Του Θανάση Παππά, αρχιτέκτονα -πρώην αντιδημάρχου Τεχνικών Έργων-Περιβάλλοντος και Καθαριότητας του Δήμου Θεσσαλονίκης
Τα "παλιά τα χρόνια" έβλεπα ότι στην Ιταλία τα δημοτικά συμβούλια συζήταγαν και αποφάσιζαν για τα σχέδια πόλης, τις χρήσεις γης ,τον πολεοδομικό σχεδιασμό. Στις ευρωπαϊκές πόλεις ο δήμος σε ειδοποιεί (στο σπίτι) πως ολοκληρώνεται ο σχεδιασμός της 4ετιας και το δημοτικό συμβούλιο θα αποφασίσει λίαν προσεχώς!
Στην ευρωπαϊκή Ελλάδα ο πολεοδομικός σχεδιασμός διαρκεί πολλά χρόνια. Μελετάμε πολύ! Υλοποιούμε ελάχιστα. Για παράδειγμα στο δήμο Θεσσαλονίκης η τροποποίηση του ΓΠΣ ξεκίνησε το 2011 και ολοκληρώθηκε το 2024! Βασικά στο μεταξύ ό,τι υλοποιήθηκε δεν είχε σχέση με τον σχεδιασμό του ΓΠΣ, το οποίο θα πρέπει να τοποθετηθεί σε κάδρο.
Έχουμε κι άλλες πρωτοτυπίες. Το δημοτικό συμβούλιο δεν μπορεί αυτοτελώς να γνωμοδοτήσει για τίποτα. Εξαρτάται από τη γενική κυβέρνηση και τα γρανάζια της κρατικής γραφειοκρατίας.
Αν θέλει τα ορίσει ωράριο φ/ε εμπορευμάτων, να πεζοδρομήσει ένα δρόμο πρέπει να εκδοθεί, σε βάθος χρόνου, ΦΕΚ από διάφορους Υπουργούς.
Αν παρεμπιπτόντως θέλει να τοποθετήσει το φεγγαράκι στο Θερμαϊκό, θα πρέπει να γνωμοδοτήσουν 54 φορείς και να εκδοθεί ΦΕΚ από υπουργούς, μετά από δυο χρόνια!
Σχεδιάζοντας… την κατάργηση
Το Ρυθμιστικό, ξεκίνησε το 2006 (Σουφλιάς) προχώρησε το 2011 (Μπιρμπίλη), προσπάθησε να γίνει νόμος το 2014(Μανιάτης) αλλά ποδηγετήθηκε από τη γαλάζια ομάδα της συγκυβέρνησης.
Ο Οργανισμός Ρυθμιστικού καταργήθηκε, χάριν "εθνικής" οικονομίας! Συμβολή στη σωτηρία της χώρας.
Θυμίζω πως ο ΟΡ.ΘΕ αποτελούσε οργανισμό εφαρμοσμένης αποκέντρωσης καθώς μέσω της Ε.Ε και του Συμβουλίου συμμετείχαν όλοι οι Φορείς και η Τ.Α.
Αξίζει να αναφερθεί πως καμία χρηματοδότηση δεν ήταν δυνατή αν το έργο δεν ήταν ενσωματωμένο στο σχεδιασμό και στο πρόγραμμα δράσης του ΟΡ.ΘΕ.
Συγκεντρώνοντας τα πάντα
Η εφαρμογή του ρυθμιστικού σχεδίου δεν μπορεί να γίνει εξ' αποστάσεως και μάλιστα από ένα τμήμα του υπουργείου. Και όμως έγινε για να επιβεβαιώσει για μια ακόμα φορά την κρατούσα και λανθασμένη θεώρηση πως η κεντρική κυβέρνηση προΐσταται και ελέγχει ασφυκτικά τις περιφερειακές και τοπικές δομές. Η τότε μισή κυβερνητική πλειοψηφία πλειοδότησε στην άποψη πως η μεταπρατική ιθύνουσα τάξη της Θεσσαλονίκης δεν επιθυμεί κανένα μετασχηματισμό, κανένα ορθολογισμό, κανένα σχεδιασμό και προσαρμόζεται στην κεντρική διεύθυνση των πάντων από τη γενική κυβέρνηση.
Και όμως! Στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας το περιφερειακό σχέδιο ορίζει τη μητροπολιτική περιοχή, ως διακριτή αναπτυξιακή χωρική ενότητα. Στόχος η εφαρμογή συνεκτικής αστικής-μητροπολιτικής πολιτικής. Έτσι προ του κινδύνου μετατροπής του ΟΡ.ΘΕ σε γραφείο στο υπουργείο, είχε προταθεί η ένταξη του στην Περιφέρεια, ως διεύθυνση έχοντας την ευθύνη για την εφαρμογή του ρυθμιστικού, με αντικείμενο τον χωρικό σχεδιασμό, για χωροταξικά, πολεοδομικά ,συγκοινωνιακά, περιβαλλοντικά, αναπτυξιακά θέματα.
Δεν έγινε αποδεκτό.
2014-204
Στο διάστημα αυτό έχουμε χωροταξικές και πολεοδομικές ανακατατάξεις. Νομοθετήματα, συμπλήρωση των πολύπλοκων διαδικασιών, τα γνωστά.
Τα ειδικά χωρικά σχέδια κάνουν πιένα και εμφιλοχωρούν στα διάκενα των γενικών πολεοδομικών σχεδίων που συνέχεια είναι σε μελέτη-διορθώσεις/συμπληρώσεις -εγκρίσεις.
Αναφέρθηκε ήδη πως το ΓΠΣ του Δήμου Θεσσαλονίκης που ανατέθηκε το 2011 και εγκρίθηκε το 2024!
Από την κλίμακα του ΓΠΣ για να φτάσει κάποιος στη πράξη εφαρμογής και στην εφαρμογή του αρχικού σχεδιασμού πρέπει να μεσολαβήσει μια 20ετια!
Όταν το πρόταγμα είναι η υλοποίηση προτάσεων για χωρική ανάπτυξη και περιβαλλοντική προστασία της μητροπολιτικής περιοχής, όταν οι αναπλάσεις και ο πολεοδομικός σχεδιασμός έπρεπε να υπόκεινται σε ένα αστικό-πολεοδομικό-χωροταξικό σχεδιασμό στη πραγματικότητα έχουμε ασκήσεις ΓΠΣ χωρίς αντίκρισμα και ταπετσαρία από πολλά και αντικρουόμενα ειδικά χωρικά σχέδια που θέλουν να απαντήσουν σε καίρια προβλήματα.
Άσε που για την υλοποίηση των προβλέψεων του ΓΠΣ απαιτούνται πολλές πολεοδομικές μελέτες η εκπόνηση των οποίων απαιτεί χρήματα και χρόνο.
Σε αυτό το θλιβερό οικοσύστημα η γενική κυβέρνηση και το αρμόδιο Υπουργείο θυμήθηκε -τώρα- να εντάξει τις προβλέψεις του Ρυθμιστικού ως παράρτημα στον περιφερειακό σχεδιασμό. Της Περιφέρειας!
Όχι το 2014 αλλά το 2024. Όχι ότι έχει καμία πρακτική σημασία.
Είναι ολοφάνερο
Το συγκεντρωτικό, κατ’ άλλους "επιτελικό κράτος" τα έχει φάει τα ψωμιά του. Ό,τι κινείται, όποια αρμοδιότητα παρέμεινε στη Περιφέρεια, στην αυτοδιοίκηση μεταφέρεται εσπευσμένα στη κεντρική κυβέρνηση.
Η αυτοδιοίκηση πρώτου και δεύτερου βαθμού είναι χρόνια τώρα υποβαθμισμένη χωρίς αρμοδιότητες και πόρους. Είναι δέσμια των επιλογών της.
Χωρίς αυτονομία από τη γενική κυβέρνηση που για να ελέγχει και το παραμικρό ‘’κότσαρε’’ και την αποκεντρωμένη για να ελέγχει τα πάντα.
Λόγου χάρη όταν τρεις Δήμοι θέλουν να αλλάξουν το όνομα μιας οδού πρέπει να αποφασίσουν άλλοι. Τα δημοτικά συμβούλια κατά βάση έχουν επικουρικό χαρακτήρα.
Για τα δευτερεύοντα…
Η σύσταση της αποκεντρωμένης έχει ως δικαιολογία πως το Σύνταγμα απαγορεύει την άσκηση πολεοδομικής-χωροταξικής πολιτικής από την αυτοδιοίκηση.
Οι εκάστοτε κυβερνήσεις προέβησαν σε αρκετές τροποποιήσεις -αναθεωρήσεις του συντάγματος.
Δεν είχαν όμως το χρόνο να ασχοληθούν με το συγκεκριμένο θέμα.
Δεν είναι όμως θέμα χρόνου, είναι θέμα ισχυρής κρατικοδίαιτης κεντρικής εξουσίας, που δεν επιθυμεί να προβεί σε δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις.
Γι' αυτό έχουμε Βουλή 300 βουλευτών, γι’ αυτό έχουμε πολυπληθείς κυβερνήσεις, γι’ αυτό έχουμε ασφυκτικό έλεγχο της αυτοδιοίκησης σε όλα τα πεδία.
Γι΄ αυτό παράγουμε σιδηρόδρομο νομοθετημάτων, διατηρούμε νόμους από το παρελθόν, επιλέγουμε τη πολυνομία για να μη βγαίνει άκρη!
Είναι πρόδηλο. Απαιτούνται μεταρρυθμίσεις, τέτοιες που να σπάσουν τη δομή αυτού του υδροκέφαλου και αναποτελεσματικού κράτους.
Απαιτείται αποτελεσματική-σύγχρονη κεντρική κυβέρνηση.
Απαιτείται αποκεντρωμένη διάρθρωση με ουσιαστική περιφέρεια και δήμους.
Για τα καθ΄ υμάς απαιτείται σύγχρονη μητροπολιτική αυτοδιοίκηση στη Θεσσαλονίκη και ταυτόχρονα δημοκρατική οργάνωση της κοινωνίας με διαβούλευση.
Το πολεοδομικό συγκρότημα πρέπει να έχει ενιαίες μητροπολιτικές λειτουργίες.
Πολεοδομικός σχεδιασμός, κυκλοφορία, συγκοινωνία, στάθμευση και τόσα άλλα πρέπει να είναι σε μια αρχή.
Δεν μπορεί ο σηματοδότης σε ένα δρόμο του Δήμου Θεσσαλονίκης να έχει πράσινο και στο διπλανό Δήμο κόκκινο!
Στον ευρωπαϊκό χώρο είμαστε το παράδοξο, που έχει πάψει να ισχύει προ πολλού.
Και ως εκ τούτου. Το οπλοστάσιο τόσο της πολεοδομικής νομοθεσίας, όσο και του πλήθους των μελετών που έχουν εκπονηθεί είναι ισχυρό.
Ανίσχυρο είναι το πλαίσιο άσκησης πολιτικής όπου τα εργαλεία όλα είναι συγκεντρωμένα στη γενική κυβέρνηση.
Εδώ χρειάζεται η ανατροπή.
Η αναγκαία μεταρρύθμιση -μετά τον Καλλικράτη- αποτελεί ζητούμενο. Όποιος προλάβει να την υλοποιήσει θα έχει προσφέρει τα μέγιστα για την ανάπτυξη της περιφερειακής ανάπτυξης με αυτοδιοίκηση και αποκέντρωση και θα έχει δώσει θανάσιμο χτύπημα στο υδροκέφαλο και αδηφάγο κεντρικό κράτος που μας κρατά σε εποχή αναντίστοιχη με τις ανάγκες των καιρών.