Η Ρωσία προωθεί τα πιόνια της στον Νίγηρα, όπου η στρατιωτική χούντα έκρινε το Σάββατο, προχθές, «παράνομη» την αμερικανική παρουσία στη χώρα, στο τελευταίο μέχρι στιγμής επεισόδιο της υποβάθμισης της δυτικής επιρροής στο Σάχελ, προς όφελος κυρίως της Μόσχας.
Η μισθοφορική εταιρεία Wagner θα περάσει σύντομα στην ιστορία: η ιδιωτική στρατιωτική εταιρεία του Γεβγκένι Πριγκόζιν, ο οποίος σκοτώθηκε τον Αύγουστο σε ένα μυστηριώδες αεροπορικό δυστύχημα, αναδιοργανώθηκε στους κόλπους του νέου άβαταρ της ρωσικής επιρροής στην Αφρική, του Africa Corps. Και το περασμένο Σαββατοκύριακο κατέγραψε μια στρατηγική επιτυχία, όταν οι στρατηγοί που κυβερνούν στη Νιαμέι κατήγγειλαν «με άμεση ισχύ» τη στρατιωτική συνεργασία με τις ΗΠΑ, που είχε ξεκινήσει από το 2012.
«Διακρίνεται στον ορίζοντα κάποιου είδους συμφωνία» μεταξύ της Νιαμέι και της Μόσχας, εκτίμησε ο Κρίστοφερ Φόκνερ, καθηγητής της Σχολή Ναυτικού Πολέμου των ΗΠΑ. «Η Ρωσία εργάζεται για μια στενότερη στρατιωτική σχέση με τον Νίγηρα από την εποχή του πραξικοπήματος», τον Ιούλιο του 2023.
Το καθεστώς της Νιαμέι επαναπροσδιόρισε την εξωτερική πολιτική του, ξεκινώντας με τις καταγγελίες των συμφωνιών στρατιωτικής συνεργασίας με τη Γαλλία, τον μέχρι τότε αδιαμφισβήτητο σύμμαχο του Νίγηρα. Οι τελευταίοι Γάλλοι στρατιώτες έφυγαν από τη χώρα στα τέλη Δεκεμβρίου. Δύο μήνες αργότερα, η Νιαμέι εξαίρεσε, με διάταγμα, τις στρατιωτικές δαπάνες από τον δημοσιονομικό έλεγχο. «Έτσι αυξάνονται οι δυνατότητες σύναψης με τη Ρωσία συμφωνιών που θα ήταν δυσκολότερο να ελεγχθούν», σημείωσε ο Φόκνερ.
Σύμφωνα με μια ευρωπαϊκή στρατιωτική πηγή, το τέλος του δημοσιονομικού ελέγχου στις στρατιωτικές δαπάνες και η καταγγελία των συμφωνιών με τις ΗΠΑ ήταν οι προϋποθέσεις για μια μελλοντική συμφωνία μεταξύ του Νίγηρα και της Ρωσίας.
Οι Ρώσοι έχουν ήδη αναπτυχθεί στο Μαλί, μετά τη συμφωνία που σύναψε το στρατιωτικό καθεστώς του Μπαμακό με την εταιρεία Wagner. Στη γειτονική Μπουρκίνα Φάσο, όπου την εξουσία ασκεί επίσης ο στρατός, οι αρχές παραδέχτηκαν πρόσφατα ότι λαμβάνουν στήριξη από τη Μόσχα, στον τομέα της εκπαίδευσης και της επιμελητειακής υποστήριξης. Εφόσον χρειαστεί, Ρώσοι στρατιώτες θα πάνε στη χώρα «για να πολεμήσουν».
Ο Νίγηρας, το Μάλι και η Μπουρκίνα Φάσο ακολουθούν έτσι παρόμοιο δρόμο, προσεγγίζοντας τη Ρωσία όσο απομακρύνονται ταυτόχρονα από τη Δύση και τους διεθνείς θεσμούς. Και οι τρεις χώρες αποχώρησαν από την Οικονομική Κοινότητα Κρατών της Δυτικής Αφρικής (CEDEAO στα γαλλικά, ECOWAS στα αγγλικά) και συγκρότησαν μια κοινή δύναμη εναντίον των τζιχαντιστικών οργανώσεων που δρουν στο Σάχελ.
Μολονότι η Μόσχα διέλυσε τη Wagner, το Africa Corps δεν είναι τίποτα άλλο παρά η «νέα μάρκα» της ίδιας φιλοδοξίας της Μόσχας, εξηγούσε τον Δεκέμβριο η Ράιλι Μέντερ, αναλύτρια στο New Lines Institute. Οι στόχοι των ρωσικών μισθοφορικών εταιρειών στην Αφρική «δεν θα αλλάξουν», είπε. «Είναι ικανές να ασκήσουν τη ρωσική επιρροή με χαμηλό κόστος, με αυξημένο βαθμό αυτονομίας και τη δυνατότητα άρνησης» της ύπαρξής τους, πρόσθεσε. Ταυτόχρονα, οι ομάδες αυτές «θα ελέγχονται στενότερα» από το Κρεμλίνο και θα συνεχίσουν να προτείνουν στρατιωτικές συνεργασίες με αντάλλαγμα την εκμετάλλευση των τοπικών μεταλλευτικών πόρων.
«Οι Ρώσοι είναι εδώ για να μείνουν»
Η Λου Όσμπορν, της μη κυβερνητικής οργάνωσης All Eyes on Wagner, περιέγραψε από την πλευρά της μια πιο φιλόδοξη ρωσική πολιτική, που επιδεικνύεται ανοιχτά. «Η πρώτη φάση της ρωσικής επιρροής στην Αφρική ήταν κρυφή και η Βάγκνερ αποδείχτηκε πολύ χρήσιμη», υπενθύμισε. «Πλέον, οι Ρώσοι εγκαθίστανται πιο επίσημα. Στο Σάχελ ή στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, δημοσιεύτηκαν φωτογραφίες ρωσικών αντιπροσωπειών. Το μήνυμα είναι ότι βρίσκονται εδώ για να μείνουν», πρόσθεσε.
Οι ΗΠΑ έχουν αναπτύξει 1.100 στρατιώτες στο πλαίσιο της μάχης κατά των τζιχαντιστών στον Νίγηρα και διαθέτουν μια σημαντική βάση μη επανδρωμένων αεροσκαφών στο Αγκαντέζ, στον βορρά. Η αποχώρησή τους σημαίνει ότι θα παραδώσουν αυτές τις εγκαταστάσεις στα χέρια των Ρώσων.
Την Δευτέρα, η Ουάσινγκτον άφησε να εννοηθεί ότι δεν θα το κάνει ελαφρά τη καρδία. Ένας εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ έκανε λόγο για «επαφές» με τη Νιαμέι προκειμένου «να δοθούν διευκρινίσεις (…) και να συζητηθούν τα μελλοντικά βήματα».
Οι Αμερικανοί «εξέφρασαν την ανησυχία τους για τις πιθανές σχέσεις του Νίγηρα με τη Ρωσία και το Ιράν», παραδέχτηκε μια εκπρόσωπος του Πενταγώνου, η Σαμπρίνα Σιννγκ, ευχόμενη να υπάρξει «μια νέα διμερής συνεργασία».
Ο Ράφαελ Πάρενς, του Ινστιτούτου Ερευνών Εξωτερικής Πολιτικής (FPRI), εξήγησε ωστόσο ότι η Μόσχα ενδιαφέρεται για μια συμφωνία με τον Νίγηρα, όμως η δυνατότητά της να συμμετέχει επί του εδάφους με στρατιωτικές δυνάμεις «είναι εντελώς άλλο θέμα» επειδή ο πόλεμος με την Ουκρανία έχει περιορίσει τις επιλογές της.