Στο νέο δυστοπικό τοπίο που διαμορφώνεται στην αγορά εργασίας, απόρροια των σαρωτικών ανατροπών που έφερε η εξάπλωση της COVID-19, καλούνται να προσαρμοστούν και να επιβιώσουν εκατομμύρια εργαζόμενοι. Αγωνία, φόβος για το μέλλον, έκρηξη των ευέλικτων μορφών απασχόλησης, κουρεμένοι μισθοί περιγράφουν την σκληρή πραγματικότητα.
Την ίδια στιγμή, ζουν με την αγωνία των απολύσεων όταν σταματήσουν να εφαρμόζονται τα μέτρα προστασίας (αναστολές συμβάσεων, παρεμβάσεις ενίσχυσης του επιχειρείν που συνδέθηκαν με τη διατήρηση θέσεων εργασίας όπως η επιστρεπτέα).
Με το lockdown να συνεχίζεται και το 2021, η αγορά εργασίας βρίσκεται σε διαρκή αναταραχή, βιώνοντας έναν διαρκή εφιάλτη. Περίπου 1.000.000 εργαζόμενοι έχουν τεθεί καθεστώς αναστολής σύμβασης πανελλαδικά τουλάχιστον τρεις φορές, από την αρχή της κρίσης. Η νέα κανονικότητα που έχει επιβάλλει η επέλαση του κορονοϊού δοκιμάζει επιχειρήσεις και υπαλλήλους με την ελεύθερη πτώση τζίρων, μισθών και την ελαστικοποίηση της εργασίας να προκαλούν ανασφάλεια για το τι θα φέρει η επόμενη μέρα.
Τα μέτρα που έχουν ληφθεί μέχρι σήμερα από την κυβέρνηση για την τόνωση της ρευστότητας στην αγορά φαίνεται πως δεν επαρκούν για να καλύψουν την πλειονότητα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων οι οποίες πασχίζουν να επιβιώσουν, με την ενεργό ζήτηση να καταβαραθρώνεται.
Η πλήρης ελαστικοποίηση της απασχόλησης, η συμπίεση των εισοδημάτων, η ρευστότητα που ρέει με το σταγονόμετρο, αλλά κυρίως το αβέβαιο αύριο προκαλούν έντονη ανησυχία και προβληματισμό στον κόσμο της εργασίας.
Μισθοί φτώχειας
Την αποκαρδιωτική εικόνα που επικρατεί αποτυπώνει έκθεση του ινστιτούτου της ΓΣΕΕ, σύμφωνα με την οποία περισσότεροι από 100.000 εργαζόμενοι έχουν «εξέλθει» από το εργατικό δυναμικό και ζουν με 534 ευρώ το μήνα για πάνω από 3 μήνες, ενώ ο μέσος μηνιαίος μισθός μειώθηκε κατά 10% το δεύτερο τρίμηνο του 2020 σε σχέση με το ίδιο τρίμηνο του 2019. Τρεις στους 10 λαμβάνουν αποδοχές μικρότερες από τον κατώτατο μισθό, το ύψος του οποίου -παρά την αύξηση του 2019- βρίσκεται κάτω από το όριο φτώχειας. Επτά στους 10 έχουν μισθούς κάτω από 1.000 ευρώ. Όπως τονίζουν οι μελετητές, «ένα πολύ μεγάλο μέρος του εργατικού δυναμικού είτε βρίσκεται εκτός αγοράς εργασίας (σε αναστολή που διαρκεί πάνω από 3 μήνες) είτε καταγράφεται ως άνεργο είτε εργάζεται λαμβάνοντας μισθούς οι οποίοι βρίσκονται χαμηλότερα, έως πολύ χαμηλότερα, του ορίου της φτώχειας
Επίσης, σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης, το Β’ τρίμηνο του 2020 ο μέσος μηνιαίος μισθός μειώθηκε από 885 ευρώ το β’ τρίμηνο του 2019 σε 802 ευρώ το β’ τρίμηνο του 2020, δηλαδή μειώθηκε περίπου 10%. Στο ίδιο διάστημα το ποσοστό των απασχολουμένων που λάμβανε από 0 έως 200 ευρώ 12πλασιάστηκε, καθώς αυξήθηκε από 1% σε περίπου 12%. Η αύξηση αυτή αγγίζει τις 11,2 ποσοστιαίες μονάδες, ενώ την ίδια στιγμή, τα άτομα που λάμβαναν αποδοχές μεταξύ 200 και 1.200 ευρώ μειώθηκαν κατά 11,3 ποσοστιαίες μονάδες.
Τον Νοέμβριο, σύμφωνα με την «Εργάνη», για πρώτη φορά από την αρχή της κρίσης οι αποχωρήσεις ξεπέρασαν τις προσλήψεις (149.000 έναντι 119.575). Σε επίπεδο ηλικιακής ομάδας, οι μεγαλύτερες απώλειες καταγράφηκαν στην κατηγορία 45-64 ετών (-14.779) και έπεται η κατηγορία 30-44 ετών (-11.658).
Οι περισσότερες απώλειες θέσεων εργασίας (-31.766) καταγράφηκαν στα καταλύματα και ακολουθούν οι υπηρεσίες εστίασης (-8.994). Βάσει στοιχείων του ΕΦΚΑ, ο μέσος μισθός για περίπου 1.000.000 εργαζόμενους μειώθηκε στα 530 ευρώ από 977 ευρώ που ήταν τον Ιανουάριο του 2020, κάτι που δείχνει την ραγδαία άνοδο στις συμβάσεις μερικής απασχόλησης, όταν ο κορονοϊός άρχισε να «σφυροκοπά» την αγορά.
Αν και το περιβάλλον είναι ναρκοθετημένο, οι επιχειρήσεις φαίνεται πως επιλέγουν να στηρίξουν το προσωπικό τους. Σε έρευνα της εταιρείας «To the point» για το ΕΕΘ, μόλις το 4% των ερωτηθέντων προχώρησε σε απολύσεις, κάτι που δείχνει πως οι επιχειρήσεις επιλέγουν να δώσουν την μάχη τους χωρίς να μετακυλήσουν το κόστος στους εργαζόμενους. Αντίστοιχα, σε πρόσφατη σφυγμομέτρηση της MRB για λογαριασμό του ΣΒE, η μεγάλη πλειονότητα των επιχειρήσεων (70%) δηλώνει ότι θα διατηρήσει σταθερό το προσωπικό της, με λιγότερο από το 10% να δηλώνει ότι θα προχωρήσει σε μείωση.
Στον προϋπολογισμό προβλέπεται αύξηση της ανεργίας στο 18,9% φέτος από 17,3% το 2019, ενώ θα μειωθεί στο 17,9% του εργατικού δυναμικού το 2021. Σύμφωνα με την Κομισιόν, η ανεργία αναμένεται να φτάσει το 18% το 2020 και περιορισμό κάτω του 17% από το 2022.
Η συγκράτηση, προς ώρας, του ποσοστού της ανεργίας αναμφισβήτητα είναι θετική, αλλά η αληθινή εικόνα θα αποκαλυφθεί όταν ανοίξει η αγορά. Ένα πιθανό ντόμινο λουκέτων σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που αποτελούν τον στυλοβάτη της οικονομίας, θα απογειώσει την ανεργία, θέτοντας σε κίνδυνο την ιδιαίτερα εύθραυστη κοινωνική συνοχή και υπονομεύοντας την τιτάνια προσπάθεια που απαιτείται για να αναθερμανθεί η οικονομική δραστηριότητα. Ο «εγκλωβισμός» της οικονομίας σε έναν αέναο φαύλο κύκλο ύφεσης, ανόδου της ανεργίας, αύξησης του ελλείμματος και του χρέους θα έχει κατακλυσμιαίες συνέπειες για όλο τον παραγωγικό ιστό της χώρας.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 3 Ιανουαρίου 2021