Η σύνδεση της εύρυθμης λειτουργίας της παράκτιας ζώνης από περιβαλλοντικής πλευράς, είναι ο κεντρικός παράγοντας αειφορίας για την παράκτια κοινωνία. Ο λόγος, όπως αναφέρουν οι επιστήμονες, είναι ότι μια υγιής παράκτια ζώνη υποστηρίζει θετικά τις οικονομικές δραστηριότητες που φιλοξενεί ή γενικά εξυπηρετεί, όμως εξασφαλίζει επίσης την προσβασιμότητα, την ασφάλεια αλλά και την αναψυχή των δραστηριοποιούμενων σε αυτήν, και τότε μπορούμε να μιλάμε για πράσινη και γαλάζια ανάπτυξη στη περιοχή.
Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο διευθυντής του Εργαστηρίου Παράκτιας και Θαλάσσιας Έρευνας του Ιδρύματος Τεχνολογίας Έρευνας Νίκος Καμπάνης, ανέφερε ότι «υπάρχει η ανάγκη ο κάθε δραστηριοποιούμενος στην παράκτια ζώνη να αρχίσει εκτός από το συνυπάρχει με την παραλία και τη θάλασσα, να την "νιώθει", να καταλαβαίνει δηλαδή τις λειτουργίες της, τις διεργασίες που φιλοξενεί, τις ευκαιρίες που προσφέρει, αλλά και τα προβλήματα και τους κινδύνους που αντιμετωπίζει, τα οποία προέρχονται είτε από άμεσες ανθρωπογενείς αιτίες είτε από την κλιματική αλλαγή και τις επιπτώσεις της που επισκιάζουν όλα τα υπόλοιπα».
Όπως μάλιστα επισήμανε οι άμεσες ανθρωπογενείς αιτίες, έχουν εν γένει περιορισμένη εμβέλεια επιπτώσεων, ενώ η κλιματική αλλαγή, παίρνει παγκόσμιες διαστάσεις όπως και οι επιπτώσεις της, με την θαλάσσια «γραμματοσύνη» και στη περίπτωση μας, εξειδικεύοντας και εισάγοντας ένα νέο όρο, την παράκτια «γραμματοσύνη» να αποτελεί πλέον «αναγκαία περιβαλλοντική κουλτούρα για μια παράκτια κοινωνία που θέλει να βαδίσει προς την αειφορία μέσω της πράσινης συμφωνίας και δημιουργώντας μια γαλάζια ανάπτυξη αποτελεσματικά». Άλλωστε αυτό είναι και μια κεντρική προσπάθεια της ΕΕ, που μέσα από τις κοινωνικές προκλήσεις που προσπαθεί να αναδείξει και παράλληλα να χρηματοδοτήσει την μελέτη και αντιμετώπισης τους, θεωρεί την καλλιέργεια περιβαλλοντικής γραμματοσύνης αναγκαία με αυτή της θάλασσας και της παράκτιας ζώνης να κυριαρχεί. Προς αυτή την κατεύθυνση η συμμετοχή σχολείων, σε μια τέτοια διαδικασία μοιάζει με σημαντική παράμετρο.
«Ο χώρος της εκπαίδευσης είναι ένας χώρος στον οποίο μπορεί να δημιουργηθεί μια τέτοια κουλτούρα και η εγκύκλιος περί «Υλοποίηση στα σχολεία Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του Εκπαιδευτικού Προγράμματος «Τα σχολεία "υιοθετούν" χερσαία και παράκτια οικοσυστήματα της Ελλάδας με έναρξη το σχολικό έτος 2023-2024» όπως τόνισε ο κ. Καμπάνης. Με τον τρόπο αυτό, όπως υποστήριξε, μπορούν τα σχολεία να προχωρήσουν στη δημιουργία παράκτιας και θαλάσσιας γραμματοσύνης στους μαθητές τους με την «υιοθεσία μιας παραλίας» και την ένταξη στις εκπαιδευτικές περιβαλλοντικές τους δραστηριότητες απλουστευμένα πρωτόκολλα παρακολούθησης και συλλογής δεδομένων, κατάλληλων για υλοποίηση από μαθητές της πρωτοβάθμιας και γυμνασιακής εκπαίδευσης, ώστε να καταστούν οι μαθητές «παρατηρητές της θάλασσας και της παράκτιας ζώνης» σε μία συγκεκριμένη περιοχή και να αρχίσουν βιωματικά να κατανοούν σε ένα βασικό επίπεδο τη λειτουργία της θάλασσας και των φαινομένων που τη διέπουν.
«Αυτό θα ενισχύσει τη περιβαλλοντική τους εκπαίδευση όσον αφορά τη θάλασσα, ενώ παράλληλα θα καταστήσει τα σχολεία θα υλοποιήσουν το σχετικό πρόγραμμα εστίες μεταφοράς γνώσεις σε αντίστοιχα σχολεία περιοχών που δεν έχουν άμεση και εύκολη πρόσβαση στη θάλασσα ή που έχουν μεν πρόσβαση και αντίστοιχη θαλάσσια εκπαίδευση άλλα τα περιοχικά θαλάσσια χαρακτηριστικά είναι διαφορετικά, πχ μαθητές από ευρωπαϊκές χώρες που έχουν πρόσβαση στον ωκεανό ή τη Βόρεια θάλασσα, αλλά όχι στη Μεσόγειο» σημείωσε ο διευθυντής του Εργαστηρίου Παράκτιας και Θαλάσσιας Έρευνας του ΙΤΕ, προσθέτοντας ότι μέσα από αυτή την διαδικασία «μπορεί να επιτευχθεί η διεύρυνση της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης των μαθητών και στη περίπτωση της θάλασσας και της παράκτιας ζώνης, η ανάπτυξη θαλάσσιας και παράκτιας γραμματοσύνης στην τοπική κοινωνία και σε στοχευμένες ομάδες που σχετίζονται με την παραλία και την θάλασσα, μέσω της αλληλεπίδρασης με τους μαθητές» και πώς αυτό μπορεί να βοηθήσει «στην προστασία και βελτίωση του θαλάσσιου περιβάλλοντος στη περιοχή, με μείωση του ανθρωπογενούς αποτυπώματος αλλά και παράλληλη ανάπτυξη ανθεκτικότητας στη κλιματική αλλαγή».
Συγκεκριμένα, όπως επισήμανε, ο κ. Καμπάνης μια τέτοια διαδικασία θα βοηθούσε στην απόκτηση ευαισθησίας για το περιβάλλον και τα προβλήματα του, στη μεταβολή της στάσης ζωής με τη δημιουργία ενός συνόλου αξιών και συναισθημάτων ανησυχίας για το περιβάλλον, στο κίνητρο για ενεργό συμμετοχή στη βελτίωση του περιβάλλοντος και την προστασία του και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων ώστε να βοηθήσει κοινωνικές ομάδες και άτομα να αποκτήσουν τις δεξιότητες για τον εντοπισμό και την επίλυση περιβαλλοντικών προβλημάτων.
«Η δράση αυτή είναι σημαντική καθώς έρευνες από διάφορες χώρες έχουν δείξει ότι οι πολίτες έχουν περιορισμένη κατανόηση στα θαλάσσια φαινόμενα» είπε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Νίκος Καμπάνης, επισημαίνοντας ότι το Εργαστήριο Παράκτιας και Θαλάσσιας Έρευνας άρχισε συνεργασία με το Σχολείο Ευρωπαϊκής Παιδείας Ηρακλείου (Σ.Ε.Π.) για την υιοθεσία της παραλίας που βρίσκεται ανατολικά του Μ.Φ.Ι. Κρήτης. Μάλιστα σαν έναρξη της σχετικής δράσης, ο διευθυντής του Εργαστηρίου και ο ερευνητής Γιώργος Αλεξανδράκης, επισκέφθηκαν το σχολείο παρουσιάζοντας στους μαθητές τα χαρακτηριστικά των θαλάσσιων και παράκτιων συστημάτων και τα εξειδικευμένα όργανα τα οποία χρησιμοποιούν κατά την ερευνητική τους δραστηριότητα.
«Παρουσιάστηκαν με απλά παραδείγματα και εικόνες, έννοιες της παράκτιας ωκεανογραφίας όπως οι ακτογραμμή, η παραλία, τα κύματα καθώς και τα φαινόμενα που τα συμβάλουν στην δημιουργία και την εξέλιξη τους, ενώ επίσης κατά την παρουσίαση των οργάνων του εργαστηρίου όπως το υποβρύχιο ρομποτικό όχημα, κυματογράφοι και ο ηχοβολιστής πλευρικής σάρωσης (Sonar) αναφέρθηκαν και οι βασικές αρχές λειτουργίας τους. Μάλιστα για το sonar έγινε αναφορά στο πώς βοηθά να "βλέπουμε στη θάλασσα… ακούγοντας", με το φαινόμενο της αντήχησης εύκολα να συνδέεται από τα παιδιά με την ανάκλαση του ακουστικού κύματος όταν κτυπά στον πυθμένα και ότι αυτό που ακούμε όταν αυτό επιστρέφει, μας βοηθά μετά από "πολλές πράξεις αριθμητικής και φυσικής" στο να καταλάβουμε από τι αποτελείται η επιφάνεια του πυθμένα, όπως οι πέτρες, τα φύκια ή η άμμος».
Επιπρόσθετα όπως ανέφερε στο ΑΠΕ -ΜΠΕ ο κ. Καμπάνης σε συνεργασία με την Διευθύντρια του Σχολείου Αμαλία Φιλιππάκη θα συνταχθούν πρωτόκολλα απλουστευμένων ωκεανογραφικών παρατηρήσεων που θα αρχίζουν να εφαρμόζονται από τους μαθητές στις βιωματικές δράσεις που θα υλοποιηθούν στη συνέχεια στην παραλία. «Το ότι ένα σχολείο με ευρωπαϊκό καταστατικό λειτουργίας και πρόσβαση είναι από τα πρώτα που εμπλέκεται σε μια τέτοια προσπάθεια, είναι πολύ σημαντικό γιατί τα εκπαιδευτικά προϊόντα από την υλοποίηση της μπορούν να διαχυθούν αλλά και να αξιοποιηθούν περαιτέρω σε κεντρικό ευρωπαϊκό επίπεδο καθιστώντας την Κρήτη για μια ακόμα φορά πρωτοπόρα και καινοτόμα περιφέρεια» κατέληξε ο διευθυντής του Εργαστηρίου Παράκτιας και Θαλάσσιας Έρευνας του Ιδρύματος Τεχνολογίας Έρευνας. Σε ό,τι αφορά τους μαθητές, όπως επισήμανε η διευθύντρια του Σχολείου Ευρωπαϊκής Παιδείας Ηρακλείου, μετά την «υιοθεσία» και την πρώτη επίσκεψη στην παραλία, φάνηκε σε ένα σημαντικό μέρος τους να εκδηλώνουν αποφασιστικότητα σε ότι αφορά την υλοποίηση δράσεων για την αναβάθμιση της παραλίας.
«Από εκπαιδευτικούς του σχολείου μας άκουσα να περιγράφουν τα λόγια αλλά και τα συναισθήματα των παιδιών, των οποίων η χαρά και η διάθεση να κάνουν πράγματα στην παραλία, ήταν έκδηλη. Υπήρξαν μαθητές που εξέφρασαν την επιθυμία να επισκεφθούν κι άλλες παραλίες για να κάνουν δράσεις, ενώ ένα μεγάλο μέρος των παιδιών δεν ένιωθε ικανοποιημένο με την εικόνα εγκατάλειψης που επικρατούσε» ανέφερε η κ. Φιλιππάκη που ολοκληρώνοντας πρόσθεσε ότι το πρόγραμμα εύχεται και ελπίζει να εμπνεύσει ακόμη περισσότερο τους μαθητές και να τους φέρει κοντύτερα στην προσπάθεια για προστασία του περιβάλλοντος.