Η απόφαση του Κώστα Καζάκου να δωρίσει μετά θάνατο το σώμα του στην Ιατρική Σχολή Αθηνών για την άσκηση των φοιτητών στην Ανατομία του ανθρώπινου σώματος αποτέλεσε μια ύστατη πράξη προσφοράς στην επιστήμη. Ταυτόχρονα αναδεικνύει και το μεγάλο πρόβλημα της εξεύρεσης σωμάτων για την εκπαίδευση των υποψήφιων γιατρών σε «πραγματικές» συνθήκες. Η έλλειψη πτωμάτων για την άσκηση των φοιτητών αποτελεί μείζον πρόβλημα για το σύνολο των Ιατρικών Σχολών στην Ελλάδα.
Όπως αναφέρει στο makthes.gr ο καθηγητής Ιατρικής του ΑΠΘ, διευθυντής Εργαστηρίου Ανατομίας και Χειρουργικής Ανατομίας και πρόεδρος της Επιτροπής Υγείας του Ιδρύματος, Κώστας Νάτσης «η γνώση της Ανατομίας του ανθρώπινου σώματος αποτελεί ένα από τα θεμέλια της ιατρικής επιστήμης. Εάν δεν ξέρεις Ανατομία, δεν ξέρεις τίποτε». Προϋπόθεση για τη σωστή εκπαίδευση και πρακτική στο μάθημα της Ανατομίας είναι να υπάρχουν διαθέσιμα πτώματα ώστε οι φοιτητές να μπορούν να αντιλαμβάνονται πλήρως όλες τις διαστάσεις του μαθήματος. «Ένας μελλοντικός γιατρός θα πρέπει να μπορεί να εκπαιδευτεί στο ανθρώπινο σώμα. Να του δοθεί η δυνατότητα να γνωρίσει κάθε πτυχή του, ακόμη και να κάνει κάποιες χειρουργικές επεμβάσεις ώστε να μάθει και να εξοικειωθεί».
Ο κ. Νάτσης αναφέρει ότι «δυστυχώς στην Ελλάδα υπάρχει μεγάλη έλλειψη σε ανθρώπινα πτώματα. Για να αντιληφθούμε το μέγεθος του προβλήματος θα σας πω ότι στη χώρα μας σε κάθε ένα πτώμα εκπαιδεύονται περίπου 150 φοιτητές, στη Γερμανία κάθε πτώμα διατίθεται για την εκπαίδευση τριών φοιτητών». Σύμφωνα με τον ίδιο σε ευρωπαϊκές χώρες όπως η Γερμανία και η Γαλλία, η προσφορά σωμάτων μετά το θάνατο είναι μεγάλη, είναι εκατοντάδες, σε βαθμό που δεν έχουν χώρο για να τα συντηρήσουν. «Στην Ελλάδα ο αντίστοιχος αριθμός είναι κάποιες λίγες δεκάδες».
Στο Εργαστήριο Ανατομίας της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ υπάρχουν δώδεκα ψυκτικοί θάλαμοι για την υποδοχή πτωμάτων. «Συγκυριακά, αυτή τη στιγμή είναι γεμάτοι, όμως συνήθως διαθέτουμε τρία έως τέσσερα το πολύ», αναφέρει ο κ. Νάτσης. Επισημαίνει πως «είμαστε από τους ουραγούς στην Ευρώπη στο θέμα αυτό, ωστόσο θα πρέπει να παραδεχθώ ότι τα τελευταία χρόνια η κατάσταση έχει βελτιωθεί». Τονίζει, δε, πως χειρονομίες όπως αυτή του Κώστα Καζάκου και παλαιότερα, το 2003 του Αντώνη Σαμαράκη, δύο προβεβλημένων προσωπικοτήτων οι οποίοι διέθεσαν το σώμα τους για τις ανάγκες της επιστήμης, ευαισθητοποιούν την κοινή γνώμη προς την κατεύθυνση παρόμοιας δωρεάς.
Έως και τη δεκαετία του ’70 η άσκηση των φοιτητών Ιατρικής στην Ανατομεία του ανθρώπινου σώματος γινόταν πάνω σε σορούς καταδίκων ή στα «αζήτητα πτώματα» από διάφορα νοσοκομεία. Τη δεκαετία του ’80 θεσπίστηκε το νομικό πλαίσιο το οποίο επιτρέπει τη δωρεά σώματος.
Η διαδικασία
Κάθε δωρητής σώματος ο οποίος επιθυμεί να δωρίσει το σώμα του στο Ανατομείο της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ για εκπαιδευτικούς και ερευνητικούς σκοπούς, θα πρέπει να γνωρίζει ότι είναι απαραίτητη η συμπλήρωση αίτησης (http://anatomylab.web.auth.gr/wp-content/uploads/2021/11/application.pdf) και της κάρτας σώματος (http://anatomylab.web.auth.gr/wp-content/uploads/2021/08/karta_dwreas_swmatos.pdf).
Θα πρέπει πρώτα να προσέλθει σ’ ένα αστυνομικό τμήμα μαζί μ’ ένα μάρτυρα και τις ταυτότητες τους ώστε να κάνουν μία υπεύθυνη δήλωση για το γνήσιο της υπογραφής.
Την υπογεγραμμένη αίτηση και την κάρτα σώματος:
1) Μπορεί να τη φέρει ο ίδιος στο Εργαστήριο Ανατομίας και Χειρουργικής Ανατομίας, Ιατρική Σχολή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, στη διεύθυνση Τ.Θ. 300, Τ.Κ. 54 124, Τηλέφωνα: 2310-999305, Φαξ: 2310-999334.
2) Να τη στείλει ταχυδρομικώς στο Εργαστήριο Ανατομίας και Χειρουργικής Ανατομίας, Ιατρική Σχολή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, στη διεύθυνση Τ.Θ. 300, Τ.Κ. 54 124.
3) Αφού πρώτα σαρώσει ηλεκτρονικά (scan) την αίτηση και την κάρτα σώματος να τη στείλει με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (e-mail) στο anatomy@med.auth.gr ή στο Fax: 2310-999334.
Σε μικρό χρονικό διάστημα θα του αποσταλεί η κάρτα δωρητή σώματος, για την ύπαρξη της οποίας θα πρέπει ο ίδιος να ενημερώσει τους οικείους του για την επιθυμία του αυτή. Οι συγγενείς πρέπει να γνωρίζουν ότι άμεσα μετά το θάνατο θα πρέπει να ενημερώσουν το Ανατομείο στο Εργαστήριο Ανατομίας και Χειρουργικής Ανατομίας, Ιατρική Σχολή, ΑΠΘ στο τηλέφωνο: 2310-999305 (όλα τα στοιχεία επικοινωνίας αναγράφονται στην αίτηση και στη κάρτα δωρεάς σώματος, έτσι ώστε να γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες. Θα πρέπει επίσης να γνωρίζουν ότι αν μετά το θάνατο έχει διενεργηθεί εντολή για ιατροδικαστική εξέταση, δεν μπορεί να γίνει η δωρεά του σώματος στο Ανατομείο.
Μετά το θάνατο του δωρητή η Ιατρική Σχολή φροντίζει να διακομιστεί η σορός από το σπίτι ή το νοσοκομείο, ελέγχει τα στοιχεία του δωρητή και υποδέχεται τη σορό στο Ανατομείο. Ακολουθεί μια ειδική διαδικασία ταρίχευσης για να διατηρηθούν ακέραιοι οι ιστοί για πολλά χρόνια και στη συνέχεια η σορός «αποθηκεύεται». Μετά την ταρίχευση και πριν από τη χρησιμοποίησή του το πτώμα παραμένει σε ψυγείο βαθειάς ψύξης μέχρι τη χρησιμοποίησή του.
Οποιοσδήποτε θεωρητικά μπορεί να γίνει δωρητής σώματος για εκπαιδευτικούς και ερευνητικούς σκοπούς. Οι μόνες περιπτώσεις να μην μπορεί να γίνει δωρεά είναι εάν έχει προηγηθεί νεκροτομή, εάν το σώμα έχει υποβληθεί σε παρατεταμένη χημειοθεραπεία και εάν πρόκειται για κάποιον υπερβολικά παχύσαρκο, καθώς και στις τρεις περιπτώσεις, για διαφορετικούς λόγους, δεν μπορούν να εγχυθούν στη σορό οι ειδικές ουσίες που χρησιμοποιούνται για τη διατήρησή τους. Επίσης, αποκλείονται ακόμη από τη διαδικασία της δωρεάς όσοι πέθαναν από λοιμώδεις νόσους, όπως ηπατίτιδα ή φυματίωση ή από τον ιό HIV.
Όταν ολοκληρωθεί η δυνατότητα περαιτέρω άσκησης των φοιτητών, η σορός συνήθως οδηγείται σε αποτέφρωση, καθώς στην περίπτωση της ταφής απαιτείται μεγάλος χρόνος αποδόμησης χωρίς πάντως να αποκλείεται και η ταφή σύμφωνα με τους κανόνες της Εκκλησίας, εφόσον ζητήσουν κάτι τέτοιο οι συγγενείς του θανόντος.