Ο χρόνος που κάποτε κυλούσε αργόσυρτα, πλέον μετρά αντίστροφα. Μέχρι το προσεχές φθινόπωρο το πρώην στρατόπεδο Παύλου Μελά αναμένεται να έχει μεταμορφωθεί στο πρώτο μητροπολιτικό πάρκο της Θεσσαλονίκης, έναν πνεύμονα πρασίνου 330 στρεμμάτων.
Εδώ και μερικούς μήνες άρχισαν οι εργασίες για τη διαμόρφωσή του και η διαφορά φαίνεται βδομάδα τη βδομάδα. Στους επόμενους 18 μήνες θα φυτευτούν 3.600 νέα δέντρα και 3.800 νέοι θάμνοι, που μαζί με την υφιστάμενη βλάστηση θα ξεπεράσουν τα 10.000 φυτά, σχηματίζοντας δενδρόκηπους με οπωροφόρα δέντρα και πυκνοφυτεμένες πλαγιές, εντυπωσιακές αλέες, κήπους και φυτικές περιφράξεις, και ανάμεσα τους πέργκολες και παγκάκια, μονοπάτια για βόλτες με τα πόδια ή το ποδήλατο και τρία αναψυκτήρια.
Ο δήμαρχος Παύλου Μελά Δημήτρης Δεμουρτζίδης χαρακτηρίζει την παράδοση του πάρκου στους πολίτες «ένα από τα σημαντικότερα διακυβεύματα των τελευταίων ετών, για τις επόμενες γενιές» και δηλώνει αισιόδοξος ότι το φθινόπωρο του 2023, κάτοικοι και επισκέπτες, θα έχουν στη διάθεσή τους έναν πρότυπο δημόσιο χώρο που θα έχει κυρίαρχο στοιχείο το πράσινο. Το 2023 θα έχει ολοκληρωθεί η πρώτη φάση της ανάπλασης του στρατοπέδου, έτσι ώστε να είναι προσβάσιμο και κατάλληλο να το χαρούν οι επισκέπτες. Αυτή θα είναι μόνο η αρχή. Σταδιακά, καθώς θα ολοκληρώνονται οι σχετικές μελέτες, και θα εξασφαλίζονται τα απαραίτητα κονδύλια, θα προχωρούν οι διαμορφώσεις των χώρων και των κτιρίων. Σύμφωνα με τη Μελέτη Βιωσιμότητας Μακροπρόθεσμου Στρατηγικού Πλάνου Δράσης του Μητροπολιτικού Πάρκου Παύλου Μελά τα συνολικά κεφάλαια που θα απαιτηθούν μακροπρόθεσμα για την ανάπτυξη του μητροπολιτικού πάρκου ξεπερνούν τα 65 εκατ. ευρώ.
Προχωρά η διαμόρφωση του πάρκου
Προς το παρόν, πέντε χρόνια μετά την παραχώρηση του στρατόπεδου στον ομώνυμο δήμο, βρισκόμαστε στην Α’ φάση αξιοποίησής του. Στα χρόνια που μεσολάβησαν από την παραχώρησή του, το 2017, από την προηγούμενη κυβέρνηση:
- εξασφαλίστηκε η χρηματοδότηση 20 εκατ. ευρώ από την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας.
- ολοκληρώθηκε η μελέτη για τα έργα της Α’ Φάσης αξιοποίησης («Περιβαλλοντική αναβάθμιση και απόδοση σε κοινή χρήση του Μητροπολιτικού Πάρκου Παύλου Μελά»).
- συντάχθηκε Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο για τον καθορισμό των χρήσεων γης και δόμησης, το οποίο έλαβε τη μορφή προεδρικού διατάγματος.
- ολοκληρώθηκαν οι διαδικασίες ανάδειξης του αναδόχου που θα εκτελέσει τα έργα για τη διαμόρφωση του χώρου.
Στα τέλη του 2021 τα μηχανήματα έπιασαν δουλειά στο χώρο του πρώην στρατοπέδου. Έξι μήνες μετά την επίσημη έναρξη των εργασιών, έχουν ολοκληρωθεί όλες οι πρόδρομες ενέργειες, η τοπογραφική αποτύπωση, η οριοθέτηση του χώρου, η κατεδάφιση των κτιρίων και βοηθητικών κτισμάτων και η απομάκρυνση και διαχείριση των προϊόντων καθαιρέσεων. Παράλληλα άρχισαν οι εργασίες χάραξης και διαμόρφωσης της εσωτερικής οδοποιίας στα ίχνη των υφιστάμενων οδών, για να τοποθετηθούν τα δίκτυα υποδομής (άρδευσης, ύδρευσης, αποχέτευσης, ηλεκτροφωτισμού) που θα εξυπηρετήσουν τις προβλεπόμενες χρήσεις γης. Σε αυτή τη φάση προχωρούν εντατικά και οι εργασίες για τη περίφραξη του χώρου, ενώ το καλοκαίρι θα πεζοδρομηθεί και η οδός Δαβάκη που ενώνει το πρώην στρατόπεδο με την Νεάπολη.
Σε δεύτερη φάση η αποκατάσταση των κτιρίων
Η περιβαλλοντική αναβάθμιση είναι το πρώτο και ίσως το σημαντικότερο βήμα, αλλά θα πρέπει να ακολουθήσουν και άλλα, για τη μεταμόρφωσή του πρώην στρατοπέδου σε μητροπολιτικό πάρκο, που εκτός από χώρος πρασίνου, θα είναι και ένας πόλης αναψυχής και πολιτιστικών δραστηριοτήτων.
Στο πρώην στρατόπεδο υπάρχουν κτίρια χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων, και το επόμενο στοίχημα θα είναι η αποκατάσταση τους για να φιλοξενηθούν μουσεία και άλλες δραστηριότητες σχετικές με τον πολιτισμό και το περιβάλλον. Ο περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας Απόστολος Τζιτζικώστας έχει δεσμευτεί ότι η περιφέρεια θα συνδράμει με πόρους από το νέο ΕΣΠΑ 2021-2027, προκειμένου να υλοποιηθούν όλα τα απαραίτητα έργα που θα αναδείξουν το Μητροπολιτικό Πάρκο Παύλου Μελά σε πνεύμονα πρασίνου και πολιτισμού για όλη τη δυτική Θεσσαλονίκη. Πρόκειται για ένα εγχείρημα που θα προχωρήσει σταδιακά μέχρι το τέλος αυτής της δεκαετίας.
Σε πρώτη φάση, έχει δρομολογηθεί η αποκατάσταση του πιο εμβληματικού κτιρίου του πρώην στρατοπέδου Παύλου Μελά. Πρόκειται για το κτίριο Α2, δηλαδή το επίμηκες κτίριο με πρόσοψη προς την οδό Λαγκαδά, εμβαδού 3.353,14 τ.μ., στο οποίο θα στεγαστούν το Μουσείο Εθνικής Αντίστασης και το νέο δημαρχείο. Το έργο είναι ενταγμένο στην Α’ φάση αξιοποίησης του στρατοπέδου για την οποία υπάρχει χρηματοδότηση. Ο διαγωνισμός ολοκληρώθηκε, προέκυψε ο προσωρινός ανάδοχος και αν δεν υπάρξουν άλλες καθυστερήσεις στις αρχές του 2023 είναι εφικτό να αρχίσει η ανακατασκευή του κεντρικού κτιρίου του στρατοπέδου. Συνολικά το έργο έχει διασφαλισμένη χρηματοδότηση 4,4 εκατ. ευρώ από το πρόγραμμα «Αντώνης Τρίτσης» όμως εκτιμάται ότι θα απαιτηθούν πρόσθετοι πόροι για ένα τόσο μεγάλου εμβαδού κτίριο, που μετρά πάνω από 120 χρόνια ζωής.
Στο κτίριο Β4 σχεδιάζεται να στεγαστεί το Μουσείο Προσφυγικού Ελληνισμού και στο κτίριο A3 το μουσείο που θα στεγάσει τις αρχαιότητες που βρέθηκαν κατά την κατασκευή του μετρό της Θεσσαλονίκης. Το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού ανέλαβε να χρηματοδοτήσει την ωρίμανση των έργων που αφορούν στους μουσειακούς χώρους, οι οποίοι θα ιδρυθούν στα κτήρια Α3 και Β4.
Σε άλλα κτίρια μπορούν να στεγαστούν δραστηριότητες πολιτισμού και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, εκθεσιακοί χώροι, ενώ σε ένα από αυτά σχεδιάζεται να δημιουργηθούν κινηματογραφικό στούντιο.
Στο μεταξύ, προ ημερών κατατέθηκαν οι προτάσεις στον επαναληπτικό αρχιτεκτονικό διαγωνισμό προσχεδίων για τη διαμόρφωση τριών διακριτών ελεύθερων χώρων στο Μητροπολιτικό Πάρκο Παύλου Μελά, συνολικής έκτασης 62 στρεμμάτων.
- Περιοχή 1 «Η Μνήμη» (43.061 τ.μ.), που πλαισιώνεται από την παρουσία των δύο ιστορικών κτιρίων στρατωνισμού Α1 και Α2 του πρώην στρατοπέδου.
- Περιοχή 2 «Τo Θέαμα» (7.500 τ.μ.), βόρειο τμήμα του πάρκου δίπλα στο αλσύλλιο.
- Περιοχή 3 «Η Περιπέτεια» (11.500 τ.μ.), νοτιοανατολικό άκρο του πάρκου κοντά στην οδό Δαβάκη.
Η υλοποίηση των προτάσεων που θα προκύψουν από τον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό μετατίθεται για τη Β’ Φάση αξιοποίησης του πρώην στρατοπέδου, με πόρους από την επόμενη προγραμματική περίοδο.
Η επόμενη μέρα
Ακόμα και αν προχωρήσουν μόνο τα δύο δρομολογημένα έργα εντός του ΜΠΠΜ, δηλαδή η περιβαλλοντική αναβάθμιση του υπαίθριου χώρου του πάρκου καθώς και η αποκατάσταση και επανάχρηση του κτίσματος Α2, δημιουργείται μεν ένα νέο αστικό πάρκο, αλλά παράλληλα και η ανάγκη για συντήρηση και φύλαξή του. Σύμφωνα με τη Μελέτη Βιωσιμότητας Μακροπρόθεσμου Στρατηγικού Πλάνου Δράσης του Μητροπολιτικού Πάρκου Παύλου Μελά, το χρηματοοικονομικό κενό που δημιουργείται το πρώτο έτος λειτουργίας του ΜΠΠΜ υπό αυτές τις δύο επενδύσεις ξεπερνά τις 960.000 ευρώ και συνεχίζει να υφίσταται για την επόμενη πενταετία, αν και βαίνει μειούμενο (356.029 ευρω, 240.235 ευρώ, 86.487 ευρώ, 53.212 ευρώ, 14.350 ευρώ).
Η μελέτη πρότεινε τρία σενάρια, ώστε το πάρκο να έχει έσοδα και να είναι οικονομικά βιώσιμο, και το δημοτικό συμβούλιο Παύλου Μελά προέκρινε το δεύτερο, που προβλέπει δραστηριότητες ήπιας ανάπτυξης. Τα έσοδα θα προκύψουν από την ενοικίαση των αναψυκτηρίων, από συναυλίες, από την ενοικίαση των αιθουσών για εκδηλώσεις, από τα πωλητήρια των μουσείων, λειτουργία μπιστρό/καφέ, θερινού κινηματογράφου κ.λπ. Μάλιστα, εκτιμάται ότι με μια σειρά ετήσιων συναυλιών θα μπορούσε να καλυφθεί ένα μεγάλο μέρος των χρημάτων που απαιτούνται για την επόμενη μέρα του Πάρκου Παύλου Μελά, ώστε να μείνει όμορφο και λειτουργικό.
Ήδη μία ομάδα από τον δήμο Παύλου Μελά εργάζεται για τον σχεδιασμό του φορέα διαχείρισης σκοπός του οποίου θα είναι να διαχειρίζεται το Μητροπολιτικό Πάρκο αλλά και να φέρνει τα απαραίτητα έσοδα για τη λειτουργία και κυρίως τη συντήρηση του.
*Δημοσιεύθηκε στην ειδική έκδοση της "ΜτΚ" για τη Δυτική Θεσσαλονίκη, στις 03.07.2022