Το 1990 κυκλοφόρησε μια ιδιωτική έκδοση, σε επιμέλεια του ποιητή Νίνου Χριστιανόπουλου και εξώφυλλο του εικαστικού Κάρολου Τσίζεκ και το παράξενο όνομα «Mαζάλ», που σημαίνει «τύχη» στα εβραϊκά. Ήταν μία από τις πρώτες γραπτές μαρτυρίες στην Ελλάδα για το Ολοκαύτωμα, από έναν Θεσσαλονικιό που στάλθηκε στο Άουσβιτς του Λέων Περαχιά.
Η τύχη του τορναδόρου
Ο Περαχιά είχε την «τύχη» να γεννηθεί σε μια φτωχή οικογένεια, που δεν μπορούσε να αντέξει το οικονομικό βάρος και έτσι δεν ολοκλήρωσε τις σπουδές στην Εμπορική Σχολή. Μπήκε από νωρίς στη βιοπάλη κι έμαθε την τέχνη του τορναδόρου. Ήταν αυτή η τέχνη του τορναδόρου, και η αγάπη του για το τραγούδι που του έσωσαν τη ζωή, στο Άουσβιτς. Τα όσα τρομερά έζησε τα αφηγούνταν συχνά στην οικογένεια, αλλά ήταν μόλις το 1990, σε ηλικία 70 ετών που αποφάσισε να τα εκδόσει σε βιβλίο, μετά από παρότρυνση της ιστορικού του Ολοκαυτώματος Μυριάμ Νόβικ.
Τρεις και πλέον δεκαετίες αργότερα, το «Μαζάλ» επανεκδόθηκε από τις εκδόσεις Κάπα Εκδοτική, και παρουσιάζεται σήμερα 9 Οκτωβρίου στις 7:00 στην αίθουσα «Μανόλης Αναγνωστάκης» του δημαρχείου Θεσσαλονίκης. «Από όσους επέζησαν άλλοι πέθαναν, άλλοι είναι πολύ ηλικιωμένοι, άλλοι δεν ενδιαφέρονται να μιλήσουν για τα τραύματα τους» σχολιάζει στο makthes.gr ο επιμελητής της έκδοσης, νεοελληνιστής Τρύφων Καλαμίτσης, εξηγώντας γιατί έχει σημασία η επανέκδοση του συγκεκριμένου έργου.
Το χειρόγραφο του Χριστιανόπουλου
Η νέα έκδοση κρατά ανέπαφη την πρωτότυπη μορφή του βιβλίου, με μόνη εξωκειμενική επέμβαση το υπόμνημα, απαραίτητο στον σημερινό αναγνώστη, ένα δίγλωσσο κείμενο σε λαντίνο και ελληνικά, με τίτλο El Viejo Salonik con sous Djidios/ Η παλαιά Θεσσαλονίκη με τους Eβραίους, που είχε γράψει αρχικά ο Περαχιά, αλλά δεν περιλήφθηκε στην πρώτη έκδοση, αλλά και το χειρόγραφο Δελτίο Τύπου που είχε συντάξει ο Χριστιανόπουλος. «Ο συγγραφέας περιγράφει με λογοτεχνική δύναμη και έντονα δραματικό τόνο όχι μόνο την ατομική του περίπτωση αλλά, παράλληλα, το δράμα των συγκρατουμένων του στα στρατόπεδα, τη φρίκη των εκτελέσεων, της πείνας, της καταναγκαστικής εργασίας και της εξευτέλισες κάθε ανθρώπινης υπόστασης, για να καταλήξει στο τέλος ότι σώθηκε χάρη στην τύχη του (μαζάλ στα εβραϊκά θα πει τύχη) γλιτώνοντας μέσα από τα χέρια των ανθρωπόμορφων τεράτων των ναζί» γράφει ο Χριστιανόπουλος.
«Στα είπα αυτά για να τα πεις στον ελεύθερο κόσμο»
Ο Περαχιά διηγείται πώς προσπαθούσε να σώσει κι άλλους Σαλονικούς, είτε εξασφαλίζοντας τους με διάφορα τεχνάσματα τροφή, είτε πετυχαίνοντας να τους τραβήξει από τη μοίρα των θαλάμων αερίων και να δουλέψουν στην ομάδα του ως τεχνίτες. «Έκανε το καθήκον του, με έναν πολύ απλό και ανθρώπινο τρόπο, χωρίς να επαίρεται» σημειώνει ο επιμελητής της νέας έκδοσης Τ. Καλαμίτσης
Μια από τις πιο έντονες σκηνές του βιβλίου, που ξεχωρίζει ο ίδιος, είναι η μαρτυρία ενός ηλικιωμένου που περιγράφει πώς υποβλήθηκε σε ακραία σεξουαλική κακοποίηση, στο πλαίσιο των πειραμάτων που εκτελούσαν οι ναζί. «Στα είπα αυτά για να τα πεις στον ελεύθερο κόσμο, άμα σκοτωθώ εγώ» είπε στον Περαχιά. «Με αριστοτεχνική πλοκή, περιπετειώδες, με αδρούς χαρακτήρες και αγωνία, με δράση, ανατροπές και πυρετώδεις συγκινήσεις, αν δεν ήταν αληθινή ιστορία το Μαζάλ θα ήταν ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα ή και σενάριο. Διαβάζοντας αυτό το βιβλίο πάλι, αμέσως θυμήθηκα την ατμόσφαιρα της ταινίας "Ο γιός του Σαούλ". Περιγράφει μια καθημερινότητα με φόντο τη φρίκη» συμπληρώνει ο κ. Καλαμίτσης.
Ο παιδικός εφιάλτης
«Ο πατέρας μου σε όλη του τη ζωή δεν έπαψε να μιλάει για αυτά, από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου. Μιλούσαν μεταξύ τους και με τους φίλους τους, άλλους επιζώντες. Δεν είχαν ιδέα ότι εμείς ακούγαμε και καταλαβαίναμε. Θυμάμαι στα πέντε μου χρόνια, να έχω επαναλαμβανόμενο εφιάλτη: ερχόταν να μας πάρουν οι Γερμανοί. Κι όταν μεγάλωσα λίγο έφευγα από το δωμάτιο, όταν μιλούσαν για αυτά τα θέματα» λέει η κόρη του Λέων, Έρικα Περαχιά Ζεμούρ. Σήμερα λέει ότι είναι «μια ιστορία που δεν πρέπει να ξεχαστεί». Η πρώτη έκδοση του βιβλίου ήταν ιδιωτική και έφτασε σε λίγα χέρια. Με τη δεύτερη έκδοση η ιστορία του Λέων αποκτά δεύτερη ζωή.
Τα τρία γενέθλια του Λέων Περαχιά
Με την επιστροφή του από το Άουσβιτς ο Περαχιά γύρισε σε μια πόλη ρημαγμένη, σε μια πόλη που ξεπατίκωσε το εβραϊκό παρελθόν της, καταστρέφοντας το αρχαιότερο εβραϊκό νεκροταφείο, σε μια πόλη που είχαν χαθεί οι συγγενείς, οι φίλοι, οι γείτονές του, 45.000 ψυχές. Δύο χρόνια μετά τα ναζιστικά στρατόπεδα επιστρατεύτηκε στις 25.10.1947 και απολύθηκε από το στρατό στις 8.5.1950. «Ὁ κάθε ἄνθρωπος γιορτάζει τὰ γενέθλιά του μία φορά τὸ χρὸνο. Αὐτὸ εἶναι τὸ κανονικὸ. Ἔλα ποὺ ἐγὼ γεννήθηκα τρεῖς φορές: Τὸν Μάη τοῦ 1920, τὸν Ἰανουάριο τοῦ 1945 καὶ τὸν Μάη του 1950. Πῶς νὰ μὴν ὀνομάσω τὸ βιβλίο μου MAZAL;» διερωτάται στο κλείσιμο του βιβλίου. Η τελευταία του φράση είναι: «με αγάπη, Λέων».
O Λέων Περαχιά στη γαμήλια φωτογραφία με τη σύζυγό του Λινά Καπόν