Τη δωρεά του αρχείου και της βιβλιοθήκης του λογοτέχνη και δημοσιογράφου, Νίκου Μπακόλα υποδέχτηκε με τιμητική εκδήλωση το Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο το απόγευμα της Τετάρτης, σήμερα.
Μαζί με την υποδοχή του αρχείου εγκαινιάστηκε επίσης η «Αίθουσα Νίκου Μπακόλα», στην οποία στεγάζεται το γραφείο και άλλα προσωπικά αντικείμενα του λογοτέχνη, τη βιβλιοθήκη του, που αποτελείται από 4.000 βιβλία και το αρχείο του. Μεταξύ άλλως συμπεριλαμβάνονται οπτικοακουστικό υλικό, επιστολές, χειρόγραφα των λογοτεχνικών του έργων καθώς και φωτογραφικό υλικό.
Μέρος του υλικού (χειρόγραφα, φωτογραφίες, άλλες έντυπες δημοσιεύσεις) θα είναι διαθέσιμο και σε ψηφιακή μορφή.
Με αφορμή την εκδήλωση, διεξήχθη ημερίδα με τίτλο «Το Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο υποδέχεται το Αρχείο του Νίκου Μπακόλα», με συντονίστρια την δρ. Μαρία Τατάγια, προϊσταμένη διεύθυνσης Βαφοπουλείου Πνευματικού Κέντρου και Αρχείων.
Ομιλητές της εκδήλωσης ήταν οι Βενετία Αποστολίδου, καθηγήτρια Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και Λογοτεχνικής Εκπαίδευσης, ΑΠΘ η Φιλοθέη Κολίτση, φιλόλογος, σχολική Σύμβουλος δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και ο ηθοποιός του ΚΘΒΕ, Δημήτρης Βάγιας.
Ανοίγοντας την εκδήλωση η κ. Τατάγια σημείωσε πως σήμερα είναι μια ιδιαίτερη ημέρα για το Βαφοπούλειο σε μια ιδιαίτερη χρονολογική στιγμή, 25 ακριβώς χρόνια μετά τον θανατο του λογοτέχνη. «Πρόκειται για μια εμβληματική προσωπικότητα της πόλης και σημαντική προσωπικότητα για το Βαφοπουλειο καθώς έχει διατελέσει πρόεδρος της εφορευτικής του επιτροπής.
Το αρχείο του είναι ιδιαίτερα σημαντικό διότι μέσα από αυτά φαίνεται η διαμόρφωση της σκέψης του συγγραφέα έτσι μπορεί έτσι η πόλη να γνωρίσει μοναδικά στοιχεία της κληρονομιάς της. Το ενδιαφέρον να αποκτήσει το Βαφοπουλειο το εν λόγω αρχείο δεν ήταν τυχαίο πέραν της σημασίας λογοτεχνικής του καλλιτέχνη κι αυτό γιατί το όραμα του Βαφόπουλου, το οποίο έγραψε και στην διαθήκη του, ήταν να συγκεντρωθούν αρχεία λογοτεχνών της Θεσσαλονίκης στο Βαφοπούλειο, επομένως για εμάς ήταν καθήκον.
Ένα αρχείο δεν είναι πολυτέλεια. Παρά την υποκειμενικότητά του, το αρχείου του, ως αντανάκλαση της κοινωνικής δραστηριότητας, καταγράφει την ιστορική στιγμή που παράγεται και συνακόλουθα την άποψη του για αυτή. Επομένως, είναι μια αξιόπιστη πηγή για την ιστορία της πόλης μας. Εν κατακλείδι, ένα αρχείο είναι χρήσιμο για την κοινωνία, γιατί έτσι μπορεί να γνωρίσει σημαντικά τεκμήρια της κληρονομιάς της. Είναι χαρά και ευθύνη να υποδεχόμαστε το αρχείο του Νίκου Μπακόλα. Ευθύνη για να φέρει το κοινό σε επαφή με το αρχείο να το παραδώσει στην έρευνα και την εκπαιδευτική διαδικασία. Η διάσωση των αρχείων ή καλύτερα των μαρτυριών για την εξέλιξη της ανθρωπότητας, και πώς έφτασε ο άνθρωπος σε αυτόν τον πολιτισμό είναι επιτακτική . Ευχαριστούμε την οικογένεια που μας εμπιστεύτηκε το αρχείο του και ευελπιστούμε να φανούμε αντάξιοι της εμπιστοσύνης τους».
Η Βενετία Αποστολίδου, παίρνοντας το λόγο, σημείωσε πως η δωρεά του αρχείου είναι μια καλή αφορμή για να τιμήσουμε το έργο του μεγάλου λογοτέχνη. «Ο Νίκος Μπακόλας ήταν ένας από τους σημαντικότερους πεζογράφους της μεταπολεμικής μας λογοτεχνίας και το έργο του θα μελετάται και στο μέλλον. Αυτό αρχείο θα συνδράμει σε αυτή τη μελέτη. Μόλις πέρσι εκδόθηκε το τελευταίο του ανέκδοτο μυθιστόρημα για τον έρωτα μόνον. Ποιες ξέρει πόσες άλλες εκπλήξεις κρύβει το αρχείο του. Το έργο του Μπακόλα έχει αναγνωριστεί ως ένα από τα σημαντικότερα της μεταπολεμικής λογοτεχνίας για τη συμβολή του τόσο στην λογοτεχνική μετάπλαση κορυφαίων συλλογικών βιωμάτων όσο και για την ανάπτυξη της τέχνης του ελληνικού μυθιστορήματος.
Ο Μπακόλας ανήκει στην πρώτη μεταπολεμική γενιά που έχει ιδιαίτερη σχέση με την νεοελληνική λογοτεχνία. Είναι η γενιά που έζησε στην παιδική και εφηβική της ηλικία σημαντικά γεγονότα της δεκαετίας του ‘40. Σε αυτή τη γενιά έμελλε να αποδώσει την κατοχή την αντίσταση και τον εμφύλιο. Η συγγραφική αυτή γενιά αναμετρήθηκε με αυτά τα γεγονότα και έδωσε σπουδαία πεζογραφία και ποιητικά έργα. Ο Μπακόλας μπαίνει στον… χορό κάπως αργά, το 1987 με την «Μεγάλη Πλατεία» αλλά μπαίνει ώριμος, με ένα έργο που εντάσσει τα οδυνηρά βιώματα της γενιάς του σε ένα ιστορικό συνεχές που ξεκινά από τον μεσοπόλεμο.
Χρειαζόταν χρόνο για να αγγίξει τα οδυνηρά βιώματα της εφηβείας του. Όταν όμως ξεκίνησε την λογοτεχνική επεξεργασία τους, μετά επέστρεφε συνεχώς, εμπλουτίζοντας την εμπειρία είτε με ιστορικό βάθος, είτε με νέες ανθρώπινες διαστάσεις χρησιμοποιώντας διαφορετικές αφηγηματικές τεχνικές. Ο Μπακόλας άγγιξε όλες τις ανθρώπινες πλευρές του ανθρώπινου δράματος. Την πίστη σε κοινωνικά οράματα και την διάψευσή τους, τη σχέση του ατόμου με τις συλλογικές μορφές δράσεις, τα διλήμματα του αγώνα και της ασφαλούς οικογενειακής ζωής και θαλπωρής, τις ενοχές των επιζώντων απέναντι σε αδικοχαμένους, τον έρωτα σε καιρούς ιστορικά ταραγμένους, τη λειτουργία της μνήμης, τη μεταστροφή των συνειδήσεων, την ανάγκη για λήθη και συγχώρεση. Δεν είναι μόνο η επεξεργασία των ιστορικών βιωμάτων, είναι και ο έρωτας σε πολλές μορφές συνυφασμένος με τα πιο βαθιά υπαρξιακά ερωτήματα. Ενώνει τον έρωτα αδιάσπαστα με την ιστορία μέσω της απώλειας και του πένθους.
Ήταν ένας πεζογράφος με έμφυτη κλίση στην μυθιστοριογραφία, αντιλαμβανόταν το μυθιστόρημα ως σύνθεση. Την σύνθεση επιπέδων και πολλών και διαφορετικών χαρακτήρων οι οποίοι όσο κι αν έχουν αυτοβιογραφίκη καταγωγή είναι ακέραιοι, μοναδικοί από διαφορετικές παραδόσεις, κοινωνικά στρώματα και ιδεολογίες.
Το έργο του είναι κοιτίδα διαλόγου διαφορετικών αντιλήψεων και ιδεολογιών που σφράγισαν την μεταπολίτευση στην Ελλάδα. Το εργο του ενσαρκώνει ένα στοίχημα που έβαλε και κέρδισε νομίζω η μεταπολεμική μας δημοσιογραφία. Την αξιοποίηση του μοντερνισμού ως τα ακρότατα όριά του και την υπέρβαση του με συνεχή επεξεργασία των αφηγηματικών τεχνικών με σόδα δοσμένες δόσεις ιστορίας. Έκανε την Θεσσαλονίκη τόπο των μυθιστορημάτων του, ποτέ δεν έπαιξε το χαρτί της τοπικότητας και ποτέ δε συνέναισε σε μύθους που την αφορούν. Ίσα ίσα απέδειξε ότι η καλή λογοτεχνία όσο και να αφορμάται από ένα τόπο και μια παράδοση συμμετέχει σε ευρύτερες κινήσεις και ρεύματα. Ο Μπακόλας είναι πεζογράφος της Θεσσαλονίκης με τον ίδιο τρόπο που ο Αναγνωστάκης είναι ποιητής της.»
Η Φιλοθέη Κολίτση μίλησε για τα στοιχεία νεωτερικότητας στο έργο του λογοτέχνη.
«Γέννημα και θρέμμα Θεσσαλονίκης και κάτοικος της συνοικίας των Εξοχών αναπαράστησε με συνέπεια, αισθητική αρτιότητα και κοινωνικοπολιτική ευαισθησία τη γενέθλια πόλη του, σε κρίσιμες στιγμές όταν οι ιστορίες των ηρώων του συναντούν τα μεγάλα γεγονότα της ιστορίας: ο απόηχος της μικρασιατικής καταστροφής, η κατοχή, ο εμφύλιος. Πολυσχιδής προσωπικότητα, βαθύς γνώστης της νεώτερης, αρχαίας και ξένης λογοτεχνίας μας άφησε ένα πλούσιο συγγραφικό έργο πρωτότυπο και μεταφρασμένο και κατατάσσεται στην πρωτοπορία των συγγραφέων της γενιάς του» είπε μεταξύ άλλων κάνοντας λόγο για έναν
συνεπή συνεχιστή της εσωτερικής παράδοσης της Σχολής της Θεσσαλονίκης, έναν γνήσιο συγγραφέας της μεταπολεμικής γενιάς που με αισθητική αρτιότητα εφαρμόζει νεωτερικά στοιχεία με την ιστορία και τη μυθολογία της πόλης.
Ο Νίκος Μπακόλας και το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος
Για τη σχέση του Νίκου Μπακόλα με το ΚΘΒΕ μίλησε ο ηθοποιός του Κρατικού Θεάτρου, Δημήτρης Βάγιας.
«Η πρώτη φορά που συνάντησα το όνομα του Νίκου Μπακόλα ήταν το 1958 κάτω από μια κριτική θεάτρου σε κάποια από τις εφημερίδες της πόλης μας, όταν έκανα τα πρώτα μου βήματα στο θέατρο. Από τότε πάντα διάβαζα τις κριτικές του γιατί τον εκτιμούσα. Μου άρεσε ο τρόπος που έγραφε, έδειχνε ότι αγαπά το θέατρο είχε γνώση σεβόταν τους καλλιτέχνες και δεν είχε εμπάθειες. Ζούσαμε στην ίδια πόλη μα δε συναντηθήκαμε ποτέ, δεν είχα δει ούτε φωτογραφία του πράγμα περίεργο γιατί ήταν ήδη γνωστός λογοτέχνης δημοσιογράφος και ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες του πολιτισμού της πόλης. Το 1974 διορίζεται πρόεδρος της καλλιτεχνικής επιτροπής του ΚΘΒΕ, τότε που διευθυντής ήταν ο Μίνως Βολανάκης. Ο Μπακόλας ήταν λογική κ δίκαιη επιλογή αν σκεφτούμε τη διαρκή του ενασχόληση με θέματα του πολιτισμού από θέσεις ευθύνης. Το 1975 η παραίτηση του προκάλεσε μεγάλη και θετική εντύπωση και προκάλεσε κραδασμούς στο θέατρο. Η παραίτησή του έδειχνε την σοβαρότητα, την υπευθυνότητα και το ήθος του.
Μετά την επεισοδιακή απομάκρυνση του Βολανάκη από το ΚΘΒΕ, τον Μάιο του 1977 αναλαμβάνει τη διοίκηση του θεάτρου ο σκηνοθέτης Σπύρος Ευαγγελάτος. Το πρώτο που έκανε ήταν να διορίσει τον Μπακόλα εισηγητή του Δραματολογίου στο Κρατικό. Θέση υπεύθυνη και χρήσιμη για το ρεπερτόριο ενός Κρατικού Θεάτρου. Το γραφείο του ήταν στον 4ο όροφο, δίπλα σε αυτό του Γιώργου Ιορδανίδη, ενός άλλου αξιόλογου θεατρανθρώπου. Θυμάμαι πως η πόρτα του Μπακόλα ήταν πάντα μισάνοιχτη. Έτσι γνωριστήκαμε. Πήγαινα στο γραφείο του Ιορδανίδη και είδα την μισάνοιχτη πόρτα. Έφτασα στην πόρτα και τότε συνέβη αυτό που δεν περίμενα. «Κύριε Βάγια, δεν περνάτε και μετά από εδώ να τα πούμε;». Χαμογελούσε και τα μάτια του ήταν ολοκάθαρα. Δεν θυμάμαι τι είπαμε αλλά όταν βγήκα από το γραφείο του ήμουν βέβαιος που είχα γνωρίσει έναν άνθρωπο αξιόλογο, σοβαρό, απλό, χωρίς έπαρση.
Το 1980 αφού αποχωρεί ο Σπύρος Ευαγγελάτος, ανέλαβε ο Μπακόλας τη διοίκηση του ΚΘΒΕ, τον οποίο πρότεινε ο Ευαγγελάτος. Φεύγοντας του άφησε προίκα όλο το ρεπερτόριο της χρονιάς με κλεισμένους τους σκηνοθέτες και τους καλλιτεχνικούς παράγοντες. Του άφησε τον προγραμματισμό των παραστάσεων του καλοκαιριού. Από τον Οκτώβριο του 1980 ως την άνοιξη του 1981 υπηρέτησε το θέατρο με μεγάλη αγάπη και μεράκι.
Τον Φεβρουάριο του 1982 γίνονται εκλογές και αλλάζει η κυβέρνηση και μαζί το ΔΣ και η καλλιτεχνική επιτροπή του θεάτρου. Και όχι προς το καλύτερο καθώς δεν συμφωνούσαν.
Τα σχέδιά του για το ΚΘΒΕ
1.Να εμπλουτιστεί το δραματολόγιο με σημαντικά έργα που δεν ανεβαίνουν συχνά όπως ο Άμλετ και η Εκάβη
2. Να επιλεγούν έργα προσεγγίζουν ειδικά τους νέους κάθε ηλικίας
3. Να ανέβουν παραστάσεις και εκτός του κέντρου της πόλης, σε συνοικίες και σε δήμους
4. Να αξιοποιηθούν οι νέοι ηθοποιοί και οι πρωταγωνιστές του θεάτρου ώστε οι μετακλήσεις ηθοποιών από το κέντρο να μην είναι παρά μόνον οι αναγκαίες.
Όλα αυτά πραγματοποιήθηκαν. Στη θητεία του ανεβάζει έργα πολυπρόσωπα και υψηλής ποίησης.
Την άνοιξη του 1983, και παρά την αντίδραση της Υπουργού Πολιτισμού, Μελίνας Μερκούρη, το ΔΣ του ΚΘΒΕ τον απολύει χωρίς να τον αποζημιώσει. Το 1990 ορίζεται πρόεδρος του ΔΣ του ΚΘΒΕ. Ο τότε καλλιτεχνικός διευθυντής, Δημήτρης Μαρωνίτης παραιτείται και ο Νίκος Μπακόλας αναλαμβάνει αμισθί ως διευθύνων σύμβουλος. Το 1991 εκλέγεται δεύτερη φορά καλλιτεχνικός διευθυντής. Ο Μπακόλας και ο Βολανάκης ήταν οι δύο διευθυντές του ΚΘΒΕ που έκαναν δύο θητείες. Η δεύτερη ήταν και η πιο καρποφόρα και ενδεικτική των απόψεών του για την λειτουργία ενός κρατικού θεάτρου. Ζώντας στη Θεσσαλονίκη και γράφοντας για το θέατρο ήξερε τις ιδιαιτερότητες, τις δυναμικές και τις δυνατότητες. Προώθησε τους ηθοποιούς περισσότερο απ' όλους ενώ έφερε και μεγάλα ονόματα από την Αθήνα όπως ο Λάσκαρη, Βουτράς Καζάκος ενώ έφερε στην Ελλάδα και το ΚΘΒΕ τον Ανδρέα Βουτσινά. Διοργάνωσε λογοτεχνικές εκδηλώσεις, εκθέσεις ενώ οι παραστάσεις του ΚΘΒΕ ταξιδεύουν στο εξωτερικό. Στήριξε το ΚΘΒΕ με όλους τους τρόπους και όλα τα μέσα.
Πριν την τελευταία συνεδρίαση του ΔΣ που παρέστη ήθελε να προτείνει οι συμβάσεις των ηθοποιών από ετήσιες να γίνουν πενταετή συμβόλαια στον πρωταγωνιστές, τριετίας στους δευτεραγωνιστές, διετίας στους χρήσιμους ηθοποιούς και ετήσια στους νέους υπό δοκιμή. Ακολούθησε το ΔΣ του θεάτρου, το τελευταίο στο οποίο εμφανίστηκε. Υπέστη μια τόσο άγρια και άδικη επίθεση από ένα μέλος του συμβουλίου για οικονομικά θέματα που ήταν αδύνατο να το ανεχτεί. Ο άνθρωπος που ξεχρέωσε τα 80 εκατομμύρια που χρωστούσαν οι προηγούμενες διοικήσεις και άφησε πλεόνασμα 120 εκατομμυρίων δραχμών από εισπράξεις και οικονομίες που έκανε. Έτσι παραιτήθηκε από το ΚΘΒΕ. Δεν αρρώστησε όπως λένε, παραιτήθηκε. Έτσι σταμάτησαν όλα του τα σχέδια και οι νέες εκλογές έφεραν ως συνήθως τα πάνω - κάτω.
Ο Μπακόλας ήταν ένας άνθρωπος που αγάπησε την πόλη του και της προσέφερε από καρδιάς όσα περισσότερα μπορούσε. Ήταν ένας από τους τέσσερις «ιππότες» του ΚΘΒΕ. Ο Μπακόλας, ο Καραντινός ο Γιώργος Κιτσόπουλος και ο Σπύρος Ευαγγελάτος ήταν οι πιο πετυχημένοι διευθυντές από όλους όσους πέρασαν από το ΚΘΒΕ» κατέληξε,
Στη συνέχεια ο κ. Βάγιας διάβασε απόσπασμα από το «Στις αυλές της θάλασσας» ενώ το κοινό περιηγήθηκε στην Αίθουσα Νίκου Μπακόλα στον 6ο όροφο του Βαφοπουλείου, όπου βρίσκεται το αρχείο του.