ.
Στην Α΄ Παιδιατρική Κλινική του ΕΚΠΑ, στο Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία», έχουν αναπτυχθεί 18 κλίνες για τα θετικά κρούσματα COVID και 14 κλίνες για ύποπτα παιδιατρικά περιστατικά COVID. Όσον αφορά τα νεογνά έχουν αναπτυχθεί 10 κλίνες για θετικά κρούσματα και 8 για ύποπτα κρούσματα.
Η Β΄ Παιδιατρική Κλινική της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, στο Νοσοκομείο Παίδων «Π. & Α. ΚΥΡΙΑΚΟΥ» για την νοσηλεία ύποπτου ή επιβεβαιωμένου ασθενή με λοίμωξη COVID-19 έχει αναπτύξει 20 κλίνες COVID-19.
Οι πανεπιστημιακές Κλινικές αναφοράς συμμετέχουν στην αντιμετώπιση της πανδημίας επιστρατεύοντας όλους τους διαθέσιμους πόρους, καθώς και ειδικά τμήματα κατά περίπτωση, και Μονάδες Εντατικής Θεραπείας. Σημειώνεται ότι στις Κλινικές αναφοράς του ΕΚΠΑ για την καλύτερη υποστήριξη των ασθενών, σε αρκετές από τις κλίνες, υπάρχουν συστήματα παροχής οξυγόνου υψηλής ροής (High Flow Nasal Canula) και παρέχεται, μεταξύ άλλων, η δυνατότητα εφαρμογής μη επεμβατικού μηχανικού αερισμού. Αυτού του είδους ο εξοπλισμός συμβάλλει καθοριστικά στην αντιμετώπιση της πανδημίας, σε παγκόσμιο επίπεδο.
Την ίδια στιγμή, αξίζει να σημειωθεί ότι συνεχίσθηκε αδιάκοπα η παροχή φροντίδας σε ασθενείς που δεν έπασχαν από COVID-19, στους χώρους των Κλινικών του ΕΚΠΑ. Σε αρκετές Κλινικές, επομένως, πολλαπλασιάστηκε ο όγκος του ιατρικού έργου, καθώς ανέλαβαν και αντίστοιχο έργο Κλινικών αναφοράς.
Οι κλινικές μελέτες των κλινικών του ΕΚΠΑ
Επίσης, ήδη από το πρώτο κύμα της πανδημίας, οι Κλινικές του ΕΚΠΑ, παράλληλα με το αυξημένο ιατρικό έργο και την πίεση λόγω του χαρακτήρα της πανδημίας, συμμετείχαν ενεργά σε πολλές κλινικές μελέτες. Επιγραμματικά αναφέρουμε ότι οι μελέτες που συμμετέχουν μέλη του ΕΚΠΑ σχετίζονται, μεταξύ άλλων, με την ανίχνευση αντισωμάτων έναντι του νέου κορονοϊού, με την έγχυση πλάσματος από αναρρώσαντες ασθενείς για την αντιμετώπιση λοίμωξης Covid-19, με τη διερεύνηση της επίδρασης της κολχικίνης σε νοσηλευόμενους ασθενείς με COVID-19, με τη χρήση ποικίλων νέων βιοδεικτών για την πρόγνωση και έκβαση διαφόρων μορφών της λοίμωξης SARS-CoV-2, με τη συμμόρφωση στην ανοσοκατασταλτική θεραπεία των ρευματολογικών ασθενών στο πρώτο κύμα της πανδημίας, με την πορεία και έκβαση ασθενών με και χωρίς σακχαρώδη διαβήτη στο πλαίσιο της τρέχουσας πανδημίας, με τα χαρακτηριστικά της νόσου COVID-19 σε αιμοκαθαιρόμενους ασθενείς, με τη σχέση του μήκους των τελομερών με τα κλινικά και εργαστηριακά χαρακτηριστικά καθώς και με την έκβαση σε άτομα με νόσο COVID-19, με τη γενετική ποικιλομορφία στελεχών SARS-CoV-2, με πολύπλοκες ανοσολογικές διαταραχές σε ασθενείς με σοβαρή λοίμωξη SARS-CoV-2, με την αξιόπιστη γονοτυπική ανάλυση του ιού SARS-CoV-2, με την ανοσμία στην λοίμωξη SARS-CoV-2, με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του βήχα στην νόσο COVID-19, με την επίδραση της νόσου COVID-19 στη λειτουργία του ενδοθηλίου, την αγγειακή δυσλειτουργία και την επίδραση στο μυοκάρδιο, με την αντισωματική απάντηση των ασθενών με HIV λοίμωξη, με την διερεύνηση των επιπτώσεων της πανδημίας COVID-19 στην υγεία των παιδιών και των εφήβων, με την επίδραση του φαινομένου nocebo στον εμβολιασμό έναντι του ιού SARS-CoV-2.
Έμφαση πρέπει να δοθεί στην πολυκεντρική μελέτη φάσης ΙΙ SAVE η οποία συντονίζεται από τη Δ΄ Παθολογική Κλινική σε 28 κλινικές στην Ελλάδα. Η μελέτη ανέδειξε ωφέλεια με την πρώιμη παρέμβαση με τον αναστολέα της ιντερλευκίνης-1 anakinra στην πρόληψη της εξέλιξης σε αναπνευστική δυσχέρεια. Τα αποτελέσματα αξιολογήθηκαν θετικά από το σώμα Emergency Task Force-COVID του European Medicines Agency το οποίο παρείχε συμβουλευτική στο σχεδιασμό της εγκριτικής μελέτης φάσης ΙΙΙ SAVE-MORE (NCT04680949) η οποία έχει ολοκληρωθεί με την εισαγωγή 606 ασθενών στην Ελλάδα, στην Ιταλία και στην Ολλανδία. Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι το Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής συντόνισε τη συμμετοχή της Ελλάδας στις διεθνείς πολυκεντρικές τυχαιοποιημένες μελέτες ACTT, ITAC και TICO που χρηματοδοτούνται από το NIH και διεξάγονται από το διεθνές δίκτυο INSIGHT.
Η μελέτη ACTT έδειξε ότι η χορήγηση ρεμδεσιβίρης σε νοσηλευόμενους με COVID-19 μειώνει σημαντικά τον χρόνο μέχρι την ανάρρωση. Βάσει των αποτελεσμάτων της μελέτης αυτής, η ρεμδεσιβίρη εγκρίθηκε ως θεραπεία για την COVID-19 από το FDA, τον EMA και τον ΕΟΦ και τα αποτελέσματα δημοσιεύτηκαν στο NEJM ( N Engl J Med; 2020 Nov 5;383(19):1813-1826. doi: 10.1056/NEJMoa2007764). Η μελέτη ITAC διερευνά την ασφάλεια και αποτελεσματικότητα χορήγησης αντι-COVID-19 υπεράνοσης γ-σφαιρίνης σε νοσηλευόμενους με COVID-19. Η μελέτη TICO, βρίσκεται σε εξέλιξη και διερευνά την ασφάλεια και αποτελεσματικότητα μονοκλωνικών αντισωμάτων αλλά και άλλων, πέραν της ρεμδεσιβίρης, αντιικών έναντι της COVID-19 σε νοσηλευόμενους ασθενείς ήπιας και μέτριας βαρύτητας.
Επιπλέον βρίσκονται υπό εξέλιξη πολυκεντρικές μελέτες παρατήρησης για μη νοσηλευόμενους ασθενείς με COVID-19 ή ασθενείς που έχουν νοσηλευτεί και παρακολουθούνται στα Εξωτερικά Ιατρεία Πανεπιστημιακών Κλινικών (εξέλιξη νόσου, παράγοντες κινδύνου, μακροχρόνιες επιπτώσεις και αντισωματική απάντηση), ενώ σύντομα πρόκειται να ξεκινήσει η συμμετοχή Πανεπιστημιακών Κλινικών σε πολυκεντρικές τυχαιοποιημένες μελέτες με χορήγηση υπεράνοσης γ-σφαιρίνης και μονοκλωνικών αντισωμάτων σε μη νοσηλευόμενους ασθενείς με ήπιας και μέτριας βαρύτητας νόσηση.