Του Μιχάλη Κούπκα
Αντιδήμαρχου Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης
Οι αστικές περιοχές, σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, φιλοξενούν το 75% των πολιτών της. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι πόλεις καταναλώνουν πάνω από το 65% της παγκόσμιας ενέργειας, που αντιστοιχεί σε περισσότερο από το 70% των εκπομπών CO2. Είναι λοιπόν σημαντικό οι πόλεις να λειτουργούν ως οικοσυστήματα πειραματισμού και καινοτομίας, ώστε να βοηθηθούν όλες τις υπόλοιπες περιοχές κατά τη μετάβασή τους στην επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050.
Προς αυτή την κατεύθυνση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στα τέλη του 2021, δρομολόγησε την αποστολή για τις «100 κλιματικά ουδέτερες και έξυπνες πόλεις έως το 2030», προκειμένου να υποστηριχθούν οι προτεραιότητες της Επιτροπής, όπως η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, και ως ένα απτό στοιχείο της νέας στρατηγικής για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Οι πόλεις κλήθηκαν να εκφράσουν το ενδιαφέρον τους να συμμετάσχουν στην αποστολή και, μεταξύ 377 πόλεων που υπέβαλαν αίτηση συμμετοχής στην αποστολή, τον Απρίλιο του 2022, ανακοινώθηκε η συμμετοχή των πρώτων 100 πόλεων από τα 27 κράτη μέλη και 12 επιπλέον πόλεων, προερχόμενων από συνδεδεμένες χώρες ή με δυνατότητα σύνδεσης στο πρόγραμμα Horizon Europe, το πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας της ΕΕ (2021-2027). Η αποστολή «πόλεις» λαμβάνει χρηματοδότηση ύψους 360 εκατ. ευρώ από το πρόγραμμα «Horizon Europe» για την περίοδο 2022-23.
Στην πρώτη γραμμή
Η Θεσσαλονίκη και άλλες πέντε ελληνικές πόλεις, η Αθήνα, η Καλαμάτα, τα Ιωάννινα, τα Τρίκαλα και την Κοζάνη, επιλέχθηκαν από την Επιτροπή για να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της καταπολέμησης της κλιματικής κρίσης και ανέλαβαν να αναπτύξουν συμβάσεις πόλεων για το κλίμα/«Κλιματικό Σύμφωνο Πόλης», περιλαμβάνοντας ένα ολιστικό σχέδιο για την κλιματική ουδετερότητα σε όλους τους τομείς, όπως η ενέργεια, τα κτίρια, η διαχείριση αποβλήτων και οι μεταφορές, μαζί με σχετικά επενδυτικά σχέδια.
Στα προνόμια της συμμετοχής της Θεσσαλονίκης περιλαμβάνονται εξατομικευμένες συμβουλές και βοήθεια από ειδική πλατφόρμα αποστολών που διαχειρίζεται το NetZeroCities, πρόσθετες ευκαιρίες χρηματοδότησης, καθώς και δυνατότητα συμμετοχής σε μεγάλες δράσεις καινοτομίας και πιλοτικά έργα. Η αποστολή παρέχει επίσης ευκαιρίες δικτύωσης, ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών μεταξύ πόλεων και υποστήριξη για τη συμμετοχή των πολιτών στην αποστολή.
Η πορεία καινοτομίας προς την κλιματική ουδετερότητα για το δήμο Θεσσαλονίκης ξεκίνησε δυναμικά τον Ιανουάριο. Στην εναρκτήρια συνάντηση κλήθηκαν οι φορείς του τοπικού οικοσυστήματος της Θεσσαλονίκης, προκειμένου να φέρουν τη τεχνογνωσία και την εμπειρία τους, ώστε να θέσουμε τα θεμέλια της συνεργασίας, να ανοίξουμε το διάλογο και να ορίσουμε από κοινού στόχους και δράσεις. Η εκκίνηση πραγματοποιήθηκε με αξιοσημείωτη επιτυχία, πολυδιάστατο ενδιαφέρον, διεπιστημονική συμμετοχικότητα και αξιόλογα αποτελέσματα, καθώς οι σημαντικότεροι Οργανισμοί και Φορείς της Πόλης δεσμεύτηκαν να συνδράμουν θεσμικά και επιστημονικά στην ανάπτυξη και την υλοποίηση του Σχεδίου Δράσης.
Η Ομάδα Έργου του δήμου Θεσσαλονίκης συνεχίζει εντατικά τις εργασίες, με την υποστήριξη συμβούλων ορισμένων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη Θεσσαλονίκη (City Advisors), στελεχών του Δικτύου των Ανθεκτικών Πόλεων, συμβούλων από την πρωτοβουλία του Συμφώνου των Δημάρχων για το Κλίμα και την Ενέργεια (Covenant of Mayors for Climate and Energy) και της Αναπτυξιακής Μείζονος Αστικής Θεσσαλονίκης (ΜΑΘ ΑΕ ΑΟΤΑ).
Κλιματικό Σύμφωνο
Το Σχέδιο Δράσης για την πόλη της Θεσσαλονίκης, το οποίο είναι κατά το τρέχον χρονικό διάστημα υπό εκπόνηση, συνίσταται σε δράσεις έρευνας και καινοτομίας που αφορούν στην καθαρή, υγιή και βιώσιμη αστική κινητικότητα, στην ενεργειακή απόδοση των κτιρίων και άλλων υποδομών και στον πράσινο πολεοδομικό σχεδιασμό, ενώ θα προσφέρουν και τη δυνατότητα ανάπτυξης κοινών πρωτοβουλιών και κλιμάκωσης των συνεργασιών σε συνέργειες με άλλα προγράμματα της ΕΕ. Στην ανάπτυξη συμμετέχουν ερευνητικοί οργανισμοί, η Κοινωνία των Πολιτών και ο ιδιωτικός τομέας, υπό το πρίσμα της προσέγγισης του συμμετοχικού σχεδιασμού.
Η μεγάλη πρόκληση για την ανάσχεση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, την προσαρμογή σε αυτή και την αντιμετώπιση των ζητημάτων του αέρα, του θορύβου και των αποβλήτων, εξαρτάται από την ανάπτυξη, προώθηση και υλοποίηση καινοτόμων λύσεων για την απεξάρτησή μας από τα ορυκτά καύσιμα, την προώθηση λύσεων καθαρής κινητικότητας και λύσεων για μηδενική ρύπανση, βιοποικιλότητα και κυκλική οικονομία.
Για την υλοποίηση των περιβαλλοντικών μας δεσμεύσεων και την επίτευξη αυτού του φιλόδοξου εγχειρήματος για το κλίμα και την καινοτομία, απαιτείται η συνεργασία με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, εμπλεκόμενους Φορείς και Οργανισμούς, μέσω της από κοινού υπογραφής των δεσμεύσεων του «Κλιματικού Συμφώνου Πόλης», το οποίο δρομολογείται, καθώς και η καθοδήγηση των κατοίκων και επιχειρήσεων του Δήμου Θεσσαλονίκης προς την πράσινη μετάβαση.
Τα οφέλη προς τους πολίτες από την επιτυχή μας μετάβασης προς την κλιματική ουδετερότητα θα είναι ένα περιβάλλον με καθαρότερο αέρα, χαμηλότεροι λογαριασμοί ενέργειας, πιο πράσινη, καθαρή διαβίωση και ένα υγιέστερο μέλλον.
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό που σήμερα τα πράγματα είναι διαφορετικά. Η ΕΕ αντιλαμβάνεται το ρόλο της και την ευθύνη της. Γνωρίζουμε ότι η επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας είναι δύσκολο εγχείρημα, αλλά δεσμευτήκαμε και δηλώσαμε ότι επιθυμούμε να πορευθούμε, έχοντας πολύτιμη υποστήριξη από την Κομισιόν, τη χρήση εργαλείων ψηφιακών, τη βοήθεια των experts και γενικότερη τεχνική βοήθεια από σπουδαία δίκτυα πόλεων και οργανισμούς, όλοι συνεργάτες της Κομισιόν για την υιοθέτηση μεθοδολογιών για την εκπόνηση του Κλιματικού Συμβολαίου, του πλάνου δράσης και του επενδυτικού σχεδίου.
Είναι άλλωστε εθνική υποχρέωση, αφού το 2022, ψηφίστηκε ο εθνικός κλιματικός νόμος, ενσωματώνοντας ευρωπαϊκές οδηγίες και τις στοχεύσεις της Πράσινης Συμφωνίας και καλούμαστε ως Δήμοι να εναρμονιστούμε γρήγορα.
Αναγνωρίζουμε βέβαια, ότι δεν έχουμε πάντα την ικανότητα ή την τεχνογνωσία να κινηθούμε άμεσα και να υιοθετήσουμε νέες πρακτικές και επιστημονικά εργαλεία. Σε αυτό θέλουμε αρωγούς τον Ακαδημαϊκό κόσμο, από τα Πανεπιστήμια της πόλης μας, το ΑΠΘ, το ΠΑΜΑΚ, το ΔΙΠΑΕ αλλά και το ερευνητικό κέντρο ΕΚΕΤΑ και τα ινστιτούτα του. Με το ΙΜΕΤ, το ΙΠΤΗΛ έχουμε μια άψογη συνεργασία.
Γιατί επιλέξαμε να κατεβούμε;
Διότι απλά, αν αποφασίσουμε άμεσα να αντιμετωπίσουμε την κλιματική πρόκληση πιστεύουμε ότι μπορούμε να επιβραδύνουμε σημαντικά το ρυθμό της κλιματικής αλλαγής, κερδίζοντας έτσι χρόνο για να αναπτύξουμε τους μηχανισμούς και την απαραίτητη τεχνολογία με αντιμετωπίσιμο κόστος. Αν από την άλλη κλείσουμε τα μάτια ελπίζοντας στο θαύμα τότε το τίμημα του λογαριασμού θα είναι δυσβάστακτο. Και το χειρότερο: θα κληθούν να τον πληρώσουν τα παιδιά μας.
Ας μην ξεχνάμε ότι η κλιματική αλλαγή δεν μοιάζει με κανένα άλλο περιβαλλοντικό πρόβλημα που είχαμε μέχρι σήμερα αντιμετωπίσει. Η ρύπανση, η κλιματική κρίση είναι τα συμπτώματα μιας πιο γενικής, πιο πλανητικής κατάστασης μιας νέας εποχής που ξεκίνησε όταν οι ανθρώπινες δραστηριότητες ξεκίνησαν να επηρεάζουν το οικοσύστημα της γης.
Εκατό πόλεις της Ευρώπης ταξιδεύουν όλες μαζί το 2023 στην αποστολή της κλιματικής ουδετερότητας. Σήμερα υπάρχει ένα ευρωπαϊκό «εμείς» μία κοινή αίσθηση κλιματικού κινδύνου για τις επόμενες γενιές.
Η κλιματική κρίση αποτελεί μια δαμόκλειο σπάθη για την ανθρωπότητα, μια πρόκληση τεράστιων διαστάσεων. Το αν θα πετύχουμε να τη διαχειριστούμε εξαρτάται από εμάς και από τη δυνατότητα μας να σκεφτόμαστε και να ενεργούμε υπεύθυνα ώστε να προσαρμοστούμε στη νέα πραγματικότητα.
*Δημοσιεύθηκε στο ειδικό αφιέρωμα της "ΜτΚ" για το Περιβάλλον στις 03-04.06.2023