«Για τον πόλεμο εναντίον της φοροδιαφυγής ακούω από τότε που ήμουν μαθητής» παραδέχτηκε πρόσφατα ο υπουργός Οικονομικών Κωστής Χατζηδάκης. Ο 58χρονος υπουργός σίγουρα δεν είναι ο μόνος που έχει τέτοιες αναμνήσεις. Είτε μεγαλύτερης είτε μικρότερης ηλικίας, όλοι θυμόμαστε τα κατά καιρούς φιλόδοξα σχέδια, των εκάστοτε κυβερνήσεων για την πάταξη της φοροδιαφυγής.
Όπως για παράδειγμα, η σύνδεση των ταμειακών μηχανών με το Taxisnet για την οποία ακούμε από το 2016 και ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί για περίπου τις μισές ταμειακές που είναι παλιάς τεχνολογίας, ενώ το νέο χρονοδιάγραμμα έχει μετατεθεί για τον Ιούνιο 2024.
Η φοροδιαφυγή υπολογίζεται από την κυβέρνηση σε 8-10 δισ. ευρώ ετησίως, εκ των οποίων τα 3,5 δισ. ευρώ αντιστοιχούν στον ΦΠΑ που δεν εισέπραξε το κράτος. Μια άλλη κατηγορία είναι η φοροαποφυγή. Ο νόμιμος, δηλαδή, τρόπος που χρησιμοποιούν οι εταιρείες για να αποφεύγουν αυτή την... ενοχλητική υποχρέωση, αξιοποιώντας τα «παραθυράκια» του συστήματος.
Τα εισοδήματα τα οποία δηλώνουμε στην εφορία είναι 80 δισεκατομμύρια ευρώ, όταν το ΑΕΠ της χώρας φτάνει πλέον στα 205 δισ. ευρώ. Το άνοιγμα της «ψαλίδας» δείχνει το μέγεθος της σκιώδους οικονομίας, που σε αδρές γραμμές περιλαμβάνει την φοροδιαφυγή και φοροαποφυγή μαζί με την αδήλωτη εργασία και την συνεπαγόμενη απώλεια σε φόρους και ασφαλιστικές εισφορές.
«Σκιώδεις» πρωταθλητές Ευρώπης
Η Ελλάδα καταγράφει ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά σκιώδους οικονομίας στην Ε.Ε. Όπως αναφέρεται σε μελέτη της υποεπιτροπής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τη φορολογία, το 2022 η λεγόμενη σκιώδης οικονομία ήταν στο 21% του δηλωμένου ΑΕΠ. Δεν είναι ότι δεν έγιναν βήματα. Πριν από δύο δεκαετίες η σκιώδης οικονομία υπολογιζόταν στο 28% και έκτοτε χρόνο με το χρόνο μειώνεται, με το χαμηλότερο επίπεδο να καταγράφεται το 2019 (στο 19,2%) και να επανακάμπτει στα χρόνια της πανδημίας.
Υπάρχουν μάλιστα μελέτες, που χρησιμοποιούν διαφορετικά μοντέλα υπολογισμού, και ανεβάζουν ακόμα περισσότερο το ποσοστό της σκιώδους οικονομίας, άνω του 38% την περίοδο 2000-2010, για να καταλήξει στο 34,7% το 2018, με πρόβλεψη να παραμείνει πάνω από 32% μέχρι το 2028. Ακόμα όμως και αν η σκιώδης οικονομία είναι στο 20%, δηλαδή στο ένα πέμπτο του εθνικού πλούτου, αποτελεί δυσθεώρητο μέγεθος για να παραμένει στη «σκιά».
Σε σύνολο 9 εκατομμυρίων φορολογουμένων στην Ελλάδα, τα δύο τρίτα των φόρων τα πληρώνει το ένα τρίτο των φορολογουμένων. Δηλαδή, οι σχεδόν 800.000 μισθωτοί και συνταξιούχοι, οι οποίο εκ των πραγμάτων δεν μπορούν να κρυφτούν. Οι ελεύθεροι επαγγελματίες δήλωσαν το 2021 συνολικό φορολογητέο εισόδημα 4,3 δισ. ευρώ όταν, με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, ο τζίρος τους είναι σχεδόν δεκαπλάσιος. Επτά στους δέκα αυτοαπασχολούμενους εμφανίζουν ατομικό εισόδημα κάτω των 10.000 ευρώ που τους επιτρέπουν να μην ξεπερνούν τους κατώτατους φορολογικούς συντελεστές. Αν δηλωθεί διπλάσιο εισόδημα, ο φορολογικός συντελεστής τριπλασιάζεται. Επομένως υπάρχει ισχυρό κίνητρο για την απόκρυψη εισοδημάτων, χωρίς αντίστοιχα να υπάρχει το φόβητρο των ελέγχων.
Αποφασισμένη η κυβέρνηση
Η κυβέρνηση φαίνεται αποφασισμένη να βάλει στο στόχαστρο όσους δηλώνουν εισόδημα έως 10.000 ευρώ, κυρίως τους αυτοαπασχολούμενους ελεύθερους επαγγελματίες- αυτούς στους οποίους προεκλογικά υπενθύμισε τον φορομπηχτικό «νόμο Κατρούγκαλου». Μάλιστα πρόσφατα ο υφυπουργός Εθνικής Οικονομίας Χ. Θεοχάρης, μιλώντας για τις τρύπες του φορολογικού συστήματος, αναφέρθηκε συγκεκριμένα στους ελεύθερους επαγγελματίες, λέγοντας μάλιστα ότι «όλοι νιώθουμε ότι υπάρχει ένα πολύ μεγαλύτερο περιθώριο σε σχέση με τους μισθωτούς και τους συνταξιούχους». Οι έλεγχοι θα επικεντρωθούν στη μη έκδοση αποδείξεων, και άρα τη μη απόδοση του ΦΠΑ, και τις επαγγελματικές δαπάνες που εκπίπτουν από τα ακαθάριστα έσοδα και περιορίζουν έτσι το φορολογητέο εισόδημα.
Πολυαναμενόμενη είναι η εφαρμογή «Έλεγχος live». Οι ελεγκτές της ΑΑΔΕ θα έχουν στην οθόνη των φορητών τους υπολογιστών το οικονομικό προφίλ των ελεγχόμενων, θα βλέπουν on line τις διαβιβάσεις αποδείξεων, θα διασταυρώνουν στοιχεία και στο τέλος της διαδικασίας θα ορίζουν τα πρόστιμα, εκδίδοντας το σημείωμα διαπιστώσεων ελέγχου. Ο αρχικός σχεδιασμός ήταν να χρησιμοποιείται από τα τέλη Μαΐου, ώστε να διευκολυνθούν οι έλεγχοι στις τουριστικές περιοχές, αλλά κάτι τέτοιο δεν είχε συμβεί μέχρι τα μέσα Μαΐου.
Η ΑΑΔΕ σχεδιάζει να προχωρήσει επίσης σε αντιπαραβολή των εισοδημάτων που δηλώνουν τα νοικοκυριά με τις πληρωμές που έκαναν ηλεκτρονικά και τις συναλλαγές με κάρτες, τα στοιχεία για αγορές περιουσιακών στοιχείων, τις καταθέσεις, τις δαπάνες σε ιδιωτικά θεραπευτήρια, δίδακτρα σε ιδιωτικά σχολεία, ασφαλιστήρια συμβόλαια, τις πληρωμές λογαριασμών κινητής τηλεφωνίας και ηλεκτρικού ρεύματος κ.ά.
Μάλιστα σύμφωνα με το υπουργείο Οικονομικών η διασταύρωση αυτή, με τα «ηλεκτρονικά ίχνη» των δαπανών είναι κάτι που γίνεται για πρώτη φορά. Κάλλιο αργά παρά ποτέ. Οι ύποπτες για φοροδιαφυγή δηλώσεις θα ελεγχθούν εξονυχιστικά το φθινόπωρο.
Τα μέτρα
Τα 10 μέτρα που θα εφαρμοστούν σταδιακά στην αγορά
• Αυτοματοποίηση και ψηφιοποίηση των ελέγχων της ΑΑΔΕ, με αξιοποίηση των πλέον σύγχρονων ψηφιακών τεχνολογιών.
• Εισαγωγή κυρώσεων για τη μη διαβίβαση στοιχείων στο MyDATA, ύστερα από μια εύλογη περίοδο προσαρμογής.
• Υποχρεωτικά θα διαβιβάζουν στοιχεία στην ΑΑΔΕ και οι πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών που βρίσκονται εκτός Ελλάδας.
• Η πληρωμή προνοιακών επιδομάτων θα γίνεται μέσω χρεωστικών καρτών.
• Υποχρεωτική ηλεκτρονική τιμολόγηση. Τα οφέλη για τις επιχειρήσεις από την ηλεκτρονική τιμολόγηση είναι ταχύτερες επιστροφές φόρων, παραγραφή φορολογικών υποθέσεων στα τρία χρόνια και υπεραποσβέσεις για τεχνολογικό εξοπλισμό.
• Επέκταση POS σε όλους τους κλάδους της οικονομίας.
• Νέα ηλεκτρονική πλατφόρμα μέσω της οποίας οι πολίτες θα μπορούν να καταγγέλλουν επώνυμα κι ανώνυμα περιπτώσεις φοροδιαφυγής και λαθρεμπορίου.
• Για τον καλύτερο έλεγχο των δαπανών σχεδιάζεται να αναγνωρίζονται μόνο οι δαπάνες που περνούν μέσα από τα ηλεκτρονικά βιβλία MyDATA, δηλαδή μέσω τιμολογίου.
• Ψηφιακό πελατολόγιο για γιατρούς, δικηγόρους κ.ά. το οποίο θα είναι διαθέσιμο στον έλεγχο και σε δεύτερη φάση θα διασυνδεθεί με τα MyDATA.
• Ψηφιακό δελτίο αποστολής ώστε οι ελεγκτικές αρχές θα γνωρίζουν σε πραγματικό χρόνο τι διακινείται και πού πάει.
* Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 23.07.2023