Ζει και εργάζεται ως ψυχαναλύτρια στο Λονδίνο. Με πολύ καλές σπουδές που έκανε στην πρωτεύουσα της Αγγλίας οι οποίες περιλαμβάνουν και ένα διδακτορικό στο πανεπιστήμιο του Cambridge, η Χριστίνα Μούτσου, πέρα από την επιστήμη της, ασχολείται και με τη λογοτεχνία έχοντας στο ενεργητικό της ένα μυθιστόρημα αλλά και μια συλλογή διηγημάτων. «Οι δύο ταυτότητες προέκυψαν ταυτόχρονα ως όραμα ζωής κάποια στιγμή στην εφηβεία», λέει στο makthes.gr.
Διάβαζε τότε τις μελέτες περίπτωσης του Φρόιντ, που ουσιαστικά είναι ψυχογραφήματα, ιστορίες χαρακτήρων και των δραματικών γεγονότων που διαμόρφωσαν τη ψυχική τους δομή. «Βρήκα τη γραφή του Φρόιντ συναρπαστική, παρόλες τις φεμινιστικές ενστάσεις που είχα ακόμη και σε εκείνη την ηλικία. Σκέφτηκα λοιπόν πως θα ήθελα και εγώ να μπορώ να συνοδεύσω άλλους ανθρώπους στο ταξίδι της εξερεύνησης της ψυχικής τους πραγματικότητας, που ουσιαστικά είναι και μια προφορική αναπαράσταση της ιστορίας τους, αυτό ακριβώς που προσπαθεί να πετύχει και η λογοτεχνία μέσω της γραπτής δόμησης μυθοπλαστικών χαρακτήρων», επισημαίνει.
Η επιθυμία της εκείνη την περίοδο ήταν να εντρυφήσει στη διαδικασία εξιστόρησης με την ταυτότητα της ψυχαναλύτριας και της συγγραφέα. «Βέβαια, μου πήρε αρκετά παραπάνω καιρό να βρω τον δρόμο μου προς τη λογοτεχνική μυθοπλασία, αν και από την αρχή της καριέρας μου ως κοινωνικής ανθρωπολόγου και ψυχαναλύτριας η γραφή μου κινούνταν πάνω στο όριο ανάμεσα στην εξιστόρηση και στο πιο επιστημονικό δοκίμιο. Το βιβλίο που προηγήθηκε του μυθιστορήματός μου, μια επιμέλεια δοκιμίων σχετικά με τη μητέρα στη ψυχανάλυση που εκδόθηκε από τον Routledge στα αγγλικά είναι βασισμένο στην προσωπική αφήγηση και στην εξιστόρηση», τονίζει.
Μια μορφή αυτοθεραπείας μέσω της γραφής
Από τότε μέχρι σήμερα η Χριστίνα Μούτσου έχει εκδώσει το μυθιστόρημα «Μαύρη Τούρτα» (εκδόσεις Αρχέτυπο) και, πρόσφατα (Φεβρουάριος 2020), τη συλλογή διηγημάτων «Πρόσωπο με πρόσωπο, 21+1 ψυχαναλυτικές ιστορίες» (Εκδόσεις σοφία). Αμφότερα βασίζονται σε μια ψυχογραφική προσέγγιση, όπου ουσιαστικά ο αναγνώστης βρίσκεται μάρτυρας στις εσωτερικές ψυχολογικές διεργασίες των ηρώων τους. Αναπόφευκτα το προσωπικό βίωμα καθώς και η εικοσάχρονη επαγγελματική της εμπειρία ως ψυχαναλύτριας καθόρισαν τη διαμόρφωση των χαρακτήρων και των δύο βιβλίων. «Υπάρχουν μοτίβα που επαναλαμβάνονται και στα δύο βιβλία, όπως το ψυχικό τραύμα, η υπαρξιακή σχέση μας με την απώλεια και τον θάνατο, η αναταραχή της εφηβείας, η πολυπλοκότητα της σχέσης μητέρας-κόρης, καθώς και τα αξεδιάλυτα διλήμματα των ερωτικών σχέσεων. Όλα τα παραπάνω είναι θέματα που με έχουν απασχολήσει και σε προσωπικό και σε επαγγελματικό επίπεδο. Η μυθοπλαστική γραφή μου έδωσε μια δημιουργική δυνατότητα επεξεργασίας τους, θα έλεγα πως ήταν μια μορφή αυτοθεραπείας μέσω της γραφής». επισημαίνει.
Μυθιστόρημα και διήγημα
Θεωρεί πως και το μυθιστόρημα και το διήγημα ως φόρμα, παρουσιάζουν το καθένα τη δική του δυσκολία και αίσθηση εκπλήρωσης. Και ενώ στην αρχή της πορείας τους οι περισσότεροι συγγραφείς ξεκινούν από το διήγημα και καταλήγουν στο μυθιστόρημα, με εκείνη συνέβη το αντίστροφο. «Ίσως οι αρχόμενοι συγγραφείς προτιμούν τη σύντομη αφήγηση, γιατί δυσκολεύονται με τη δόμηση ενός μακρύτερου πονήματος. Εμένα το θέμα της δομής δεν με τρόμαζε καθώς είχα γράψει και δημοσιεύσει ήδη εκτενώς. Η επιθυμία μου αρχικά ήταν να γράψω ένα μυθιστόρημα, όπου θα μπορούσα να επεξεργαστώ κάποια επίμονα και επίπονα διλήμματα σχετικά με τις ανθρώπινες σχέσεις, την απώλεια και τη συναισθηματική εγγύτητα. Η αρχική μου προσέγγιση ήταν να δημιουργήσω μια δομή, που θα λειτουργούσε ως καμβάς της ιστορίας που επεξεργαζόμουν. Πρόκειται για εννιά χρονικές στιγμές που επαναλαμβάνονται στα έξι μέρη του βιβλίου, αποκαλύπτονατας σταδιακά στον αναγνώστη τα διαφορετικά επίπεδα της ιστορίας και τα νήματα που ενώνουν το παρελθόν με το παρόν».
Τα διηγήματα προέκυψαν ως ένα εγχείρημα που αποτελούσε γέφυρα ανάμεσα στη συγγραφική και τη ψυχαναλυτική της ταυτότητα. «Αρχικά η ιδέα μου ήταν να χρησιμοποιήσω τη μυθοπλασία για να γράψω ιστορίες που εκτυλλίσονται στο γραφείο του ψυχαναλυτή στο πρώτο πρόσωπο με στόχο να διαφωτίσω τη διυποκειμενική πραγματικότητα ανάμεσα στον θεραπευτή και τον θεραπευόμενο και την κεντρική βαρύτητα της θεραπευτικής σχέσης και για τα δύο μέλη του θεραπευτικού ταξιδιού. Παράλληλα, δοκίμασα την πένα μου στη γραφή σύντομων ιστοριών που απεικονίζουν, και πάλι στο πρώτο πρόσωπο, την αναταραχή και το τραύμα της διαμόρφωσης της ταυτότητας στην εφηβεία. Πρέπει να πω πως γενικά βρήκα την φόρμα του διηγήματος τεχνικά πιο δύσκολη, καθώς μου φάνηκε πως το καθήκον ήταν να δημιουργήσω έναν μικρόκοσμο στον οποίο να προσκαλέσω τον αναγνώση μέσα σε λίγες μόνο σελίδες. Από την άλλη, η αίσθηση αρχής και τέλους που μου έδινε η δημιουργία μιας ιστορίας ήταν πολύ ικανοποιητική, σαν να ζωγράφιζα ένα τοπίο στο οποίο ο αριθμός των απαιτούμενων πινελιών ήταν περιορισμένος», υπογραμμίζει η Χριστίνα Μούτσου.
«Η πανδημία βρήκε τη χώρα μετά από χρόνια περικοπών στο εθνικό σύστημα υγείας»
Εγκατεστημένη στο Λονδίνο η ίδια, διατηρεί το δικό της γραφείο ως ψυχαναλύτρια. Η πόλη είναι μια από αυτές της Ευρώπης που επλήγησαν περισσότερο από την πανδημία. Με την ειδικότητα ενός ανθρώπου που ασχολείται με την ψυχή περιγράφει την αγγλική καθημερινότητα τώρα και πόσο η πανδημία έχει επηρεάσει την ψυχολογία των πολιτών εκεί.
«Η κατάσταση εδώ είναι δυστυχώς τραγική και οι συνέπειες του συλλογικού τραύματος που βιώνει η χώρα στη ψυχική υγεία προβλέπεται πως θα είναι μακροπρόθεσμες. Η πανδημία βρήκε τη χώρα μετά από χρόνια περικοπών στο εθνικό σύστημα υγείας και στην περίοδο μετά την οριστικοποίηση του Brexit και όπως ήταν προβλεπόμενο, η περίθαλψη υγείας είναι από ανεπαρκής μέχρι ανύπαρκτη. Αυτή τη στιγμή έχουν πεθάνει πάνω από 32,000 άνθρωποι και το ποσοστό θνησιμότητας από τον ιό είναι κάπου 15%. Όχι μόνο δεν υπάρχει περίθαλψη για τον ιό, αλλά ούτε και για οποιαδήποτε άλλη επείγουσα ασθένεια».
Οι ιστορίες που ακούει από θεραπευόμενούς της είναι για συγγενείς τους που πεθαίνουν αβοήθητοι σε γηροκομεία ή για ασθενοφόρα που αρνούνται να μεταφέρουν ασθενείς σε νοσοκομεία καθώς είναι γεμάτα, για ανθρώπους που πεθαίνουν μόνοι τους είτε στο σπίτι είτε στο νοσοκομείο χωρίς να μπορούν να δουν τους δικούς τους. «Ακόμη και για τις πιο αθώες ενοχλήσεις υγείας, δεν υπάρχει περίθαλψη, όπως ας πούμε για μια θεραπευόμενή μου που έχασε ένα σφράγισμα και ο μόνος οδοντίατρος που μπόρεσε να προσεγγίσει τηλεφωνικώς της είπε πως θα της δώσει οδηγίες για το πώς να φτιάξει η ίδια πρόσκαιρο σφράγισμα στο σπίτι. Δημιουργείται λοιπόν μια αίσθηση βαθιάς ευαλωτότητας σε όλους μας και ακόμη χειρότερα, διαφαίνεται πως η μακροχρόνια επένδυση των πολιτικών παραγόντων στην οικονομία και η υποβάθμιση της κοινωνικής αλληλεγγύης φέρνουν ξεκάθαρα πλέον στο προσκήνιο μια σοκαριστική αδιαφορία για την αξία της ανθρώπινης ζωής», λέει.
Βλέπει ήδη τις συνέπειες αυτής της συλλογικής έλλειψης φροντίδας στους θεραπευόμενούς της. «Για κάποιους έχουν αναζωπυρωθεί τραύματα του παρελθόντος, άλλοι βρίσκουν τον περιορισμό τόσο έντονα στερητικό που ήδη παίρνουν σοβαρά ρίσκα με την υγεία τους και κατά συνέπεια με την υγεία των άλλων, η βία στις ερωτικές σχέσεις είναι σε έξαρση, άλλοι πάλι είναι φαινομενικά ήρεμοι όμως νιώθουν μουδιασμένοι, σαν να μην είναι εντελώς ζωντανοί. Επίσης, όσο παρατείνεται η καραντίνα, όσοι ζουν μόνοι, αρχίζουν να νιώθουν πλέον στερημένοι από τη βασική τους ανάγκη για ανθρώπινη επαφή».
Νέο μυθιστόρημα στα σκαριά
Παρόλα αυτά υποστηρίζει ότι υπάρχει και η θετική πλευρά του δράματος. «Μας έχει βοηθήσει όλους μας να επανεκτιμήσουμε τη ζωή μας και να αναθεωρήσουμε τον τρόπο που τη ζούσαμε μέχρι τώρα. Μου φαίνεται μάλλον ειρωνικό που ο τίτλος της συλλογής διηγημάτων μου που δημοσιευτηκε μόλις ένα μήνα πριν την έναρξη της κρίσης είναι Πρόσωπο με Πρόσωπο, αφού εδώ στην Αγγλία όλες οι θεραπείες πρόσωπο με πρόσωπο έχουν καταργηθεί επ΄αόριστον και δουλεύουμε πλέον μόνο ηλεκτρονικά. Ίσως, η ελπίδα είναι πως μέσα από όλη αυτή την τραγωδία που ζούμε, θα επανεκτιμήσουμε τις διαπροσωπικές μας σχέσεις και θα κρατήσουμε στη ζωή μας αυτές που είναι ουσιαστικές», καταλήγει.
Για το τέλος σημειώνει πως επεξεργάζεται δύο λογοτεχνικά σχέδια μελλοντικά. Έγραψε ένα πιο σύντομο μυθιστόρημα που η υπόθεσή του επικεντρώνεται στο πολιτιστικό πλαίσιο του σύγχρονου Λονδίνου και αφορά στον εσωτερικό μονόλογο της κεντρικής ηρωίδας, η οποία αντιτάσσει τη γυναικεία της ταυτότητα στην πατριαρχία, ιδιαίτερα σε σχέση με το σύστημα υγείας και το δικαίωμα να επιλέξει «εναλλακτικά» για τη σωματική της φροντίδα. Επίσης, σε στάδιο ιδέας ακόμη είναι ένα βιβλίο που θα επικεντρώνεται στην εμπειρία της ψυχανάλυσης μέσα στο ψυχαναλυτικό γραφείο. Τα περιμένουμε!