Nα αποζημιώνεται από τα ασφαλιστικά ταμεία το Pet αμυλοειδούς που γίνεται στη χώρα μας εδώ και λίγους μήνες, στις περιπτώσεις που δεν είναι εφικτό να γίνει παρακέντηση για λήψη εγκεφαλονωτιαίου υγρού, με την οποία έμπαινε τα τελευταία χρόνια η διάγνωση της άνοιας τύπου Αλτσχάιμερ, δηλώνει στο Πρακτορείο FM και στην εκπομπή της Τάνιας Μαντουβάλου, «104,9 ΜΥΣΤΙΚΑ ΥΓΕΙΑΣ » ο καθηγητής Νευρολογίας ΕΚΠΑ και υπεύθυνος του Ιατρείου Νοητικών Διαταραχών της Νευρολογικής Κλινικής του Αιγινήτειου Νοσοκομείου, Νίκος Σκαρμέας. Επισημαίνει ωστόσο ότι το Pet είναι μία ακριβή εξέταση που δεν μπορεί να γράφεται σε όλους, γιατί θα επιβαρύνει σημαντικά το σύστημα υγείας. «Η αποζημίωσή του θα πρέπει να γίνεται υπό προϋποθέσεις. Υπάρχουν επιστημονικές δημοσιεύσεις που θέτουν κάποιες ενδείξεις, όπως π.χ. να γίνεται όταν έχουμε αμφιβολία για τη διάγνωση, ή όταν δεν μπορούμε να κάνουμε την παρακέντηση, δηλαδή δεν έχουμε άλλο τρόπο για να λάβουμε την πληροφορία της διάγνωσης». Στο ερώτημα αν υπάρχει διάλογος της επιστημονικής κοινότητας με την Πολιτεία για την αποζημίωση αυτής της εξέτασης, ο κ. Σκαρμέας αναφέρει ότι γίνονται επαφές και οχλήσεις, προκειμένου να δημιουργηθεί μία πολιτική ως προς την έγκριση της.
Η παρακέντηση για τη διάγνωση του Αλτσχάιμερ πονάει όσο η αιμοληψία
Μέχρι πρότινος εξηγεί ο κ. Σκαρμέας η διάγνωση ήταν κλινική, βάσει συμπτωμάτων. Τα τελευταία χρόνια όμως έχει αλλάξει αυτό και οι γιατροί βάζουν διάγνωση με βιοδείκτες. «Στην Ελλάδα χρησιμοποιούμε ως βιοδείκτη εγκεφαλονωτιαίο υγρό. Δηλαδή κάνουμε μία παρακέντηση πίσω χαμηλά στη μέση, παίρνουμε λίγο υγρό από αυτό που κυκλοφορεί στον εγκέφαλο και μετράμε τις ουσίες που έχουν να κάνουν με το Αλτσχάιμερ, και κυρίως το αμυλοειδές. Εδώ και τρεις μήνες ξεκίνησε και στη χώρα μας, απεικόνιση του αμυλοειδούς με Pet, οπότε μπορούμε να δούμε τις βλάβες στον εγκέφαλο και απεικονιστικά». Όπως λέει ο διακεκριμένος νευρολόγος, η οσφυονωτιαία παρακέντηση που γίνεται για το αλτσχάιμερ, πονάει όσο η αιμοληψία και δεν έχει καμία σχέση με την οστεομυελική βιοψία που κάνουν οι γιατροί όταν ψάχνουν αιματολογικές παθήσεις, η οποία είναι επώδυνη, γιατί τρυπιέται το κόκαλο.
Σχεδόν 5.000 άτομα εξετάστηκαν στο Αιγινήτειο την τελευταία τριετία- Δεν έχουν γίνει ενέργειες για τη συνέχιση χρηματοδότησης του
Όσον αφορά τις δομές όπως είναι τα Κέντρα Ημέρας και τα Ιατρεία Μνήμης, ο κ. Σκαρμέας αναφέρει ότι στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Άνοια, κάποιες δομές, ευτυχώς ξεκίνησαν να δημιουργούνται με προγράμματα ΕΣΠΑ και πιο πρόσφατα με πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης. «Αυτό είναι ένα θετικό βήμα. Από την άλλη πλευρά οι δομές αυτές, σε σχέση με τις απαιτήσεις, με βάση το μέγεθος της νόσου και τους ανθρώπους, τους οποίους αφορά, είναι πάρα πολύ λίγες. Επίσης, υπάρχουν πολλές αβελτηρίες ως προς τη συνέχιση αυτών των δομών. Για παράδειγμα στο δικό μας το Ιατρείο στο Αιγινήτειο, που είναι μία από αυτές τις δομές, είχαμε περίπου 1600 επισκέψεις ετησίως. Δηλαδή σε τρία χρόνια είδαμε 4-5 χιλιάδες ανθρώπους. Το Ιατρείο αυτό πρέπει κανονικά να συνεχιστεί, γιατί είναι ένα πρόγραμμα ΕΣΠΑ και η Πολιτεία έχει θεσμική και νομική υποχρέωση να το συνεχίσει, γιατί αλλιώς θα χρειαστεί να επιστραφούν όλα τα χρήματα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Και δυστυχώς, δεν έχουν γίνει τέτοιες ενέργειες. Μακάρι να υπάρξει μεγαλύτερη έμφαση στο να συνεχιστούν αυτές οι δομές, αλλά να δημιουργηθούν και καινούριες, γιατί υπάρχουν πάρα πολύ μεγάλες ανάγκες».
Πολύ ακριβά για τα συστήματα υγείας τα καινούργια φάρμακα που επιβραδύνουν την εξέλιξη σε ποσοστό έως 35%
Για τις τελευταίες φαρμακευτικές θεραπείες ο κ. Σκαρμέας αναφέρει ότι υπάρχει το φάρμακο με τη δραστική ουσία lecanemab, το οποίο εγκρίθηκε στις ΗΠΑ το καλοκαίρι του 23 και ήδη έχει χορηγηθεί σε περίπου 3.000 ασθενείς, αλλά ο αριθμός βαίνει αυξανόμενος. «Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων αναμένεται να αποφασίσει μέχρι τον Ιούνιο, ως προς την έγκρισή του στην Ευρώπη. Και υπάρχει και ένα άλλο φάρμακο με τη δραστική ουσία donanemab, το οποίο έχει κάνει και αυτό αίτηση και στον Αμερικανικό Οργανισμό Φαρμάκων (FDA) και στον Ευρωπαϊκό (ΕΜΑ). Αυτά τα φάρμακα είναι μονοκλωνικά αντισώματα, χορηγούνται σε αρχικά στάδια της νόσου και αυτό που κάνουν είναι ότι πάνε στον εγκέφαλο και αφαιρούν το αμυλοειδές. Ως προς την αποτελεσματικότητα φαίνεται ότι επιβραδύνουν τους ρυθμούς της εξέλιξης, κατά ένα σημαντικό ποσοστό της τάξης του 30-35%. Πρακτικά θα λέγαμε στα τρία χρόνια κερδίζεις ένα». Σχετικά με τις παρενέργειες αυτών των φαρμάκων, ο καθηγητής αναφέρει ότι εμφανίζονται οιδήματα σε κάποια σημεία του εγκεφάλου και αιμορραγίες σε έναν στους 4-5, συνήθως όμως είναι ασυμπτωματικά και για αυτό το λόγο γίνονται συνεχείς απεικονίσεις με μαγνητική, ώστε αν οι γιατροί εντοπίσουν ένα τέτοιο σημάδι να σταματήσουν αμέσως το φάρμακο. «Άρα έχει μία επικινδυνότητα, αλλά έχει και μία αποτελεσματικότητα, οπότε εξατομικεύεται η χρήση του, πχ δεν μπορεί να το πάρει κάποιος που παίρνει αντιπηκτικά. Όμως, θα γίνει εκτενέστερη συζήτηση όταν αυτά τα φάρμακα εγκριθούν στην Ευρώπη και κυκλοφορήσουν και στη χώρα μας. Υπάρχει και ένα μεγάλο ζήτημα με το κόστος αυτών των φαρμάκων, γιατί είναι αρκετά ακριβά, και ενδεχομένως να βάλουν ένα μεγάλο βάρος στα συστήματα υγείας, καθώς αφορούν πάρα πολλούς ανθρώπους».
Οι πιθανότητες ανάπτυξης άνοιας διπλασιάζονται κάθε πενταετία- Κληρονομική σε κάποιο βαθμό
Για ποιο λόγο παρατηρείται τόσο μεγάλη αύξηση της άνοιας τα τελευταία χρόνια; Η επιστημονική κοινότητα κάνει λόγο για επερχόμενη πανδημία. Φταίει μόνο η αύξηση του προσδόκιμου ζωής ή υπάρχουν και άλλοι παράγοντες, ερωτάται ο καθηγητής Νευρολογίας. «Ένας παράγοντας είναι η αυξημένη αναγνωρισιμότητα της νόσου, στην οποία συμβάλλουν εκπομπές, όπως αυτή που κάνουμε τώρα, για να ενημερωθεί ο κόσμος. Αλλά ο κύριος παράγοντας είναι η αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης. Είμαστε κατά κάποιο τρόπο θύματα της επιτυχίας μας, γιατί οι πιθανότητες να αναπτύξει κάποιος βλάβες στον εγκέφαλο, που οδηγούν στην άνοια, διπλασιάζονται περίπου κάθε πενταετία. Είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο, το οποίο μάλιστα θα χτυπήσει την πόρτα αναπτυσσόμενων χωρών που δεν έχουν τις υποδομές να το αντιμετωπίσουν». Και η κληρονομικότητα τι ρόλο παίζει σε αυτή τη νόσο; «Όπως και όλες οι παθήσεις, έτσι και η άνοια τύπου Αλτσχάιμερ που είναι η συχνότερη άνοια, είναι κληρονομική σε κάποιο βαθμό. Πολύ σπάνια υπάρχουν γονίδια, τα οποία έχουν να κάνουν με τη νόσο, αλλά αφορούν ποσοστό κάτω του 1%. Ωστόσο και στη συχνή μορφή της νόσου, παίζουν ρόλο τα γονίδια, όχι υπό μορφή καθορισμού, αλλά προδιάθεσης».
Υπάρχουν υποψίες ότι η κατάθλιψη στη μέση ηλικία αυξάνει τον κίνδυνο για άνοια στην τρίτη ηλικία
Η κατάθλιψη είναι προπομπός ή συνοδεύει την άνοια, ερωτάται στη συνέχεια ο κ. Σκαρμέας: «Η κατάθλιψη είναι σύμπτωμα της άνοιας και μερικές φορές μπορεί να ανεβαίνει σε ένα ποσοστό 10, 15, ακόμη και 20%. Μπορεί να είναι το πρώτο σύμπτωμα της άνοιας και τα προβλήματα μνήμης να ακολουθούν, αντί να γίνεται το αντίστροφο. Παρόλα αυτά έχουν γίνει και μελέτες που εξετάζουν την κατάθλιψη και το άγχος 15, 20, ή ακόμα και 25 χρόνια πριν την έναρξη των κλινικών συμπτωμάτων της άνοιας. Και κάποιες από αυτές τις μελέτες έχουν καταδείξει μία συσχέτιση. Άρα υπάρχει μία υποψία ότι η κατάθλιψη στη μέση ηλικία ενδεχομένως να αυξάνει τον κίνδυνο για άνοια στην τρίτη ηλικία, αλλά η συσχέτιση δεν είναι τόσο ισχυρή, οπότε δεν είμαστε απόλυτα σίγουροι. Σίγουρα όμως, η κατάθλιψη είναι πρώιμο σύμπτωμα».
Πρόληψη: Μεσογειακή διατροφή, άσκηση, αποφυγή καπνίσματος και κρανιοεγκεφαλικών κακώσεων
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο καθηγητής Σκαρμέας, παραχώρησε συνέντευξη στο Πρακτορείο FM, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Φροντιστή, που ήταν στις 17 Μαρτίου, και για την οποία το Ιατρείο του με την Εταιρεία Αλτσχάιμερ Αθηνών, διοργάνωσαν ολοήμερη ημερίδα στο Μέγαρο Μουσικής ΑΘηνών, όπου αναφέρθηκαν όλες οι τελευταίες εξελίξεις σε αυτό το πεδίο. Η δική του ομιλία περιεστράφη στον ρόλο που παίζει η διατροφή στην πρόληψη, οπότε και εύλογα ρωτήθηκε ποια είναι η ιδανική διατροφή και πώς μπορούμε να κάνουμε πρόληψη: «Υπάρχει μία αρκετά σύνθετη βιβλιογραφία. Αυτό που μπορούμε να πούμε γενικότερα, είναι ότι αυτό που βοηθά την καρδιά, ενδεχομένως να βοηθά και τον εγκέφαλο. Το οποίο συμπεριλαμβάνει εκτός από τη διατροφή, την άσκηση, την αποφυγή καπνίσματος, την αποφυγή αλκοόλ, την αποφυγή κρανιοεγκεφαλικών κακώσεων και τον τρόπο ζωής γενικότερα. Όσον αφορά τη διατροφή, αυτή που έχει τη μεγαλύτερη υποστήριξη είναι η παραδοσιακή μεσογειακού τύπου διατροφή, δηλαδή περισσότερα λαχανικά, όσπρια φρούτα, λιγότερη κατανάλωση κρέατος, και κύρια πηγή των λιπαρών οξέων το ελαιόλαδο». Όπως αναφέρει ο κύριος Σκαρμέας, η υψηλή ατμοσφαιρική ρύπανση ενδεχομένως να επιβαρύνει, όπως και πολλοί άλλοι παράγοντες που αυτή τη στιγμή διερευνώνται, οι οποίοι επηρεάζουν την πιθανότητα να αναπτύξει κάποιος άνοια στο μέλλον, πάντα με βάση τη γενετική προδιάθεση.