Όσο δεν λαμβάνονται δραστικά μέτρα για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης τόσο θα αυξάνεται η τρωτότητα στους τομείς της γεωργίας και του τουρισμού, που είναι βασικοί για την οικονομία της Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας.
Αν επικρατήσει το δυσμενές σενάριο (RCP8.5) μέχρι το 2100 η πλειονότητα των τομέων θα εμφανίζει πολύ μεγάλη τρωτότητα, αλλά ακόμα και στο ενδιάμεσο σενάριο (RCP4.5) η τρωτότητα είναι από μέτρια έως μεγάλη σε βασικούς τομείς του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης δραστηριότητας, που εμφανίζονται ευάλωτοι απέναντι στις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης.
Συγκεκριμένα, στο ενδιάμεσο σενάριο:
Έως το 2030, μέτρια τρωτότητα εμφανίζουν τα δάση, οι αναδασωτέες εκτάσεις, οι υδατικοί πόροι (αποθέματα), τα ποτάμια (πλημμύρες), ο χιονοδρομικός τουρισμός και η υγεία. Οι υπόλοιποι τομείς έχουν μικρή τρωτότητα, ενώ η αλιεία εμφανίζει αμελητέα τρωτότητα.
Έως το 2080 μεγάλη τρωτότητα εμφανίζουν οι υδατικοί πόροι (αποθέματα), ο χιονοδρομικός τουρισμός και η υγεία. Ανεβαίνουν κατηγορία, από μικρή σε μέτρια τρωτότητα οι τομείς γεωργία, βιοποικιλότητα - οικοσυστήματα, υδατοκαλλιέργειες, ποτάμια (πλημμύρες), θερινός τουρισμός, ζήτηση ενέργειας, υποδομές ενέργειας, επίγειες μεταφορές, λιμάνια, αεροδρόμιο, δομημένο περιβάλλον, πολιτισμός και εξορυκτικός τομέας. Μικρή τρωτότητα εμφανίζουν οι τομείς της αλιείας και των υδατοκαλλιεργειών.
Μέχρι το 2100 οι περισσότεροι τομείς ανεβαίνουν επίπεδο τρωτότητας σε σχέση με την προηγούμενη χρονική περίοδο και μάλιστα εμφανίζουν μεγάλη και πολύ μεγάλη τρωτότητα. Οι τομείς υδατικοί πόροι (αποθέματα), παράκτιες χρήσεις, θερινός τουρισμός, λιμάνια, αεροδρόμιο, υγεία και δομημένο περιβάλλον εμφανίζουν πολύ μεγάλη τρωτότητα.
Μεγάλη τρωτότητα παρουσιάζουν οι τομείς δάση, αναδασωτέες εκτάσεις, αλιεία, υδατοκαλλιέργειες, ποτάμια (πλημμύρες), χιονοδρομικός τουρισμός, ζήτηση ενέργειας, υποδομές ενέργειας, επίγειες μεταφορές και πολιτισμός. Τέλος οι τομείς γεωργία, βιοποικιλότητα – οικοσυστήματα, και ο εξορυκτικός τομέας εμφανίζουν μέτρια τρωτότητα.
Οι αγρότες αντιμέτωποι με τον καιρό
Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει ήδη τον πρωτογενή τομέα, παρότι ακόμη δεν φάνηκαν με έντονο τρόπο οι μεταβολές στην παραγωγή.
Το μεγάλο πρόβλημα που θα προκύψει τα επόμενα χρόνια σχετίζεται με την ξηρασία και τα έντονα πλημμυρικά φαινόμενα, αλλά και την αύξηση των ασθενειών από μύκητες και ζιζάνια, που ευνοεί η άνοδος της θερμοκρασίας.
Όπως προβλέπεται στο περιφερειακό σχέδιο για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή (ΠεΣΠΚΑ), η βλαστητική περίοδος, ανάμεσα στον τελευταίο ανοιξιάτικο και τον πρώτο φθινοπωρινό παγετό, θα επεκταθεί στην Κεντρική Μακεδονία, κάτι που θα έχει θετικές επιπτώσεις για την γεωργία, υπό την προϋπόθεση όμως ότι θα υπάρχει διαθεσιμότητα υδατικών πόρων.
Προς το παρόν οι αγρότες έχουν όλο και συχνότερα προβλήματα με τις ακραίες αλλαγές του καιρού, κυρίως τις νεροποντές και τις χαλαζοπτώσεις και τα καλοκαίρια πρέπει να ποτίζουν πιο τακτικά.
Σύμφωνα με το ΠεΣΠΚΑ, αναμένεται σταδιακά να μειωθεί ο αριθμός των υγρών ημερών του έτους στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, από -2 έως -17 ημέρες, ενώ η μέση μέγιστη διάρκεια ξηρασίας (συνεχόμενες ημέρες χωρίς βροχόπτωση) ανά έτος αναμένεται να αυξηθεί από 4 έως 15 περίπου ημέρες, στα δυο σενάρια παγκόσμιας εξέλιξης συγκεντρώσεων αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου.
Οι περιφερειακές ενότητες Πέλλας και Σερρών παρουσιάζουν την μεγαλύτερη μείωση βροχόπτωσης (μείωση άνω των 70 mm κατά το δυσμενές σενάριο στον μακροπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα), ενώ το μεγαλύτερο πρόβλημα ξηρασίας αναμένεται να αντιμετωπίσουν οι Π.Ε. Πιερίας και Θεσσαλονίκης.
Σε επίπεδο δήμου, η μεγαλύτερη μεταβολή συνεχόμενων ξηρών ημερών παρουσιάζεται στους Δήμους Αριστοτέλη, Πύδνας - Κολινδρού, Χαλκηδόνος, Αμπελοκήπων - Μενεμένης, Ωραιοκάστρου, Κορδελιού - Ευόσμου, Δέλτα, Αλεξάνδρειας, Καλαμαριάς, Θεσσαλονίκης, Παύλου Μελά, Πολυγύρου, Κατερίνης, Βόλβης, Βισαλτίας, Κιλκίς και Νεάπολης - Συκεών.
Το πρόβλημα με τις βροχοπτώσεις, σύμφωνα με τον πρώην υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και ομότιμο καθηγητή Γεωπονίας του ΑΠΘ Αθανάσιο Τσαυτάρη είναι ότι «οι βροχές θα είναι λίγες και κατακλυσμιαίες. Θα έχουμε να αντιμετωπίσουμε τον κίνδυνο της ξηρασίας και των ζημιών από πλημμύρες. Γα να ετοιμαστούμε κατάλληλα θα πρέπει να έχουμε ει δυνατόν κάθε 1000 μέτρα κι από ένα φράγμα ή μια λιμενοδεξαμενή. Όσο κρατούμε το νερό στο ανάντι τόσο προστατεύουμε το κατάντι από τις πλημμύρες. Έτσι προστατευτούμε από πλημμύρες τον κάμπο και τα παράλια που έχουν τουρισμό και δίνουμε λύση για την άρδευση των χωραφιών, χωρίς γεωτρήσεις σε μεγάλο βάθος που κοστίζουν σε ενέργεια και έχουν τον κίνδυνο να τραβήξουν υφάλμυρο νερό. Επίσης είναι μια λύση και για το πότισμα των κοπαδιών που ανεβαίνουν στο βουνό τα καλοκαίρια».
Ο κ. Τσαυτάρης εκτιμά ότι «μισός και ένας βαθμός αύξηση της θερμοκρασίας, θα επηρεάσει την παραγωγή αλλά δεν θα την μηδενίσει», ειδικά σε είδη που έχουν έρθει στη χώρα μας από ζεστές ζώνες του πλανήτη, όπως το καλαμπόκι, τα καπνά, τα βαμβάκια, εφόσον βέβαια υπάρχει επάρκεια νερού.
Όμως σημειώνει ότι με την άνοδο της θερμοκρασίας, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, βρίσκουν πρόσφορο έδαφος και αναπτύσσονται αρρώστιες από μύκητες και έντομα, που δεν υπήρχαν πιο πριν, και αυτό απαιτεί επεμβάσεις του γεωργού για να τα καταπολεμήσει.
Πρωίμιση και καρπόπτωση
Μετά από ανάλυση ιστορικών μετεωρολογικών δεδομένων που έγινε στο Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων, Τμήμα Φυλλοβόλων Οπωροφόρων Δένδρων του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ, που εδρεύει στη Νάουσα, βρέθηκε αύξηση της ετήσιας μέσης θερμοκρασίας κατά 1,6° C στην Νάουσα κατά τα τελευταία 52 χρόνια.
«Η αύξηση της θερμοκρασίας προκαλεί πρωίμιση στην έναρξη άνθησης από περίπου 2 μέχρι 8 ημέρες στις ποικιλίες κερασιάς ‘Τραγανά Εδέσσης’, ‘Van’, ‘B.Burlat’ και ‘Vogue’» σημειώνει στην «ΜτΚ» ο ερευνητής του ΕΛΓΟ Γιώργος Παντελίδης. «Υπάρχει σημαντική διακύμανση στις απαιτήσεις σε ψύχος για ομαλή παραγωγή μεταξύ ποικιλιών βερικοκιάς και ροδακινιάς. Οι περισσότερες ποικιλίες βερικοκιάς και κονσερβοποιήσιμου ροδάκινου είχαν υψηλές απαιτήσεις σε ψύχος. Σύμφωνα με ανάλυση μετεωρολογικών δεδομένων στο ΤΦΟΔ καταγράφηκε μείωση του χειμερινού ψύχους τα τελευταία 20 χρόνια, και υπήρχαν χρονιές που δεν ήταν αρκετό για ποικιλίες βερικοκιάς και ροδακινιάς με αποτέλεσμα την μη ομαλή παραγωγή» προσθέτει
«Η παρουσία παρατεταμένης διάρκειας θερινών βροχόπτωσης σχετίζεται με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και συναντάται συχνά τα τελευταία χρόνια στη Βόρεια Ελλάδα, προκαλώντας τεράστιες καταστροφές στο παραγωγικό τομέα των ροδάκινων» αναφέρει από την πλευρά της η ερευνήτρια του ΕΛΓΟ Παυλίνα Δρογούδη.
«Οι παρατεταμένες θερινές βροχοπτώσεις όταν συμβαίνουν σε ποικιλίες ροδάκινων που βρίσκονται κοντά στην ωρίμανση των καρπών προκαλούν προσυλλεκτική καρπόπτωση και ποιοτική υποβάθμιση των καρπών, όπως υποχώρηση φλοιού καρπών, κηλιδώσεις και αποχρωματισμός καρπών ενώ οι καρποί ακόμα και χωρίς συμπτώματα έχουν μειωμένη διάρκεια συντήρησης και περισσότερες μετασυλλεκτικές ασθένειες».
* Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 30.07.2023