Με το πρώτο μνημόνιο, η Ελλάδα είχε αναλάβει μεταξύ των άλλων υποχρεώσεων να καταρτίσει δικό της εθνικό αναπτυξιακό σχέδιο. Αλλά τότε η προτεραιότητα ήταν να σβήσει η «φωτιά», να βρεθούν κεφάλαια για να χρηματοδοτηθεί η χώρα και να πάψει η ελληνική οικονομία να παράγει ελλείμματα. Δυστυχώς η συζήτηση για το αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας δεν έγινε ούτε τότε, ούτε κατά την περίοδο του επόμενου μνημονίου που διαχειρίστηκε η επόμενη κυβέρνηση.
Η κατάρτιση ενός μακροπρόθεσμου αναπτυξιακού σχεδιασμού περιλήφθηκε ως υποχρέωση και στο τρίτο μνημόνιο και μάλιστα η τότε κυβέρνηση ανέλαβε να το υλοποιήσει μέχρι τον Μάρτιο 2016. Το 2017 ο ΣΥΡΙΖΑ άρχισε να υλοποιεί σε κάθε μια από τις 13 περιφέρειες της χώρας κι από ένα περιφερειακό αναπτυξιακό συνέδριο. Από αυτά θα προέκυπταν οι προτεραιότητες και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα κάθε Περιφέρειας και η κυβέρνηση είχε εξαγγείλει τη δημιουργία ηλεκτρονικού παρατηρητηρίου για να επιβλέπει αν τα όσα είχαν εξαγγελθεί σε αυτά τα συνέδρια υλοποιούνταν. Τα συμπεράσματα των συνεδρίων περιλήφθηκαν στο περίφημο «ολιστικό σχέδιο» που παρουσιάστηκε τον Μάιο του 2018. Αν κρίνουμε εκ του αποτελέσματος ξεχάστηκαν και τα συνέδρια, και το παρατηρητήριο και το «ολιστικό σχέδιο».
Μετά ήρθαν οι εκλογές του 2019 και η νέα κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα προχωρήσει στο δικό της Σχέδιο Ανάπτυξης. Στην επιτροπή που θα το καταρτίσει συμμετέχουν εξέχοντες Έλληνες οικονομολόγοι που διδάσκουν στα καλύτερα πανεπιστήμια του εξωτερικού, με επικεφαλής τον νομπελίστα Χριστόφορο Πισσαρίδη. Η Επιτροπή θα συμβουλεύεται και άλλους επιστήμονες, στελέχη της αγοράς και ειδικούς, καθώς και εκπροσώπους της παραγωγής και αρμόδιους φορείς, από διαφορετικούς οικονομικούς τομείς και επιχειρηματικούς κλάδους, με στόχο «να προταθεί σχέδιο που θα μεγιστοποιεί τους ρυθμούς ανάπτυξης σε ορίζοντα δεκαετίας και με έμφαση επιλογών πολιτικής στην πρώτη πενταετία». Η επιτροπή θα πρέπει μέσα σε εννέα μήνες να υποβάλει το τελικό και πλήρως εξειδικευμένο σχέδιο.
Καταρχάς να συμφωνήσουμε στο αυτονόητο ότι κάθε χώρα χρειάζεται να έχει έναν αναπτυξιακό μπούσουλα, να ξέρει ποιες είναι οι αδυναμίες και οι δυνατότητές της, ποια τα πλεονεκτήματα κάθε περιοχής, που πρέπει να εστιάσει τις αναπτυξιακές της προσπάθειες. Είναι λογικό η κάθε κυβέρνηση να θέλει να προτείνει το δικό της σχέδιο, που θα ενσωματώνει και τη δική της ιδεολογική χροιά. Από την άλλη αποτελεί μεγάλη σπατάλη χρόνου και πόρων να διαβουλευόμαστε συνεχώς επί αναπτυξιακών σχεδίων. Και σε τελική ανάλυση τι αξία έχει ένα πολύ καλό αναπτυξιακό σχέδιο αν δεν εφαρμοστεί ποτέ; Θα μπορούσε ο διάλογος να είναι πιο γόνιμος, περιλαμβάνοντας όλες τις πολιτικές δυνάμεις και επιδιώκοντας τη μέγιστη δυνατή συναίνεση για το πώς πρέπει να αναπτυχθεί η χώρα; Δεν είναι τόσο δύσκολο, αν σκεφτεί κανείς ότι για παράδειγμα, και ο ΣΥΡΙΖΑ στο δικό του αναπτυξιακό πρόγραμμα συνέδεε την ανάπτυξη με τη μείωση των φόρων, όπως και η ΝΔ.
Ένα καλό παράδειγμα αναπτυξιακού σχεδιασμού ήταν οι «Στρατηγικές έξυπνης εξειδίκευσης» για την έρευνα και την καινοτομία. Στα σχέδια αυτά κάθε περιφέρεια εντόπιζε ποιοι τομείς είναι τα «δυνατά της χαρτιά» και βάσει αυτών διεκδικούσε χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης. Για να χρηματοδοτηθεί μια επένδυση από ευρωπαϊκούς πόρους θα έπρεπε να «κουμπώνει» με τη στρατηγική έξυπνης εξειδίκευσης κάθε περιφέρειας, ώστε τα κονδύλια αντί να χάνονται σε βαρέλι δίχως πάτο, να δημιουργούν προστιθέμενη αξία στην περιοχή.
Το νέο ΕΣΠΑ είναι μεγάλο στοίχημα για τη γόνιμη ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, είπε την περασμένη Παρασκευή ο πρωθυπουργός, μιλώντας στο «Εθνικό Αναπτυξιακό Συνέδριο για το νέο ΕΣΠΑ 2021-2027» και πρόσθεσε ότι το εθνικό αναπτυξιακό σχέδιο θα αποτελέσει τη βάση για τον μετασχηματισμό της οικονομίας. Στο τέλος του 2020 αναμένεται να κλείσει το νέο επταετές ΕΣΠΑ. Η Ελλάδα προσδοκά να λάβει από τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό 21 δισ. ευρώ (περίπου το 10% του συνολικού ΑΕΠ της χώρας), εκ των οποίων τα 4 δις. ευρώ για την ενεργειακή μετάβαση, που αφορά πρωτίστως την περιφέρεια Δ. Μακεδονίας. Το πού θα κατευθυνθούν τα ευρωπαϊκά κονδύλια θα είναι επιλογή της κυβέρνησης, αλλά και των Περιφερειών. Κρατούμε τρεις επισημάνσεις.
«Ο σχεδιασμός μας πρέπει να είναι γρήγορος και έξυπνος. Γρήγορος, χωρίς τις καθυστερήσεις και τις δυσλειτουργίες που όλοι μας έχουμε ζήσει σε προηγούμενες προγραμματικές περιόδους. Και έξυπνος, γιατί μέσα από τα επιχειρησιακά μας σχέδια πρέπει να κατευθύνουμε τους διαθέσιμους πόρους σε έργα και δράσεις που απαντούν σε πραγματικές ανάγκες και αξιοποιούν τα συγκριτικά πλεονέκτημα και τις δυνατότητες της χώρας, αλλά και κάθε Περιφέρειας ξεχωριστά» τόνισε ο περιφερειάρχης Κ. Μακεδονίας και πρόεδρος της Ένωσης Περιφερειών Ελλάδος Απόστολος Τζιτζικώστας. «Πρέπει να βοηθηθούν αυτοί που είναι έξω από το οικονομικό παιχνίδι, που θέλουν και μπορούν να προσφέρουν γνώσεις και ιδέες» είπε από την πλευρά του ο Ευρωπαίος επίτροπος και αντιπρόεδρος της Κομισιόν Μαργαρίτης Σχοινάς. «Πολλοί απ’ αυτούς που έφυγαν θέλουν να γυρίσουν αλλά δεν θα το κάνουν αν οι εξελίξεις δεν τους αφορούν, αν δεν τους δίνουν ευκαιρίες». Τέλος ο υπουργός Ανάπτυξης Άδωνις Γεωργιάδης δεσμεύτηκε ότι «κάθε ευρώ της νέας Προγραμματικής Περιόδου (θα πρέπει) να διοχετεύεται στην πραγματική οικονομία και την κοινωνία».
Ίδωμεν.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 19 Ιανουαρίου 2020