Ένα από τα καλύτερα οργανωμένα και πιο σύγχρονα μουσεία φωτογραφίας και φωτογραφικών μηχανών στην Ελλάδα -ίσως και σε ολόκληρη την νοτιοανατολική Ευρώπη- ετοιμάζεται να λειτουργήσει τους επόμενους μήνες στην πόλη της Δράμας, στο εκ βάθρων ανακαινισμένο αρχοντικό του καπνέμπορου Ιωάννη Αναστασιάδη ή αλλιώς «Μαρμάρινο Σπίτι», όπως το γνωρίζουν όλοι οι Δραμινοί.
Χτισμένο το 1875 στην ομορφότερη γωνιά της ακριτικής πόλης, στο πάρκο των πηγών της Αγίας Βαρβάρας, το αρχοντικό Αναστασιάδη, μαζί με την πετρόχτιστη καπναποθήκη που βρίσκεται ακριβώς δίπλα του, αποτελούν ένα μοναδικό κτιριακό συγκρότημα, που για δεκαετίες αποτέλεσε σημείο αναφοράς της κοινωνικής και οικονομικής ζωής της Δράμας.
Χάρη στο άοκνο ενδιαφέρον του Δραμινού επιχειρηματία και μεγάλου ευεργέτη της πόλης Άρη Θεοδωρίδη, μέσω της ΑμΚΕ ΚΥΚΛΩΨ που έχει συστήσει ο ίδιος, το αρχοντικό Αναστασιάδη βγήκε από τη λήθη και την εγκατάλειψη του παρελθόντος και περιβάλλεται πλέον από έναν σύγχρονο αέρα αναγέννησης και επιμελημένης φροντίδας.
Μετά την πλήρη αποκατάστασή του, που διήρκεσε σχεδόν δυο χρόνια, το κτιριακό αυτό συγκρότημα απέκτησε μια διπλή ιδιότητα, αφού θα πρόκειται για ένα μουσείο μέσα σε ένα άλλο μουσείο.
Το πρώτο μουσείο είναι το αρχοντικό αυτό καθ' εαυτό, με αποκατεστημένα όλα τα αυθεντικά, δομικά και αρχιτεκτονικά στοιχεία που το κάνουν μοναδικό στο είδος του. Το δεύτερο μουσείο αφορά τη νέα χρήση του καθώς θα στεγάσει μια μεγάλη συλλογή φωτογραφικών μηχανών, με ταυτόχρονη φιλοξενία ποικίλλων εκδηλώσεων και δράσεων.
Περισσότερες από 1.500 φωτογραφικές μηχανές
Λίγους μήνες πριν από την επίσημη έναρξη λειτουργίας του μουσείου, το ΑΠΕ-ΜΠΕ περιηγήθηκε στις εντυπωσιακές αίθουσες και στις μεγάλες σάλες του αρχοντικού που θα φιλοξενήσουν τη μεγάλη συλλογή φωτογραφικών μηχανών του ευπατρίδη επιχειρηματία και δωρητή Άρη Θεοδωρίδη.
«Περισσότερες από 1.500 μηχανές, μέρος της προσωπικής συλλογής του κ. Θεοδωρίδη, με τις παλαιότερες να τοποθετούνται χρονικά στα μέσα του 19ου αιώνα, ενώ οι πιο σύγχρονες στην τελευταία δεκαετία του 20ού αιώνα, θα βρουν θέση στις προθήκες του νέου μουσείου, δίνοντας μια ολοκληρωμένη εικόνα της εξέλιξης της φωτογραφικής μηχανής και της χρήσης της» τονίζει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, το μέλος του διοικητικού συμβουλίου της ΚΥΚΛΩΨ Αναστάσιος Καραπαναγιωτίδης.
Οι επισκέπτες του μουσείου θα έχουν τη ευκαιρία να θαυμάσουν από κοντά μοναδικά εκθέματα από την εξέλιξη του μέσου της φωτογραφίας, όπως φορητές camera obscura, μηχανές δαγκεροτυπίας, κατασκοπικές μηχανές από τα τέλη του 19ου αιώνα έως και την ψυχροπολεμική περίοδο, στερεοσκοπικές και πανοραμικές μηχανές.
Στους χώρους του μουσείου θα υπάρχει ακόμα λειτουργικός σκοτεινός θάλαμος, αναπαράσταση φωτογραφικού studio εποχής και βιβλιοθήκη φωτογραφικών θεμάτων. Την ίδια ώρα, μια βόλτα στους εντυπωσιακούς χώρους του αρχοντικού και μουσείου θα ταξιδεύει τους επισκέπτες στη νεότερη ιστορία της Δράμας του 19ου και του 20ου αιώνα.
Η λεπτομέρεια και η βαρύτητα που δόθηκε κατά την ανακαίνιση σε κάθε γωνιά του σπιτιού προκειμένου να αναδειχθούν όλα τα στοιχεία της αυθεντικότητάς του, επανέφεραν τη χαμένη λάμψη στα δωμάτια και τους διαδρόμους, αποκαλύπτοντας ταυτόχρονα και ορισμένα ενδιαφέροντα μυστικά.
Για παράδειγμα, αναπάντεχο και εξέχον εύρημα της αρχιτεκτονικής μελέτης του κτίσματος αποτέλεσαν ο εντοπισμός και η ταύτιση των σπάνιων θυρόφυλλων με τα έγχρωμα υαλοστάσια στον κεντρικό διάδρομο. Μάλιστα, οι τότε τεχνίτες είχαν σχεδιάσει πάνω σε έναν τοίχο πώς θα τοποθετηθούν οι υαλοπίνακες. Το σχέδιο αυτό αποκαλύφθηκε μετά την απομάκρυνση των παλιών βαφών.
Τα πολυτελή υλικά της κατασκευής
«Στο συγκρότημα του καπνέμπορου Αναστασιάδη» εξηγεί, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η επικεφαλής των συνεργείων συντήρησης Ιωάννα Δογάνη, «η επιλογή των υλικών κατασκευής και ο διάκοσμος αντανακλούν τα οικονομικά, κοινωνικά και τεχνολογικά δεδομένα του τελευταίου τετάρτου του 19ου αιώνα, αλλά και το status της οικογένειας».
«Η χρήση πολυτελών υλικών στην κατοικία, όπως το εξαιρετικό πρόπυλο με το λαξευτό μάρμαρο και η μεγαλοπρεπής θολωτή κατασκευή της καπναποθήκης, αποτελούν ένα ιδιαίτερο και μοναδικό σύνολο για την ευρύτερη περιοχή της Δράμας. Η διακόσμηση των εσωτερικών χώρων της κατοικίας, όπως αποκαλύφθηκε μετά την αφαίρεση πολλαπλών στρώσεων νεότερων, μονόχρωμων βαφών, αποτελεί ένα ενιαίο αισθητικό σύνολο. Η χρονολογία της ολοκλήρωσης του διακόσμου, το 1877, βρέθηκε να περιλαμβάνεται σε ένα διακοσμητικό θέμα, σε έναν από τους χώρους του ορόφου», περιγράφει η ίδια.
Από την πρώτη στιγμή που το σπίτι αγοράστηκε από την ΑμΚΕ «ΚΥΚΛΩΨ», στόχος δεν ήταν μόνο η διάσωση και η ανάδειξη του αρχοντικού, αλλά και η σύνδεσή του με τη σύγχρονη κοινωνία ως χώρος μνήμης και τέχνης.
Η αναπάντεχη ομορφιά κάτω από στρώσεις βαφής
Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η αρχιτέκτονας μηχανικός Μαρία Μαγνήσαλη, «το συγκρότημα Αναστασιάδη αποτελεί ένα ξεχωριστό μνημείο της αστικής και πρώιμης βιομηχανικής αρχιτεκτονικής της Δράμας. Οι μορφολογικές αναφορές της μαρμάρινης οικίας ακολουθούν τη μείξη δυτικών και ανατολικών στοιχείων, που συναντάται στα σύγχρονα παλάτια της Κωνσταντινούπολης.
Η καπναποθήκη, η παλαιότερη της πόλης, κτισμένη τουλάχιστον τριάντα χρόνια πριν από την οικοδόμηση των άλλων καπναποθηκών, ακολουθεί ένα ακριβό και σπάνιο για ιδιωτικό έργο κατασκευαστικό μοντέλο με θολοδομίες, που προσφέρει όμως κατάλληλες συνθήκες υγρασίας και ασφάλειας από φωτιά».
«Σε μια κομβικής σημασίας θέση, τη λίμνη της Αγίας Βαρβάρας», συνεχίζει η κ. Μαγνήσαλη, «το κτήριο αποτελεί σημείο αναφοράς για την ταυτότητα της πόλης και φωτογραφίζεται συχνά ήδη από το 1896. Με τα χρόνια, όμως, η πώληση και η κατάτμηση της περιουσίας και στη συνέχεια η δυσμένεια των ιδιοκτητών τους, οδήγησαν σε πολλές και άστοχες επεμβάσεις που επιβάρυναν βίαια την αρχιτεκτονική αξία του οικοδομήματος. Με την ευκαιρία όμως της μελέτης ανακατασκευής του κτηρίου, τα ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά και καλλιτεχνικά στοιχεία του αποκαλύφθηκαν βοηθώντας όχι μόνο την κατανόηση των πολλαπλών αλλαγών του κτηρίου, αλλά της ίδιας της ιστορίας του».
Διάσωση της τοπικής ιστορίας
Στόχος όλης αυτή της μεγάλης και φιλόδοξης προσπάθειας του κ. Θεοδωρίδη αλλά και των μελών του διοικητικού συμβουλίου της ΑμΚΕ ΚΥΚΛΩΨ είναι το κτιριακό συγκρότημα του αρχοντικού Αναστασιάδη να συμβάλει στα πολιτιστικά δρώμενα της πόλης και να ενταχθεί ενεργά στην σύγχρονη ζωή της κοινωνίας. «Οι χώροι έκθεσης, στο μοναδικό αυτό μνημειακό σύνολο (σπίτι, καπναποθήκη και αύλειος χώρος), θα προσφέρουν τις συνθήκες εκείνες για την ενδυνάμωση της πολιτιστικής ζωής της πόλης και τη σύνδεσή της με τις τέχνες, κυρίως με την τέχνη της φωτογραφίας» επισημαίνει ο κ. Καραπαναγιωτίδης.
Ταυτόχρονα με όλα τα παραπάνω, βασική επιδίωξη είναι η διάσωση και ενός μέρους της ιστορίας της πόλης μέσα από πρωτότυπα τεκμήρια, όπως οι φωτογραφίες. Αξίζει να αναφερθεί ότι μετά την επίσημη παρουσίαση της πρώτης και ιδιαίτερα καλαίσθητης έκδοσης - λευκώματος της ΚΥΚΛΩΨ με τίτλο: «Φωτογραφίες της Δράμας και του υπέροχου κόσμου της», ο κ. Θεοδωρίδης απηύθυνε ανοικτή πρόσκληση στους Δραμινούς, με σκοπό τη δημιουργία ενός αρχείου με παλιές φωτογραφίες της περιοχής, τη διάσωση και την προβολή τους.
Ιδιώτες, πολιτιστικοί σύλλογοι, φορείς και συλλέκτες, έσπευσαν να συνδράμουν στο εγχείρημα αυτό, καταθέτοντας στην ΑμΚΕ ΚΥΚΛΩΨ το υλικό που είχαν στην κατοχή τους. Μέχρι σήμερα παραπάνω από 1.500 φωτογραφίες και 1.000 αρνητικά έχουν τεκμηριωθεί, ψηφιοποιηθεί και αρχειοθετηθεί, σύμφωνα με σύγχρονα πρότυπα ταξινόμησης. Το φωτογραφικό υλικό, μετά τη διαδικασία της καταγραφής επιστρέφεται στους κατόχους του, οι οποίοι διατηρούν και τα πνευματικά δικαιώματα. Η διαδικασία αυτή βρίσκεται σε συνεχή εξέλιξη και όποια προσφορά είναι πολύτιμη και ευπρόσδεκτη.