Την ομορφιά της Γης και του Διαστήματος, αλλά και της επιστημονικής γνώσης γύρω από την ανακάλυψη των μυστικών τους επιχειρεί να μεταδώσει το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών σε μαθητές ακριτικών νησιών της χώρας, οι οποίοι δεν έχουν συχνά την ευκαιρία να γνωρίσουν από κοντά επιστημονικές δράσεις ερευνητικών φορέων.
Μαθητές Γυμνασίων και Λυκείων από την Κάσο, τη Ρόδο, την Τήλο, την Αστυπάλαια, την Κω, την Κάλυμνο, τη Λέρο, τους Λειψούς και την Πάτμο συνδέονται διαδικτυακά από τις αίθουσες των σχολείων τους με ερευνητές του Αστεροσκοπείου και μυούνται στη μαγεία της Αστρονομίας.
Πρόκειται για το πρόγραμμα Αστρονομίας για μαθητές και μαθήτριες δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σε ακριτικές περιοχές με τίτλο «UnversALL», που διοργανώνει το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, στο πλαίσιο των προσπαθειών του για διεύρυνση των δράσεων εξωστρέφειας και διάχυσης της επιστήμης. Το πρόγραμμα εφαρμόζεται για πρώτη χρονιά πιλοτικά σε 18 σχολεία από εννιά νησιά της Περιφέρειας Δωδεκανήσων. Το παρακολουθούν 456 μαθητές και μαθήτριες και 44 εκπαιδευτικοί.
Το πρόγραμμα έχει ξεκινήσει με μια σειρά διαδικτυακών συναντήσεων που πραγματοποιούνται μετά το πέρας των σχολικών μαθημάτων. Κατά τη διάρκεια των διαδικτυακών συναντήσεων παρουσιάζονται όχι μόνο διαλέξεις, αλλά και σχετικά πειράματα, αστρονομικές παρατηρήσεις και ζωντανές συνδέσεις με τα ερευνητικά τηλεσκόπια και άλλες ερευνητικές υποδομές του Αστεροσκοπείου.
Στα πρώτα μαθήματα οι μαθητές περιηγήθηκαν νοερά στην ιστορία της Αστρονομίας και των πρώτων ανακαλύψεων, από τον Θαλή τον Μιλήσιο, που τον 7ο αιώνα πΧ ήταν ο πρώτος που αντιλήφθηκε ότι ο κόσμος εξηγείται με την παρατήρηση και τη λογική, και στη συνέχεια όλους τους σπουδαίους στοχαστές και επιστήμονες που έθεσαν το δικό τους λιθαράκι στην κατανόηση του Σύμπαντος, όπως τον Αριστοτέλη, τον Αρίσταρχο τον Σάμιο και τον Κλαύδιο Πτολεμαίο, μέχρι τον Γιοχάνες Κέπλερ και τους τρεις νόμους που διατύπωσε.
«Ο άνθρωπος είναι "μολυσμένος" με το μικρόβιο της περιέργειας. Γοητεύεται και απορεί για όλα τα φαινόμενα που συμβαίνουν γύρω του και εκλαμβάνουν οι αισθήσεις του. Από αυτή τη διαδικασία δεν θα μπορούσε να λείπει ο έναστρος ουρανός», εξήγησε στους μαθητές ο αστροφυσικός του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, Αλέξανδρος Χιωτέλλης.
Καθώς κατάγεται από ένα ακριτικό νησί, τη Λέσβο, και έχει εμπειρία ως καθηγητής Φυσικής στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ο κ. Χιωτέλλης είχε την ιδέα να φέρει μαθητές ακριτικών νησιών σε επαφή με την Αστρονομία. Είχαν προηγηθεί δράσεις του Αστεροσκοπείου για τη γνωριμία φυλακισμένων με την Αστρονομία, ενώ με τη νέα χρονιά προγραμματίζονται και σεμινάρια για Ρομά και για τυφλούς και κωφάλαλους μαθητές.
«Το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών έχει έναν σημαντικό άξονα δραστηριοτήτων του, τη διάχυση της επιστήμης, και θέλουμε να φτάσει σε ομάδες της κοινωνίας μας που δεν έχουν ισάξια πρόσβαση», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Χιωτέλλης, ο οποίος είναι επιστημονικά υπεύθυνος του προγράμματος, υπό τον συντονισμό του προέδρου του Αστεροσκοπείου, Μανώλη Πλειώνη.
Στα πρώτα διαδικτυακά μαθήματα που παρουσίασε, ο κ. Χιωτέλλης δεν αρκέστηκε σε μια στείρα παρουσίαση των πρώτων ανακαλύψεων, αλλά χρησιμοποίησε ευφάνταστους τρόπους και κινούμενα σχέδια για να κεντρίσει το ενδιαφέρον των μαθητών και για να τους εξηγήσει τα φαινόμενα, από μια πίτσα που την παραλλήλισε με το Ηλιακό μας Σύστημα μέχρι ένα μυρμήγκι που διέτρεξε την τροχιά των πλανητών.
«Οι μαθητές θα έπρεπε να μαθαίνουν την ομορφιά της γνώσης, χωρίς να είναι υπό το πρίσμα των εξετάσεων, των ασκήσεων και των βαθμών. Το πρόβλημα είναι, επειδή έχω δουλέψει ως Φυσικός, ότι κατακρεουργούμε τη Φυσική, την κάνουμε όσο πιο άσχημη γίνεται και τη σερβίρουμε στους μαθητές ουσιαστικά ως ένα πλέγμα δύσκολων, δυσεπίλυτων ασκήσεων που δεν έχουν ουδεμία σχέση με την πραγματικότητα και είναι πολύ λογικό τα παιδιά να μην το βρίσκουν ελκυστικό.
Όταν τους πεις το ίδιο πράγμα με μια διαφορετική ιστορία βάζοντας όμορφες εικόνες, φτιάχνοντας ένα storyline, απεγκλωβίζοντάς το από το στενό κορσέ του εξεταστικού συστήματος, τους κινείς το ενδιαφέρον και την ανάγκη τους να δουλέψουν πάνω σε αυτό», τονίζει ο ίδιος. Στην κατεύθυνση αυτή, προσθέτει, «είναι κρίμα ότι απουσιάζει η Αστρονομία από το πρόγραμμα σπουδών, καθώς, ακριβώς επειδή έχει τόσο ελκυστικό αντικείμενο, μπορεί να αποτελέσει όχημα και εφαλτήριο για να στραφούν οι μαθητές προς τις θετικές επιστήμες».
Ο Βίκτωρας, μαθητής της Α' Γυμνασίου στο Γυμνάσιο Λειψών, είναι ανάμεσα στα παιδιά που παρακολουθούν τα μαθήματα και περιγράφει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι αποφάσισε να πάρει μέρος «γιατί ήθελα από πάντα να μάθω πώς είναι ο κόσμος έξω από τη Γη και πώς δημιουργήθηκε η Γη».
Ο καθηγητής φυσικών επιστημών στο Γυμνάσιο Σορωνής στη Ρόδο, Αναστάσιος Νικολαΐδης, αναφέρει από την πλευρά του «πόσο σημαντική είναι η ευκαιρία που δίνεται στους μαθητές να έρθουν σε επαφή με θέματα που αφορούν στο Διάστημα, στον πλανήτη μας και τη θέση του μέσα στο Διάστημα. Νομίζω πως πρέπει να γίνονται τέτοιες δράσεις πρώτα από όλα για το καλό των μαθητών, αλλά και των εκπαιδευτικών».
Στα σεμινάρια θα συμμετάσχουν και άλλοι ερευνητές του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, οι οποίοι θα παρουσιάσουν ένα ευρύ φάσμα επιστημονικών αντικειμένων σχετικών με την Αστρονομία. Παράλληλα με τα σεμινάρια, οι μαθητές εκπονούν τις δικές τους εργασίες σε σχετικά αντικείμενα, κάτω από την επίβλεψη των καθηγητών τους και των ερευνητών του Αστεροσκοπείου.
Οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να αποφασίσουν τον οποίο θα υλοποιήσουν τις εργασίες, από βιβλιογραφικές εργασίες μέχρι κατασκευές ή καλλιτεχνικές απεικονίσεις. Τις εργασίες θα παρουσιάσουν στους ερευνητές και τις τοπικές κοινωνίες την άνοιξη, κατά την ολοκλήρωση του προγράμματος. Επιπλέον, στο πλαίσιο του προγράμματος θα γίνουν και επισκέψεις των μαθητών στις εγκαταστάσεις του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.
Μέσα από το πρόγραμμα αυτό ο Αλέξανδρος Χιωτέλλης έχει θέσει ως στόχο να μεταδώσει στα παιδιά δύο σημαντικά μηνύματα: «Πρώτον, ότι ο κόσμος είναι πολύ όμορφος και η μάχη της γνώσης για να τον καταλάβεις είναι εξίσου μια υπέροχη διαδρομή. Το δεύτερο είναι το τι σημαίνει επιστημονική μεθοδολογία, ποιος είναι ο άξονας που σκέφτεται ένας επιστήμονας, η παρατήρηση, η μέθοδος, το συμπέρασμα και η αξιολόγηση με βάση το πείραμα.
Και ότι δεν είναι ο σωστός επιστήμονας αυτός που βρήκε το σωστό, αλλά αυτός που σκέφτηκε μεθοδικά και το πήγε λίγο παραπέρα. Έχουμε μάθει να ζούμε σε μια κοινωνία που πρέπει να ασπάζεσαι μόνο καθολικές, απόλυτες, κρυστάλλινες αλήθειες και βεβαιότητες και αυτό αντιβαίνει τελείως την επιστημονική σκέψη. Η επιστήμη μπορεί να βοηθήσει την κοινωνία μας στον τρόπο σκέψης, ασχέτως αν τελικά θα γίνεις φυσικός ή αστροφυσικός ή οτιδήποτε άλλο».