Χριστόδουλος Παρασκευαΐδης ήταν το κατά κόσμον όνομά του και υπήρξε ο Αρχιεπίσκοπος και ιεράρχης με τη μεγαλύτερη επιδραστικότητα στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία. Εκοιμήθη λίγο πριν τη μεγάλη περιπέτεια της χώρας με την οικονομική κρίση, τα μνημόνια, την ουσιαστική υποτέλεια στις οικονομικές επιταγές, αλλά και το μετά της πανδημίας και του κορονοϊού. Πολλοί ισχυρίζονται ότι εάν ζούσε οι εθνικές επιλογές θα ήταν διαφορετικές και γι’ αυτό φρόντισαν να τον «βγάλουν από τη μέση», πριν αποτελέσει ουσιαστικό αντίλογο στις πολιτικές επιλογές. Όπως και να ’χει, η ιστορία κράτησε για τον Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο μία εξέχουσα θέση, όχι μόνο για τις τοποθετήσεις του στα εκκλησιαστικά πράγματα, αλλά και για τα πολιτικά αντίστοιχα, σε συνδυασμό με τη χαρισματική ικανότητά του στην επικοινωνία και το επιτυχές άνοιγμα της Εκκλησίας στους νεότερους ανθρώπους.
Υπήρξε γόνος οικογένειας από την Ανδριανούπολη της Ανατολικής Θράκης, η οποία πέρασε στη σημερινή Ελλάδα με την ανταλλαγή πληθυσμών το 1924, εγκαθιστάμενη στην Ξάνθη. Με προβλήματα στη διάρκεια της εγκυμοσύνης η μητέρα του, αναγκάστηκε να κατεβεί στην Αθήνα, στο μαιευτήριο «Έλενα Βενιζέλου», όπου τον έφερε στο φως της ζωής το μικρό Χρίστο, στις 17 Ιανουαρίου 1939.
Όταν η οικογένειά του κατέβηκε στην Αθήνα, εν μέσω γερμανικής κατοχής (βουλγαρικής για τον τόπο του), τα πράγματα ήσαν εξόχως δύσκολα και η επάνοδός του στην Ξάνθη συνοδεύτηκε από την εκλογή του πατέρα του Κώστα στη θέση του δημάρχου Ξάνθης, από το 1946 έως το 1950. Ο ίδιος ο Χριστόδουλος σχολίαζε τα χρόνια εκείνα λέγοντας: «Αντί να επανέλθουμε στο επίπεδο που είχαμε, ο πατέρας μου ήλθε σε δεινή θέση. Γύρισε πίσω επί ξύλου κρεμάμενος. Έκλεισε το μαγαζί, πούλησε κοψοχρονιά το σπίτι που είχαμε εμείς εκεί για να ζήσουμε εμείς εδώ και μετά κατέβηκε πάλι στην Αθήνα, όπου έκανε διάφορες κουτσοδουλειές».
Συγχρόνως, με τις εξαίρετες επιδόσεις του στο σχολείο, ο Χριστόδουλος έδειξε από πολύ μικρός την ιερατική του κλίση. Έγινε παπαδάκι στο ναό της Αγίας Ζώνης στην Κυψέλη, πραγματοποιώντας… ιδιωτικές λειτουργίες στο σπίτι του, με ένα γυάλινο δίσκο, ένα κολονάτο ποτήρι και έναν οικογενειακό Σταυρό. Μάλιστα, ένας γείτονας που τον άκουσε να ψάλλει παρότρυνε τον πατέρα του να τον στρέψει στη μουσική, αλλά ο μικρός Χρίστος ενδιαφερόταν μόνο για την εκκλησιαστική εκδοχή της.
Φοίτησε στη Λεόντειο σχολή, ενώ παραλλήλως ξημεροβραδιαζόταν στο ψαλτήρι και κάποτε εξομολογήθηκε πως όταν τον κάλεσε μία συμμαθήτριά του, την οποία συμπαθούσε ιδιαιτέρως, σε ένα πάρτι γενεθλίων, αυτός δεν πήγε, θεωρώντας ότι ένας νέος ο οποίος βοηθάει στο ψαλτήρι δε θα έπρεπε να συμμετέχει σε κοσμικές εκδηλώσεις. Είναι κάτι που το έφερε βαρέως στη συνέχεια και φυσικά αποφοιτώντας από τη Λεόντειο επιθυμούσε να γίνει κληρικός, αντίθετα προς τον πατέρα του, που δεν ήθελε ο γιος του να «γίνει παπάς» κι έτσι βρέθηκε στο πρώτο έτος της Νομικής και συγχρόνως ψάλτης στην Αγία Ζώνη.
Ο ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ
Ένα πρόσωπο το οποίο έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στην εξέλιξη του Χριστόδουλου ως κληρικού ήταν ο αργότερα Μητροπολίτης Πειραιώς Καλλίνικος, ιδιαίτερος χαρακτήρας, αλαζονικός, αλλά και με ιεραποστολικό ζήλο. Ήταν αυτός που τον έπεισε να ακολουθήσει το δρόμο της Θεολογίας, αφού όμως θα τελείωνε πρώτα τη Νομική. Συγχρόνως, συγκατοίκησε με τον Καλλίνικο και τον Αθανάσιο Λενή (τον μετέπειτα Μητροπολίτη Καλαβρύτων Αμβρόσιο) στην Αδελφότητα της Χρυσοπηγής, στο Παγκράτι, που είχε ιδρύσει ο πρώτος. Η νεοσύστατη αδελφότητα λειτουργούσε στο πρότυπο του « κοινωνικού μοναχισμού» του Μεγάλου Βασιλείου, με εθελοντική προσφορά σε αναξιοπαθούντες, γέροντες και φτωχούς.
Μετά από μικρό χρονικό διάστημα, η Αδελφότητα δεν μπορούσε να στεγάσει τα πολλά μέλη της κι έτσι μετεγκαταστάθηκε στη Μονή Βαρλαάμ στα Μετέωρα, με την ευκαιρία που τους πρόσφερε ο Μητροπολίτης Τρίκκης και Σταγών Διονύσιος. Εκεί βρισκόταν ο Χριστόδουλος, όταν το 1962 πραγματοποίησε την εγγραφή του στη Θεολογική σχολή. Μετά από κάποιες «φιτιλιές» που άναψαν στον Διονύσιο για τους τρεις νέους, σε συνάντηση του Μητροπολίτη μαζί τους, ο Χριστόδουλος πήρε, ως μη όφειλε το λόγο και μίλησε επιθετικά προς τον Διονύσιο. Με την επακολουθήσασα ρήξη, η τριάδα «εξορίστηκε» και αναγκάσθηκε να επιστρέψει στο Παγκράτι και το 1965 ο Χριστόδουλος διορίστηκε εφημέριος στο ναό της Παναγίτσας στο Παλαιό Φάληρο.
Ακολούθησε η χούντα και η άνοδος του Ιερώνυμου στον αρχιεπισκοπικό θρόνο. Στην προκήρυξη για τη θέση του γραμματέως στην Ιερά Σύνοδο, ο Χριστόδουλος κατετάγη πρώτος και διορίστηκε το 1968. Στην ίδια περίοδο ο Καλλίνικος και ο Αμβρόσιος υπήρξαν σφοδροί αντικομμουνιστές, ενώ ο Χριστόδουλος ακολούθησε, όχι με βαθιά αντικομμουνιστική διάθεση, αλλά σαφώς επηρεασμένος από την απόπειρα εκβουλγαρισμού της Ξάνθης.
Όταν, μετά το Πολυτεχνείο και την πτώση του Παπαδόπουλου, παραιτήθηκε ο Ιερώνυμος (λόγω της σύγκρουσής του με το Πατριαρχείο) ο προσωρινός διάδοχος Καλαβρύτων και Αιγιαλείας Γεώργιος τον παρακάλεσε να παραμείνει στη θέση του Γραμματέως. Στην οριστική διαδοχή από τον Ιωαννίνων Σεραφείμ, ο Χριστόδουλος έπαιξε καθοριστικό ρόλο, καθώς επέμενε και κατάφερε η εκλογή να πραγματοποιηθεί από τη Διαρκή Ιερά Σύνοδο και όχι από τη μικρή Σύνοδο, την οποία ήλεγχε απολύτως το καθεστώς του Ιωαννίδη. Η εκλογή έγινε στις 13 Ιανουαρίου του 1974.
Όταν εξελέγη Αρχιεπίσκοπος ο Σεραφείμ, ο Χριστόδουλος θέλησε να παραιτηθεί, για να τον διευκολύνει στο έργο του, για να λάβει την απάντηση: «Κάτσε κάτω, ρε παλληκάρι. Ποιός σου ζήτησε να φύγεις; Μήπως δεν ξέρω ποιός είσαι και τι δουλειά κάνεις; Κάθισε να δουλέψεις εδώ μαζί μου, σε χρειάζομαι».
Ο ΑΥΤΟΠΤΗΣ ΜΑΡΤΥΣ
Λίγο αργότερα, στις 14 Ιουλίου 1974, ο Χριστόδουλος εξελέγη Μητροπολίτης Δημητριάδος και ο στενός του φίλος Σωτήρης Τζούμας περιγράφει το περιστατικό:
«Ένα απόγευμα, και ενώ οι εργασίες της Συνόδου ήταν σε εξέλιξη (συνεδρίαζαν κάθε απόγευμα, για να προλάβουν να τακτοποιήσουν τις εκκρεμότητες), πλησίασε τον μόλις τριάντα πεντάχρονο Χριστόδουλο ο Κορίνθου Παντελεήμων και του λέγει:
- Άντε Χριστόδουλε, πλησιάζει και η δική σου ώρα.
- Τι εννοείτε, Σεβασμιώτατε; απάντησε εκείνος.
- Θα δεις, θα δεις.
Πράγματι, το ίδιο βράδυ ο Αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ ενημέρωσε τον Χριστόδουλο ότι τον προορίζει για Μητροπολίτη είτε Θεσσαλιώτιδος και Φαναριφαρσάλων στην Καρδίτσα (ιδιαίτερη πατρίδα του Σεραφείμ), είτε Δημητριάδος, δηλαδή στο Βόλο. Ο Χριστόδουλος δεν το πίστευε στ’ αυτιά του. Τού είπε ότι είναι νωρίς ακόμη για να προαχθεί και ότι προτιμά να προηγηθεί ο γέροντάς του π. Καλλίνικος
- Μη βιάζεσαι του απαντά κοφτά ο Σεραφείμ. Θα ’ρθει και η δική του η σειρά. Προς το παρόν θα γίνεις εσύ. Έχε μου εμπιστοσύνη. Μού έλεγε ο Χριστόδουλος:
«Ο Σεραφείμ ήταν καλός άνθρωπος, αν και φύσει πονηρός και καχύποπτος, και ήθελε να βοηθάει τους κληρικούς. Δεν τον ένοιαζε πού ανήκεις και με προϊόν είσαι -γιατί έχουμε κι αυτά εμείς οι κληρικοί. Τον ενδιέφερε να κάνεις σωστά τη δουλειά σου και να μην προκαλείς.
Μολονότι χάρηκα επί τω ακούσματι και μόνο, τού είπα ότι θα προτιμούσα να προαχθεί ο Καλλίνικος και μετά εγώ.
Όχι, μου είπε αυστηρά. Οι Αρχιερείς θέλουν τώρα εσένα. Αργότερα θα γίνει κι αυτός. Δεν το έβαλα κάτω. Επέμεινα παρακλητικά. Τότε μου είπε: «Αν θέλει ας θέσει υποψηφιότητα για την Καστοριά, μπορεί να τον εκλέξει η Σύνοδος». Όμως η Καστοριά είχε κακό κλίμα για τον Καλλίνικο, κι ύστερα τι θα γινόταν το μοναστήρι στο Καπανδρίτι, του οποίου ψυχή ήταν ο Καλλίνικος; Του αντέτεινα μήπως θα μπορούσε να πάει στη Χαλκίδα. Μου είπε: «Την έχω υποσχεθεί στο Χρυσόστομο Βεργή. Αν θέλει ο Καλλίνικος να τους θέσουμε και τους δύο ως υποψήφιους και όποιος εκλεγεί στο τέλος…».
Το δεχτήκαμε. Το αποτέλεσμα ήταν υπέρ του εκλεγέντος τότε Χρυσόστομου».
Σε συνέχεια αυτών και στην επίμονη ερώτηση τι θα γίνει με τη θέση του Γραμματέως, αν χρειαστεί να φύγει σε περίπτωση εκλογής του, ο Χριστόδουλος υπέδειξε τον Αρχιμανδρίτη Αμβρόσιο Λενή, λέγοντας ότι ήταν χρόνια μαζί και θα τον πρότεινε ανεπιφύλακτα. Λίγες μέρες μετά διάβαινε την πόρτα της Ιεράς Συνόδου ο Αρχιμανδρίτης Αμβρόσιος Λενής, αργότερα Μητροπολίτης Καλαβρύτων.
Συναντήσεις με πολιτικούς
Είναι γεγονός ότι ο μακαριστός Χριστόδουλος παρακολουθούσε με σφοδρό ενδιαφέρον τις πολιτικές εξελίξεις και στο πλαίσιο αυτού συναντούσε τους πολιτικούς αρχηγούς, με τους οποίους είχε «ζωντανές» συνομιλίες.
Όπως έλεγε, του είχε προκαλέσει εντύπωση η αγωνία την οποία είχε εκφράσει ο Κώστας Καραμανλής για το μέλλον των νέων παιδιών, για τα δύσκολα χρόνια τα οποία θα ακολουθούσαν. Ο Αρχιεπίσκοπος τον ενθάρρυνε, λέγοντας ότι η εξουσία έρχεται και παρέρχεται, οι άνθρωποι όμως εξακολουθούν να υπάρχουν και μετά την εξουσία. Στο τέλος ο Καραμανλής, για να ελαφρύνει την κουβέντα, τον ρώτησε τι ομάδα είναι, για να λάβει την απάντηση:
- Άκουσε Κώστα μου να σου πω… Πριν έλθω στην Αθήνα ήμουν ΑΕΚ, λόγω των σχέσεών μας με τις αλησμόνητες πατρίδες και την Πόλη. Όταν, όμως, έγινα Αρχιεπίσκοπος Αθηνών, είπα ότι δεν είναι δυνατόν να είμαι Αθηνών και να μην είμαι Παναθηναϊκός, για να πάρει μία αγκαλιά από τον Καραμανλή, ο οποίος του είπε «Μπράβο, Μακαριώτατε, τώρα σας αγαπώ διπλά».
Σε αντίστοιχα εγκάρδια συνάντηση με τον Γιώργο Παπανδρέου, λίγο μετά την ήττα του στις εκλογές του 2007, του είπε:
«Κάποια μέρα Γιώργο μου, θα γίνεις πρωθυπουργός, μην έχεις άγχος. Φρόντισε, πάντως, να μην κάνεις το λάθος του πατέρα σου, τα πρώτα χρόνια που ήταν πρωθυπουργός και που εφέρετο με τρόπο ανεπίτρεπτο στην Εκκλησία και το βρήκε μπροστά του μετά. Να σέβεσαι, του είπε, την Εκκλησία και να μην κάνεις πράγματα εναντίον της, ελαφρά τη καρδία. Θα σου θυμίσω κάτι που έλεγαν οι παλιοί Πατέρες και το είχε πει ο μακαριστός Σεραφείμ και στο γέρο Καραμανλή και στον πατέρα σου. Η Εκκλησία είναι σαν το κάρβουνο. Όσο ανάβει σε καίει κι όταν είναι σβηστό σε μουντζουρώνει. Μη διανοηθείς ποτέ να κάνεις διαχωρισμό Εκκλησίας και Κράτους».
Τέλος, στη δύσκολη σχέση με τον Αλέκο Αλαβάνο καταλυτικό ρόλο έπαιξε η ασθένεια του Χριστόδουλου, που τους έφερε κοντά. Τον επισκέφθηκε στο Αρεταίειο, όπου νοσηλευόταν και έπρεπε να φορέσει μια πράσινη ποδιά, λέγοντας: «Μακαριώτατε, για να σας δούμε φθάσαμε στο σημείο να γίνουμε ΠΑΣΟΚ και να ντυθούμε στα πράσινα…», για να λάβει από το στόμα του μια απάντηση που εξέφραζε την πίκρα του για το ΠΑΣΟΚ και τη συμπεριφορά του απέναντί του. Πάντως, ο Αλέκος Αλαβάνος βρήκε ευκαιρία να του ζητήσει συγγνώμη, σε ανθρώπινο επίπεδο, για κάποιες σκληρές κουβέντες, που είχαν ανταλλάξει στο παρελθόν.
Τέλος, όταν κάποτε ρωτήθηκε για τη σχέση του με την πολιτική και αν επιθυμεί να μετατραπεί σε μία άλλη μορφή Μακάριου, αυτός απάντησε: « Εγώ είμαι Μακαριώτατος…».
Ημερολόγιο καταστρώματος
1924
Εγκατάσταση της οικογένειας του Χριστόδουλου στην Ξάνθη, μετά την ανταλλαγή πληθυσμών
1939
Ιανουάριος, 17
Γέννηση του Χρίστου Παρασκευαΐδη στην Ξάνθη
1941
Η οικογένεια κατεβαίνει στην Αθήνα, με την Ξάνθη να κατέχεται από τους Βούλγαρους
1958
Ο Χριστόδουλος φοιτητής της Νομικής σχολής και συμμέτοχος στη ίδρυση της Αδελφότητας της Χρυσοπηγής
1962
Ολοκληρώνει τις σπουδές στη Νομική και εγγράφεται στη Θεολογική.
Συγχρόνως, σπουδάζει βυζαντινή μουσική στο Εθνικό Ωδείο
1965
Εφημέριος στην Παναγίτσα του Παλαιού Φαλήρου
1967
Αποφοιτά από τη Θεολογική σχολή
1968
Ο Χριστόδουλος Γραμματέας της Ιεράς Συνόδου
1974
Ιούλιος, 14
Εκλέγεται Μητροπολίτης Δημητριάδος
1998
Απρίλιος
Εκλέγεται Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος
2008
Ιανουάριος, 28
Ο Χριστόδουλος εγκαταλείπει τον μάταιο κόσμο
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 28.01.2024