«Το μήνυμα της Ανάστασης για να φυτρώσει και να καρπίσει προϋποθέτει την ελευθερία του ανθρώπου, δηλαδή την πίστη», λέει ο Παναγιώτης Αρ. Υφαντής, Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Σε συνέντευξη που παραχώρησε στο makthes.gr μιλά για το εάν εξακολουθούμε να έχουμε πίστη ως λαός, εάν υπάρχουν μεταβολές όσον αφορά στη νέα γενιά, αλλά και για το ποια θα έπρεπε να είναι η απάντηση απέναντι στη βία που ολοένα και εντείνεται, μεταξύ μαθητών στα σχολεία, ενδοοικογενειακά αλλά και σε επίπεδο κρατών και λαών.
Ποιο είναι το μήνυμα της Αναστάσεως του Κυρίου στο σήμερα;
Το μήνυμα της Αναστάσεως είναι διαχρονικό γιατί σχετίζεται με το ζήτημα του θανάτου. Ο θάνατος ως αναπόδραστο βιολογικό τέλος, ως πηγή υπαρξιακής αγωνίας αλλά και φιλοσοφικού στοχασμού -οι αρχαίοι Έλληνες στοχαστές όριζαν τη φιλοσοφία ως μελέτη θανάτου- ανέκαθεν απασχολούσε τον άνθρωπο και κατά κάποιον τρόπο καθόριζε και τη στάση της ζωής του. Ο Χριστός συμμερίζεται τους όρους της βιολογικής ύπαρξης του ανθρώπου και σκαρφαλώνοντας εκούσια πάνω στον σταυρό κατέρχεται στο ανίκητο και τρομακτικό μέχρι τότε «κράτος» του άδη, για να το συντρίψει: νικώντας τον θάνατο με τον θάνατό Του («θανάτω θάνατον πατήσας»). Έκτοτε ο σταυρός, το πλέον οδυνηρό και ταπεινωτικό όργανο εκτέλεσης, είναι το σύμβολο της νίκης της ζωής πάνω στις δυνάμεις της φθοράς. Ωστόσο, εδώ χρειάζεται μία διευκρίνηση. Ο Χριστός με τον σταυρό και την ανάστασή Του δεν απαλλάσσει τον άνθρωπο από τον θάνατο -οι άνθρωποι εξακολουθούμε να πονάμε, να αρρωσταίνουμε και να πεθαίνουμε. Μας δίνει και μας δείχνει τον τρόπο να αντιμετωπίσουμε τον θάνατο με παρρησία, ελπίδα και κυρίως εμπιστοσύνη στην προοπτική της συνανάστασης μαζί Του. Πράγμα, που φανερώνει και κάτι εξίσου σημαντικό: ότι το μήνυμα της Ανάστασης για να φυτρώσει και να καρπίσει προϋποθέτει την ελευθερία του ανθρώπου, δηλαδή την πίστη.
Παραμένουμε ένας λαός με πίστη, ιδίως όσον αφορά στους νέους;
Είναι γνωστό πως η πίστη και πιο συγκεκριμένα η ορθόδοξη χριστιανική πίστη αποτέλεσε ένα βασικό συστατικό της νεοελληνικής ταυτότητας εφόσον ζυμώθηκε με τις ιστορικές περιπέτειες του λαού καθορίζοντας σε μεγάλο βαθμό το αξιακό του σύστημα, τη νοοτροπία και τη συμπεριφορά του. Τις τελευταίες δεκαετίες, ωστόσο, η χαρτογράφηση της πίστης στη χώρα μας επιβεβαιώνει τις αντιφατικές όψεις και εκδοχές της θρησκευτικότητας που παρατηρούνται σε παγκόσμια κλίμακα. Δηλαδή, από τη μια πλευρά διαπιστώνεται ένα κύμα αδιαφορίας ή δυσφορίας για οτιδήποτε υπερβατικό, απομάκρυνσης από την πίστη και αμείλικτης κριτικής εναντίον των θεσμικών της διαχειριστών. Στις πιο ακραίες εκφάνσεις της αυτή η τάση επιδιώκει να σπρώξει τη θρησκεία στο περιθώριο της ιδιωτικής ζωής του ανθρώπου και ταυτίζει την πίστη με την οπισθοδρόμηση ή τον σκοταδισμό. Από την άλλη πλευρά, γινόμαστε μάρτυρες μιας αναβίωσης των θρησκευτικών αναζητήσεων, μιας πιο πιεστικής δίψας για ένα νόημα που δεν κατάφεραν να προσφέρουν οι ιδεολογίες, η επιστήμη ή η ιδεολογικοποιημένη επιστήμη. Ωστόσο, αρκετές πτυχές αυτής της (επι)στροφής στη θρησκεία στιγματίζεται και από φαινόμενα φανατισμού ή και μισαλλοδοξίας. Οι νέοι και οι νέες της χώρας μας συμμετέχουν ενεργά και στις δύο τάσεις αν και σε μάλλον πιο ήπιο βαθμό συγκριτικά με άλλες περιοχές του πλανήτη.
Έτσι όπως έχει διαμορφωθεί η καθημερινότητα της πλειοψηφίας των πολιτών, με αρκετές υποχρεώσεις - άγχος, επικεντρωμένη στον υπερκαταναλωτισμό, με τα πρότυπα που προβάλλονται στα social media υπάρχει χώρος και χρόνος για την πίστη;
Δυσκολίες ή προβλήματα που δεν ενθάρρυναν τη σχέση του ανθρώπου με την πίστη υπήρχαν ανέκαθεν· ας θυμηθούμε εποχές που και μόνον η ένταξη στην Εκκλησία ήταν αφορμή ποικίλων διώξεων ή και θανατικής καταδίκης. Σήμερα, τους δρόμους και τις αρετές που προτείνει ο Χριστιανισμός τους αντιστρατεύονται μεταξύ άλλων ο καταναλωτισμός, ο οικονομισμός, η εμμονή στην εικόνα (ακόμη και την πλαστή) και το ιδεώδες της αναγνωρισιμότητας και της έστω στιγμιαίας -με κάθε κόστος- δημοσιότητας. Η χριστιανική πίστη βοηθά τον άνθρωπο να σπουδάσει την ταπείνωση και την ειλικρίνεια, να ανακαλύψει και να αποκαλύψει το αυθεντικό του πρόσωπο, να εστιάσει στα καίρια του βίου, και, έτσι, να διακρίνει την εφημερότητα και την κενότητα των διαφόρων προτύπων και ιδεωδών που τον κατακλύζουν ή επιχειρούν να τον εγκλωβίσουν. Ενίοτε δε, η πίστη κινητοποιείται ή φουντώνει ως αντίσταση στις κίβδηλές αξίες ή απελευθέρωση από τη μέγγενη της καθημερινότητας.
Στις μέρες μας η βία ολοένα και εντείνεται μεταξύ μαθητών, οικογενειών, λαών. Ποιος είναι ο δρόμος που πρέπει να ακολουθήσει ο καθένας μας σύμφωνα με το παράδειγμα του Χριστού;
Ο Χριστός δίδαξε και έδειξε με τη ζωή του την αγάπη όχι μόνο προς τους δικούς και φίλους αλλά και προς τους εχθρούς. Επίσης μίλησε για το αδιέξοδο της βίας, εφόσον η απάντηση με βία στη βία δεν οδηγεί παρά στην κραταίωση και διαιώνισή της. Για κάθε είδος και εκδοχή βίας (λεκτικής, φυσικής, ψυχολογικής, σωματικής, έμφυλης, ταξικής ή ιμπεριαλιστικής κ.λπ.) η πρόταση του Χριστού είναι η τιθάσευση του ατομικού και συλλογικού εγώ, η καταλλαγή, η συμφιλίωση, η αποδοχή του άλλου, η αναγνώριση και η προτεραιότητα των ουσιωδών στοιχείων που ενώνουν τους ανθρώπους εις βάρος των επιμέρους που τους χωρίζουν, η συν-χώρηση. Στον αντίποδα της έντασης, της διαίρεσης και της ρήξης που σφραγίζει διχαστικά την ιστορία και την προσωπική περιπέτεια του καθενός ο Χριστός ορθώνει θεραπευτικά την αδελφοσύνη μεταξύ των ανθρώπων και την αναφορά στον κοινό ουράνιο Πατέρα.