Τι σχέση έχει ο Βλαντιμίρ Πούτιν με τον... Ξενοφώντα; Και τι ενώνει τη Φρουρά με τα «παρδαλά» ρούχα που είναι επιφορτισμένη με την προστασία του Πάπα με τη Wagner;
Στη Ρωσία τις τελευταίες ώρες διεξάγεται ένας «εμφύλιος» πόλεμος με το μισθοφορικό στρατό της Wagner που μέχρι πρότινος ορκιζόταν στο όνομα του «Τσάρου» να επιχειρεί ανοιχτά την ανατροπή του. Οι μισθοφόροι, όμως, δεν είναι ούτε κάτι νέο, ούτε δημιούργημα του Πούτιν για να κερδίσει τους Ουκρανούς και να πετύχει τον στόχο του.
Ολόκληρη η ιστορία, από την αρχαιότητα έως σήμερα, είναι γεμάτη ιστορίες μισθοφόρων που πολέμησαν για τον έναν ή τον άλλον έναντι αδράς αμοιβής.
Οι 10.000 τoυ Κύρου
Οι 10.000, όπως καταγράφεται στην Ανάβαση του Ξενοφώντα, αποτελούσαν μια ετερόκλητη ομάδα Ελλήνων πολεμιστών που εντάχθηκε στον στρατό του Κύρου προκειμένου να τον βοηθήσει στην εκστρατεία κατά του αδερφού του Αρταξέρξη.
Το 401 π.Χ., οι Έλληνες μισθοφόροι –πολλοί από τους οποίους βετεράνοι του Πελοποννησιακού Πολέμου- πολέμησαν στο πλευρό του Κύρου και του στρατού του απέναντι στις δυνάμεις του βασιλιά σε μια μάχη κοντά στη Βαγδάτη.
Καθώς οι 10.000 έδιναν τη μάχη τους, ο Κύρος σκοτώθηκε και οι επικεφαλής των μισθοφόρων δολοφονήθηκαν ενώ προσπαθούσαν να διαπραγματευτούν μια υποχώρηση. Κυνηγημένοι από τους στρατιώτες του Αρταξέρξη, όσοι από τους 10.000 είχαν καταφέρει να επιβιώσουν χρειάστηκε να συνεργαστούν μεταξύ τους και να οργανώσουν την περιπετειώδη διαφυγή τους από τα εχθρικά εδάφη. Ο Ξενοφώντας ορίστηκε διοικητής της ομάδας και οι πολεμιστές ξεκίνησαν μια 9μηνη εξαντλητική «οδύσσεια», την επιστροφή από την καρδιά της Βαβυλωνίας με προορισμό το λιμάνι της Τραπεζούντας στη Μαύρη Θάλασσα.
Αντιμέτωποι με διαρκείς ενέδρες, «εχθρικό» καιρό και πείνα, κατόρθωσαν να φτάσουν σε φιλικό έδαφος, διατηρώντας άθικτα τα τρία τέταρτα των δυνάμεών τους. Η ιστορία της περιπετειώδους υποχώρησής τους, όπως κατέγραψε σε σχετικό αφιέρωμα το 2016 το newsbomb.gr, όπως καταγράφηκε από τον Ξενοφώντα, αποτελεί σήμερα μια κλασική ιστορία ηρωισμού.
Η Λευκή Εταιρεία
Η Λευκή Εταιρεία ήταν μια από τις πιο γνωστές «ελεύθερες εταιρείες», την οποία αποτελούσαν ομάδες μισθοφόρων που διεκδικούσαν τη μερίδα του λέοντος από τον πλούτο της Ιταλίας του 14ου αιώνα.
Η πρώτη ομάδα, που ξεχώρισε τη δεκαετία του 1360, λειτουργούσε υπό τη διοίκηση του Σερ Τζον Χόκγουντ, ενός Άγγλου που είχε στεφθεί ιππότης για τις υπηρεσίες του στον Εκατονταετή Πόλεμο. Υπό τον Χόκγουντ, η Λευκή Εταιρεία απέκτησε τη φήμη μιας ελίτ ομάδας μισθοφόρων στην Ιταλία.
Οι στρατιώτες της, ένα συνονθύλευμα Άγγλων, Γερμανών, Βρετόνων και Ούγγρων τυχοδιωκτών, επιλέγονταν για τις ικανότητές τους στην πολεμική τέχνη και κατάφερναν να τρομοκρατούν τις εχθρικές δυνάμεις με τις αιφνιδιαστικές τους επιθέσεις και την προθυμία τους να πολεμούν ακόμη και τη νύχτα και υπό αντίξοες καιρικές συνθήκες.
Σε μια εποχή που η Ιταλία ήταν «θρυμματισμένη» ανάμεσα σε πόλεις κράτους και μεσαιωνικούς άρχοντες, οι άντρες της Λευκής Εταιρείας δημοπρατούσαν τις υπηρεσίες τους σε εκείνον που θα έκανε τη μεγαλύτερη προσφορά.
Μεταξύ 1363 και 1388, πολέμησαν στο πλευρό και ενάντια στο Πάπα, στην πόλη του Μιλάνου και την πόλη της Φλωρεντίας. Ακόμη και σε καιρό ειρήνης, σπάνια έμεναν εκτός δράσης. Όταν έμεναν άνεργοι, επέμεναν να κρατούν τα ταμεία τους γεμάτα, πραγματοποιώντας εφόδους και λεηλασίες σε κοντινές πόλεις και χωριά.
Η Ελβετική Φρουρά
Η Ελβετική Φρουρά είναι σήμερα γνωστή για την προστασία που παρέχει στον Πάπα στο Βατικανό. Στην αρχή της ιστορίας της, ωστόσο, δεν ήταν τίποτα άλλο παρά κάποιες ομάδες μισθοφόρων που «άνθισαν» κατά της διάρκεια της Αναγέννησης.
Περισσότερο από ένα εκατομμύριο Ελβετοί τυχοδιώκτες κατάφεραν να αντιμετωπίσουν με μεγάλη επιτυχία στρατούς καλύτερα εξοπλισμένους από τους ίδιους και, μέχρι τις αρχές του 1400, οι επαναστατικές τους τακτικές και η ωμή σκληρότητά τους τους είχαν χαρίσει τη φήμη των καλύτερων μισθοφόρων.
Οι Ελβετοί μισθοφόροι συχνά συνεργάζονταν με τους Γάλλους και, στη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης, πολέμησαν μαζί τους, καταγράφοντας έναν μεγάλο αριθμό απωλειών. Μια μικρή ομάδα 150 Ελβετών μισθοφόρων άρχισε να παρέχει της υπηρεσίες της ως σωματοφύλακες του Πάπα το 1506, εξελισσόμενη στη συνέχεια στον επίσημο προστάτη του Βατικανού, ακόμη και όταν η Ελβετία απαγόρευσε στους πολίτες της να εργάζονται ως μισθοφόροι.
Σήμερα, με τις πολύχρωμες στολές της, η Ελβετική Φρουρά δέχεται στους κόλπους της αποκλειστικά μέλη που πληρούν τα εξής κριτήρια: είναι Ρωμαιοκαθολικοί, έχουν ένα συγκεκριμένο ύψος και διαθέτουν ένα στρατιωτικό υπόβαθρο.
Ο ρόλος της είναι συνήθως εθιμοτυπικός, στο παρελθόν όμως έχει κληθεί να πολεμήσει για την προστασία του Ποντίφικα. Στη διάρκεια μιας επίθεσης στη Ρώμη το 1527, σχεδόν τα πέντε έκτα της Φρουράς έχασαν τη ζωή τους, ενώ προστάτευαν τον Πάπα Κλεμέντιο.
Οι Ιπτάμενοι Τίγρεις
Επισήμως γνωστοί ως η Αμερικανική Ομάδα Εθελοντών, οι διάσημοι «Ιπτάμενοι Τίγρεις» αποτέλεσαν μια δύναμη πιλότων που πολέμησε μαζί με τους Κινέζους ενάντια στην Ιαπωνία στη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου.
Η μονάδα πρωτοοργανώθηκε στις αρχές του 1941, λίγους μήνες πριν από την ιαπωνική αεροπορική επίθεση στο Περλ Χάρμπορ. Θέλοντας να εμποδίσει την κατάληψη της Κίνας από την Ιαπωνία και ενώ οι ΗΠΑ παρέμεναν ουδέτερες στον πόλεμο, ο πρόεδρος Φράνκλιν Ρούσβελτ επέτρεψε την… αθόρυβη στρατολόγηση πιλοτών από τους κόλπους της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ.
Το ρίσκο ήταν υψηλό, το ίδιο όμως και οι απολαβές: ενώ οι περισσότεροι πιλότοι της αμερικανικής Πολεμικής Αεροπορίας λάμβαναν την περίοδο εκείνη μισθό γύρω στα 260 δολάρια τον μήνα, οι μισθοφόροι πιλότοι κέρδιζαν 600-700 δολάρια σε συνδυασμό με ένα μπόνους 500 δολαρίων για κάθε ιαπωνικό αεροσκάφος που κατέρριπταν.
Περίπου 100 αμερικανοί πιλότοι που είχαν δεχτεί να συμμετάσχουν στο σχέδιο αυτό, έφτασαν στη Βιρμανία στα μέσα του 1941, όπου ανέλαβαν την προστασία μιας κρίσιμης οδού ανεφοδιασμού από τις ιαπωνικές επιθέσεις.
Οι «Ιπτάμενοι Τίγρεις» κατέγραψαν ένα ρεκόρ που δεν είχε προηγούμενο. Κατάφερναν να καταρρίψουν 296 ιαπωνικά αεροσκάφη και να καταστρέψουν περισσότερα από 1.300 ποταμόπλοια, ενώ οι ίδιοι είχαν απώλειες που ανέρχονται σε 69 αεροσκάφη και λίγες δεκάδες άντρες. Η ομάδα διαλύθηκε επισήμως τον Ιούλιο του 1942. Κάποια από τα μέλη της όμως επανενώθηκαν αργότερα και υπηρέτησαν μέχρι το τέλος του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου.
Η Καταλανική Εταιρεία
Η Καταλανική Εταιρεία, η οποία οργανώθηκε το 1302 από τον Ρογήρο ντε Φλορ, αποτελούνταν αρχικά από σκληροτράχηλους ισπανούς βετεράνους πολεμιστές. Έχοντας μείνει άνεργοι, ο ντε Φλορ και οι μισθοφόροι του συνεργάστηκαν με τον βυζαντινό αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β’, ο οποίος τους έφερε στην ανατολική Μεσόγειο προκειμένου να αντιμετωπίσουν την εισβολή των Οθωμανών.
Οι 6.500 Καταλανοί κατάφεραν να εκδιώξουν τους Τούρκους από την Κωνσταντινούπολη, αλλά η διάθεσή τους για λεηλασία προκάλεσε και την οργή των Βυζαντινών. Το 1305, ο ντε Φλορ και περίπου 1.300 άντρες του βρέθηκαν αντιμέτωποι με μια ενέδρα και σκοτώθηκαν από μια άλλη ομάδα μισθοφόρων που είχε προσλάβει ο αυτοκράτορας.
Κι όμως, αντί να διαλυθούν, όσοι Καταλανοί επιβίωσαν αναχώρησαν για μια από τις πιο αιματηρές και περίπλοκες περιπέτειες της μεσαιωνικής στρατιωτικής ιστορίας. Προέλασαν στην Ελλάδα και βρήκαν δουλειά στην υπηρεσία του Δούκα των Αθηνών. Μια διαφωνία όμως για τις απολαβές τους, είχε ως αποτέλεσμα να ξεσηκωθούν και να οδηγηθούν σε πόλεμο με τον πρώην εργοδότη τους. Μετά τον θάνατο του Δούκα και τη συντριβή του στρατού του το 1311 στη Μάχη του Κηφισού, οι Καταλανοί βρέθηκαν ξαφνικά de facto άρχοντες του Δουκάτου των Αθηνών.
Η κυριαρχία τους διήρκεσε περισσότερο από 75 χρόνια, όταν τελικά νικήθηκαν από τους Φλωρεντινούς. Όσοι είχαν απομείνει από την Καταλανική Εταιρεία, διαλύθηκαν λίγο καιρό αργότερα.
Η Φρουρά των Βαράγγων
Αποτελούμενη από Βίκινγκ μισθοφόρους, η Φρουρά των Βαράγγων, παρείχε τις υπηρεσίες της επί πληρωμή στον βυζαντινό αυτοκράτορα. Η ομάδα πρωτοανέλαβε στα τέλη του 10ου αιώνα, όταν ο Βασίλειος Β’ έδειξε να προτιμά τους σκληροτράχηλους βαρβάρους από τους επιρρεπείς στη διαφθορά στρατιώτες του.
Η ομάδα αποδείχθηκε γρήγορα χρήσιμη, καταστέλλοντας μια εξέγερση, με αποτέλεσμα να υπηρετήσει με στόχο την προστασία της Κωνσταντινούπολης για περισσότερα από 200 χρόνια.
Αρχικά, τη Φρουρά αποτελούσαν αποκλειστικά Βίκινγκ, αλλά στα τέλη του 11ου αιώνα στους κόλπους της εντάχθηκαν Άγγλοι, Νορμανδοί και Δανοί. Η εξασφάλιση της ένταξης στην ομάδα αυτή δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Οι υποψήφιοι έπρεπε να αποδείξουν την ικανότητά τους στη μάχη και καλούνταν να πληρώσουν μια μικρή περιουσία σε χρυσό για... εγγραφή.
Τα κέρδη που αποκόμιζαν όμως ως μέλη της Φρουράς δεν συγκρίνονταν με τα κριτήρια αυτά. Κάποια μάλιστα κατάφεραν να αναρριχηθούν και σε θέσεις εξουσίας. Ένα από τα μέλη της Φρουράς ήταν ο Χάραλντ Χαρντράντα, ο οποίος κατάφερε να καθίσει στον θρόνο της Νορβηγίας.
Και οι σύγχρονοι
Το On Alert κατέγραψε τους σύγχρονους μισθοφορικούς στρατούς ανά εταιρεία που τους διαχειρίζεται.
1. Η Academi έχει το μεγαλύτερο ιδιωτικό κέντρο εκπαίδευσης στις ΗΠΑ. Η εταιρία έχει εκπαιδεύσει πάνω από 50.000 ξένους στρατιώτες, αστυνομικούς και ειδικούς κατά της τρομοκρατίας.
Ταυτόχρονα η εργαζόμενοι της εταιρίας συμμετείχαν σε πολλές αποστολές συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ.
2. Η Defion έχει την έδρα της στο Περού αλλά έχει και γραφεία σε πολλές άλλες χώρες μεταξύ των οποίων είναι το Ντουμπάι και το Ιράκ. Η συγκεκριμένη εταιρία κρατάει στενές επαφή με μια άλλη εταιρεία μισθοφόρων την Triple Canopy και επίσης συμμετείχε στην εκπαίδευση και την πρόσληψη «προσωπικού» στον πόλεμο του Ιράκ. Συνολικά, 3000 άτομα της Defion πολέμησαν στην πράσινη ζώνη στην Βαγδάτη.
3. Η Aegis έχει συμμετάσχει σε αποστολές που έλαβαν χώρα σε περίπου 40 χώρες για περίπου 20 κράτη όπως και για των ΟΗΕ. Με γραφεία στο Ηνωμένο Βασίλειο, στις ΗΠΑ, στο Αφγανιστάν και στο Μπαχρέιν, η εταιρεία παρέχει επίσης υπηρεσίες ασφαλείας για την προστασία συμφερόντων των εταιρειών σε αναδυόμενες αγορές.
4. Η Triple Canopy όπως αναφέραμε συνεργάζεται με την Defion και έχει υπογράψει σύμβαση με την αμερικανική κυβέρνηση για την αποστολή δυνάμεων στο Ιράκ. Η εταιρεία παρέχει υπηρεσίες υποστήριξης της αποστολής, λύσεις ασφάλειας, και προγράμματα κατάρτισης.
5. Η DynCorp ιδρύθηκε το 1946 με το όνομα Land-Air Inc και ήταν μια εταιρεία που δραστηριοποιούνταν στον τομέα των αερομεταφορών. Οι μισθοφόροι της εταιρείας συμμετείχαν στην καταπολέμηση των ανταρτών στην Κολομβία και την καταπολέμηση των επιχειρήσεων ναρκωτικών στο Περού, όπως και σε κάποιες άλλες περιοχές συγκρούσεων. Σήμερα είναι μία από τις εταιρείες που έχει στρατιωτικές δυνάμεις στο Ιράκ.
6. Η Asia Security Group είναι μια σημαντική τοπική στρατιωτική δύναμη στο Αφγανιστάν, η οποία έχει υπογράψει συμβάσεις με το στρατό των ΗΠΑ για υπηρεσίες ασφαλείας και για την προστασία των νηοπομπών εφοδιασμού στην εμπόλεμη ζώνη των συγκρούσεων. Η Asia Security Group παρέχει επίσης μισθοφόρους στην DynCorp, η οποία επίσης, δραστηριοποιείται στη χώρα.
7. Μια άλλη εταιρία που έχει τα στρατεύματά της στο Ιράκ είναι η Erinys. παρέχει επίσης υπηρεσίες ασφαλείας, κατάρτισης όπως και consulting για τις μεγάλες εταιρείες πετρελαίου που δραστηριοποιούνται στην Ασία και την Αφρική. Η εταιρεία παρέχει επίσης υπηρεσίες ασφαλείας προς τις εταιρείες που ασχολούνται με την εξόρυξη ορυκτών στην Αφρική.
8.Με προσωπικό άνω των 1.200 ατόμων, η Unity Resources Group δραστηριοποιείται στην παροχή χερσαίων δυνάμεων αλλά και αεροπορικών υπηρεσιών και υπηρεσιών θαλάσσης, στην Αφρική, την Αμερική, τη Μέση Ανατολή, την Κεντρική Ασία και την Ευρώπη.
9. Η G4S έχει πάνω από 620.000 προσωπικό παγκοσμίως και συμμετέχει σε δραστηριότητες σε 125 χώρες, δίνοντας έμφαση στις αναπτυσσόμενες αγορές.
Η G4S plc (LON: GFS), όπως είναι στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου, είναι η δεύτερη μεγαλύτερη εταιρία στον κόσμο. Ασχολείται με:
(α) παροχή δυνάμεων ασφαλείας για ιδιώτες αλλά και για κρατικές υπηρεσίες,
(β) πληροφορίες (intelligence),
(γ) με την εκκαθάριση ναρκοπεδίων και (δ) εκπαίδευση στρατιωτικών δυνάμεων και γενικότερα την κατάρτιση δυνάμεων ασφαλείας.