Ο Πρόεδρος του Τμήματος Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού (ΤΕΦΑΑ) του ΑΠΘ Χαράλαμπος Τσορμπατζούδης, μιλάει στη «ΜτΚ» για τη σημασία της εκπαίδευσης στην ανάπτυξη επιθυμητών οπαδικών συμπεριφορών, αλλά και για τον κρίσιμο ρόλο των ΠΑΕ στη δημιουργία υποστηρικτικών δράσεων και υποδομών προκειμένου να περιοριστούν τα φαινόμενα βίας και επιθετικότητας.
"Οι διατακτικοί τρόποι, η χρήση απαγορεύσεων
και η επίκληση των τιμωρητικών διατάξεων του νόμου
δεν αποτελούν και τις πλέον ενδεδειγμένες διαδικασίες.
Το συμπέρασμα αυτό εξάγεται εύκολα από τα δεδομένα
που δείχνουν ότι τα άτομα αυτά σε μεγάλο ποσοστό
επαναλαμβάνουν
τις πράξεις τους".
Ο καθηγητής του ΤΕΦΑΑ του ΑΠΘ Χαράλαμπος Τσορμπατζούδης, με γνωστικό αντικείμενο «Αθλητική Ψυχολογία», εξηγεί το σημαντικό και κρίσιμο ρόλο της εκπαιδευτικής διαδικασίας στην ανάπτυξη και εκδήλωση «συμπεριφορών προς την επιθυμητή κατεύθυνση", με βάση τις αρχές του Ολυμπισμού και του σεβασμού στις ανθρώπινες αξίες. Παράλληλα, κάνει λόγο για τη σημασία της γνώσης των κινήτρων και των στάσεων που βρίσκονται πίσω από τις αρνητικές συμπεριφορές, οι οποίες τις περισσότερες φορές είναι επαναλαμβανόμενες, αλλά και για τη δυνατότητα που παρέχεται για μεθοδική τροποποίηση και αλλαγές μέσω της εκπαίδευσης. Ο ίδιος, εστιάζει στο ρόλο των ΠΑΕ και στις δομές που πρέπει να δημιουργηθούν για την αντιμετώπιση του φαινομένου της βίας στα γήπεδα αλλά και έξω από αυτά, ενώ απαντάει στον ουσιαστικό προβληματισμό για το πως μπορεί να έρθει η αλλαγή μέσα από την «επένδυση» στην παιδεία των νέων.
"Δεν έχουμε άλλο εργαλείο στα χέρια μας
για τη μεθοδικά σχεδιασμένη και εκπαιδευτικά
αποδεκτή διαχείριση της συμπεριφορά"
Η σημασία της εκπαιδευτικής διαδικασίας
«Τα Πανεπιστήμια παράγουν γνώση και μέσα από την εκπαιδευτική διαδικασία και τη δημιουργία προγραμμάτων μπορούν να αλλάξουν τη συμπεριφορά των παιδιών, των εφήβων αλλά και των ενηλίκων προς την κοινωνικά επιθυμητή και ψυχολογικά τελέσφορη κατεύθυνση. Αυτό είναι το βασικό σκεπτικό όλων των προγραμμάτων σπουδών, της παρεχόμενης εκπαίδευσης αλλά και της παιδείας γενικότερα. Απαιτείται μεν χρόνος αλλά προσφέρεται ένας ασφαλής και αποτελεσματικός δρόμος. Το Εργαστήριό μας διαθέτει ελπιδοφόρα εργαστηριακά δεδομένα που υποδεικνύουν ότι μέσω της εκπαίδευσης μπορούμε να γνωρίσουμε τα κίνητρα, τις στάσεις, τα ενδιαφέροντα και τους προσανατολισμούς αυτών των ατόμων και να τροποποιήσουμε τις αρνητικές τους συμπεριφορές. Παράλληλα, έχουμε δεδομένα για την εσωτερική οργάνωση και τη λειτουργία των ατόμων που προβαίνουν σε πράξεις βίας, έχουμε πληροφόρηση για τις κλίκες και τις πρακτικές τους και με βάση αυτά έχουμε καταφέρει να εκπονήσουμε πιο αποτελεσματικά προγράμματα εκπαίδευσης και συμβουλευτικών παρεμβάσεων.
Αυτό που επίσης γνωρίζουμε είναι ότι οι διατακτικοί τρόποι, η χρήση απαγορεύσεων και η επίκληση των τιμωρητικών διατάξεων του νόμου δεν αποτελούν και τις πλέον ενδεδειγμένες διαδικασίες. Το συμπέρασμα αυτό εξάγεται εύκολα από τα δεδομένα που δείχνουν ότι τα άτομα αυτά σε μεγάλο ποσοστό επαναλαμβάνουν τις πράξεις τους. Έχω σημειώσει κατ’ επανάληψη ότι τέτοια περιστατικά παιδιών και εφήβων δυστυχώς πυκνώνουν τα τελευταία χρόνια, άρα ο ρόλος της εκπαίδευσης για την αλλαγή αυτών των συμπεριφορών βίας και επιθετικότητας είναι κομβικός».
"Είναι προφανές ότι τα παιδιά αναζητούν
δρόμους για να εκτονωθούν, για
να μπορέσουν
να εκφράσουν αυτή την όποια ‘αποκλίνουσα’ συμπεριφορά,
και ο αθλητισμός αποτελεί ένα πρόσφορο κοινωνικό πεδίο.
Πρόκειται για ένα απέραντο πεδίο έκφρασης αυτών
των ενδογενών ενορμήσεων".
Ο δρόμος για την αλλαγή συμπεριφοράς
Ο κ. Τσορμπατζούδης θέτει ως πυξίδα την εκπαιδευτική διαδικασία, εστιάζοντας στον τρόπο που μπορεί να γίνει. Όπως λέει, «μας ενδιαφέρει όμως τι είδους εκπαίδευση θα προσφέρουμε, πως αυτό θα γίνει, με πιο μεθοδικό τρόπο, πως θα οδηγηθούμε στην αλλαγή της συμπεριφοράς, η οποία θα είναι συμβατή με τους κανόνες και τις αξίες του Ολυμπισμού, του «ευ αγωνίζεσθαι» και της ηθικής. Αυτή είναι μια βασική επιδίωξη της εκπαίδευσης μέσω του αθλητισμού, δηλαδή να δημιουργήσει πολίτες που μπορούν να δέχονται και να επεξεργάζονται αυτά τα ερεθίσματα με ώριμο τρόπο, να συνεργάζονται με το κοινωνικό σύνολο, να δείχνουν ανοχή, να αποκτούν και να εδραιώνουν κοινωνικές δεξιότητες».
Στην πράξη
Το ερώτημα που προκύπτει αφορά στη δυσκολία με την οποία μπορεί να υλοποιηθεί αυτή η διαδικασία της επένδυσης στην εκπαιδευτική καλλιέργεια των νέων μέσω του αθλητισμού αλλά και τη συνεχή και ουσιαστική των μεγαλύτερων σε ηλικία καθώς και εκείνων που βρίσκονται σε θέσεις ευθύνης. Σ’ αυτό το ερώτημα ο καθηγητής του ΤΕΦΑΑ, δίνει τη δική του απάντηση. «Μεθοδικά είναι απλό αλλά δυστυχώς είναι χρονοβόρο και αυτό είναι το πρώτο σοβαρό μειονέκτημα της εκπαίδευσης. Το δεύτερο είναι ότι έχει υψηλό κόστος και το τρίτο ότι κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί την αποτελεσματικότητα όλων αυτών των δράσεων και προγραμμάτων. Αυτά, όμως, είναι γνωστά στο χώρο της εκπαίδευσης. Ωστόσο επισημαίνω ότι δεν έχουμε άλλο εργαλείο στα χέρια μας για τη μεθοδικά σχεδιασμένη και εκπαιδευτικά αποδεκτή διαχείριση της συμπεριφοράς. Έχουμε συμφωνήσει ως κοινωνία, ότι μόνο μέσα από την εκπαίδευση μπορούν τα άτομα, οι πολίτες, να εναρμονιστούν με το κοινωνικό σύνολο, να δράσουν, να κοινωνικοποιηθούν και να προσφέρουν».
"Αυτή τη στιγμή δεν έχει δημιουργηθεί από κάποια ΠΑΕ
μια σοβαρή υποδομή
προς την κατεύθυνση της εκπαίδευσης
και της συμβουλευτικής καθοδήγησης
αυτών των ατόμων.
Είμαστε σε λάθος δρόμο.
Η παιδεία είναι αυτό που ίσως
μπορεί να μας βελτιώσει,
να αναδιοργανώσει το αξιακό σύστημα των
παιδιών.
Χρειαζόμαστε και ένα άλλο «me too»
στο πεδίο διαχείρισης αυτής της τυφλής βίας".
«Κοινωνικές νόρμες»
Ο ίδιος αναφέρεται στη σημασία της ένταξης του παιδιού στις διάφορες βαθμίδες του σχολείου και στη συνέχεια στο Πανεπιστήμιο και σημειώνει «έχουμε καταλάβει ότι μόνο αυτός είναι ο δρόμος του συνετισμού και της διαμόρφωσης υγιούς προσωπικότητας, ο δρόμος για να δημιουργήσουμε μια κοινωνία πιο ανθεκτική, με λιγότερα στερεότυπα και αποκλεισμούς». Εστιάζοντας στην τελευταία λέξη επισημαίνει ότι τα στερεότυπα αναδύθηκαν τις τελευταίες ημέρες στην επιφάνεια. «Το επιβεβαιώνουν τα επικριτικά σχόλια και ο στιγματισμός πολιτών από γειτονικά κράτη, οι συζητήσεις στο ανεξέλεγκτο διαδίκτυο για τις φυλές και την κακή πάστα ανθρώπων. Ίσως πρέπει να αναρωτηθούμε μήπως μ’ αυτές τις πρακτικές στρώνουμε το χαλί της εκδίκησης και της διαιώνισης της βίας».
«Είναι προφανές ότι τα παιδιά αναζητούν δρόμους για να εκτονωθούν, για να μπορέσουν να εκφράσουν αυτή την όποια ‘αποκλίνουσα’ συμπεριφορά, και ο αθλητισμός αποτελεί ένα πρόσφορο κοινωνικό πεδίο. Πρόκειται για ένα απέραντο πεδίο έκφρασης αυτών των ενδογενών ενορμήσεων. Ως εκπαιδευτικοί και ως επιστημονική κοινότητα έχουμε υποχρέωση, λοιπόν, να δείξουμε το δρόμο, να θέσουμε τους κανόνες και να αναδείξουμε τις αξίες πάνω στις οποίες μπορεί να θεμελιωθεί ο υγιής αθλητισμός. Το Πανεπιστήμιο υπηρετεί ακριβώς αυτόν τον σκοπό, δημιουργεί τέτοιες αποτελεσματικές μεθόδους, τις αξιολογεί, τις προτείνει στο σχολείο και στην κοινωνία, αλλά η κοινωνία θα πρέπει να είναι έτοιμη να ακούσει, οι φορείς όπως οι ομάδες να επενδύσουν προκειμένου να δημιουργηθούν οι κατάλληλες δομές. Αυτή τη στιγμή δεν έχει δημιουργηθεί από κάποια ΠΑΕ μια σοβαρή υποδομή προς την κατεύθυνση της εκπαίδευσης και της συμβουλευτικής καθοδήγησης αυτών των ατόμων. Είμαστε σε λάθος δρόμο. Η παιδεία είναι αυτό που ίσως μπορεί να μας βελτιώσει, να αναδιοργανώσει το αξιακό σύστημα των παιδιών. Χρειαζόμαστε και ένα άλλο «me too» στο πεδίο διαχείρισης αυτής της τυφλής βίας».
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 06.02.2022