Φωτογραφίες: Λευκή Πανούσου
«Ούτε βήμα πίσω» είναι το μήνυμα που στέλνουν οι ομάδες αναρχικών από τη Θεσσαλονίκη και γενικότερα απ’ όλη την Ελλάδα, μετά την προθεσμία του υπουργού Προστασίας του Πολίτη για εκκένωση όλων των χώρων που τελούν υπό κατάληψη και αποτελούν το «άντρο» ατόμων του ευρύτερου αντιεξουσιαστικού χώρου. Η προθεσμία λήγει στις 5 Δεκεμβρίου, μία ημέρα πριν την 11η επέτειο από τον θάνατο του Αλέξη Γρηγορόπουλου, που ως είθισται τα κέντρα των μεγαλύτερων πόλεων κάθε χρόνο μετατρέπονται σε «πεδία μάχης». Λαμβάνοντας το τελεσίγραφο, οι ομάδες αναρχικών απεύθυναν κάλεσμα σε πορείες, θεσπίζοντας την 5η Δεκεμβρίου ως «πανελλαδική ημέρα αλληλεγγύης στις καταλήψεις». Δεν είναι ξεκάθαρο τελικά τι ήθελε να πετύχει ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, ωστόσο οι ομάδες των καταλήψεων εμφανίζονται να μην υποχωρούν και να δίνουν «ραντεβού στους δρόμους». Το κλίμα που εντάθηκε από την εκκένωση της κατάληψης «Βανκούβερ Απαρτμάν» στην Αθήνα, της «Παλμάρες» στη Λάρισα και τα επεισόδια στην ΑΣΟΕΕ, φαίνεται πως θα «εκτονωθεί» στις 5 Δεκεμβρίου. Στα μεγάλα αστικά κέντρα οι αστυνομικές διευθύνσεις θα ενισχυθούν με δυνάμεις από την περιφέρεια, ενώ τα μέλη του ευρύτερου αντιεξουσιαστικού χώρου «ετοιμάζονται» και για τις εκδηλώσεις μνήμης της 6ης Δεκεμβρίου.
Οι καταλήψεις της Θεσσαλονίκης
Τα τελευταία 15 χρόνια στη Θεσσαλονίκη είναι υπό κατάληψη κτίρια που ανήκουν κυρίως στο ελληνικό δημόσιο. Το κάθε κτίριο έχει τη δική του ιστορία πίσω από τα πανό που έχουν κρεμαστεί στις προσόψεις. Όμως για όλα οι ομάδες που τα κατέλαβαν, υποστηρίζουν πως έμεναν αναξιοποίητα. Είναι αλήθεια πως σε πολλές καταλήψεις γίνονται εκδηλώσεις, συναυλίες, εκπαιδευτικά προγράμματα και αξιοποίηση των χώρων για διάφορους σκοπούς. Μέσα σε αυτά τα χρόνια δεν έλειψαν και οι διαμάχες με το δημόσιο για την ανάκτηση των κτιρίων, ωστόσο οι καταληψίες δεν τα εγκατέλειψαν ποτέ.
12Ο Σχολείο
Στη συμβολή των οδών Β. Γεωργίου και Μπιζανίου βρίσκεται ένα κτίριο που χρονολογείται από το 1897 και μέχρι το 2004 φιλοξενούσε τους μαθητές του 12ου Δημοτικού Σχολείου Θεσσαλονίκης. Λόγω της στασιμότητάς του κρίθηκε ακατάλληλο να φιλοξενεί παιδιά και το σχολείο τότε μεταφέρθηκε στα λυόμενα στην περιοχή του Μεγάρου Μουσικής. Το κτίριο που ανήκει στην περιουσία της Εκκλησίας έμεινε κλειστό για έξι χρόνια, με τους κατοίκους της περιοχής συχνά να διαμαρτύρονται για την εγκληματικότητα που αναπτυσσόταν μέσα και γύρω από αυτό. Στις 6 Ιουνίου 2010, το κτίριο κατέλαβαν αναρχικοί και το μετονόμασαν σε «Eλεύθερο Kοινωνικό Xώρο Σχολείο». Από τότε μέχρι σήμερα διοργανώνουν σ’ αυτό πάρα πολλές εκδηλώσεις, ενώ καθημερινά υπάρχει και πρόγραμμα με ελεύθερα μαθήματα χορού και ξένων γλωσσών. Επίσης, το κτίριο διαθέτει καφέ-μπαρ και ανά τακτά χρονικά διαστήματα διοργανώνονται μουσικές βραδιές.
Μέσα στο κτίριο το 2013 είχε πραγματοποιηθεί συνέντευξη Τύπου για την υπεράσπιση των καταλήψεων και την παρουσίαση δράσεων αλληλεγγύης. Ο πρώην αντιδήμαρχος Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού, Πολεοδομίας και Δικτύων Τεχνικών του δήμου Θεσσαλονίκης, Ανδρέας Κουράκης, είχε παραβρεθεί στη συνέντευξη, παρεμβαίνοντας και δηλώνοντας υπέρ των δράσεων τους. «Δεν είχαμε αντίρρηση να παραμείνουν μέσα στο κτίριο. Μάλιστα είχαμε συμφωνήσει όταν η Εκκλησία παραχωρήσει το κτίριο στον δήμο να αποχωρήσουν, για να γίνουν εργασίες και να φιλοξενήσει ξανά μαθητές» δηλώνει στη «ΜτΚ» ο κ. Κουράκης. Στη συμφωνία που αναφέρεται ο κ. Κουράκης, οι διαχειριστές του Ελεύθερου Κοινωνικού Χώρου, την είχαν διαψεύσει εξαρχής. Ωστόσο, ο ίδιος στηρίζει πως από την πλευρά της Εκκλησίας υπήρξε οπισθοχώρηση στη συμφωνία και τελικά το κτίριο δεν μετατράπηκε ξανά σε σχολείο.
Εγνατία 111
Το πρωί της 17ης Μαρτίου του 2015 ομάδα αντιεξουσιαστών κατέλαβε το τριώροφο κτίριο που βρίσκεται στην οδό Εγνατία 111. Ο αριθμός αυτός, έγινε και το όνομα της κατάληψης που διατηρούν μέχρι και σήμερα. Το κτίριο που σήμερα ανήκει στον Ενιαίο Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης, αντιμετωπίζει προβλήματα ασφάλειας και στατικότητας από τον σεισμό του 1978. Για αυτό, από τις πρώτες ημέρες οι καταληψίες πραγματοποίησαν εργασίες συντήρησης.
Η ομάδα αντιεξουσιαστών ανέφερε πως επέλεξε το συγκεκριμένο χώρο, διότι έμενε ανεκμετάλλευτο από το ελληνικό δημόσιο επί 37 έτη. Εξαρχής είχαν ανακοινώσει πως θέλουν να το μετατρέψουν σε πυρήνα αυτοοργάνωσης και ένα «χώρο που θα αποτελέσει εστία αντιπληροφόρησης και δομή αντίστασης στο κέντρο της πόλης».
Μundo Nuevo
Το δικό του «τελεσίγραφο» έστειλε, πριν την ανακοίνωση του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, ο δήμαρχος Θέρμης Θεόδωρος Παπαδόπουλος για το κτίριο της κατάληψης «Mundo Nuevo» που ανήκει στον δήμο. «Είχα στείλει νωρίτερα επιστολή προς την ΕΛΑΣ και τον Μιχάλη Χρυσοχοΐδη, ζητώντας την απομάκρυνση των ατόμων από μέσα» δηλώνει στη «ΜτΚ» ο δήμαρχος Θέρμης. Το κτίριο βρίσκεται στην συμβολή των οδών Σιατίστης και Φιλίππου και στο παρελθόν η διοίκηση του δήμου Θέρμης έχει προσπαθήσει να το επανακτήσει και να το αξιοποιήσει. Στις αρχές του έτους, ο δήμος είχε συμφωνήσει να μισθώσει το κτίριο στον ΟΚΑΝΑ, αλλά μετά από παρέμβαση μελών της ομάδας «Mundo Nuevo» στο δημοτικό συμβούλιο Θέρμης, η συμφωνία «πάγωσε». «Οι δημότες της Θέρμης χάνουν 50.000 τον χρόνο από την κατάληψη αυτή και την μη αξιοποίηση του κτιρίου. Περιμένουμε να δούμε τις εξελίξεις μετά την ανακοίνωση από το υπουργείο» σημειώνει ο κ. Παπαδόπουλος.
Από το 2015 που είναι υπό κατάληψη το κτίριο, σε κάποιες περιόδους είχαν φιλοξενηθεί και πρόσφυγες.
Terra Incognita
Από το 2004 υπό κατάληψη είναι το κτίριο που ανήκει στο ΑΠΘ στην οδό Ολύμπου με Παπαγεωργίου. Στο χώρο λειτουργούν η τυπογραφική κολεκτίβα Druck, αυτοδιαχειριζόμενο γυμναστήριο, αυτοδιαχειριζόμενη βιβλιοθήκη-βιβλιοπωλείο και εργαστήρι μεταξοτυπίας. Σε κάποιες εκδηλώσεις που διοργανώνουν οι διαχειριστές είτε στην ταράτσα, είτε το εσωτερικό του κτιρίου, ανοίγουν οι πόρτες για τον κόσμο.
Φάμπρικα Υφανέτ
Επίσης το 2004, μέλη του ευρύτερου αντιεξουσιαστικού χώρου κατέλαβαν τη Φάμπρικα Υφανέτ στην Τούμπα, στην οδό Παπάφη. Το ιστορικό εργοστάσιο το 1997 αγοράστηκε από το ελληνικό δημόσιο, όπου ανήκει και σήμερα, για να στεγαστεί το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης και η Συλλογή Κωστάκη.
Η αναφορά του Κωνσταντίνου Ζέρβα στο εργοστάσιο και την πιθανή αξιοποίησή του, στη συνάντησή του με την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, οδήγησε τα μέλη της κατάληψης στο δημαρχείο της Θεσσαλονίκης. Με πανό και συνθήματα ζήτησαν να παρέμβουν όλοι μαζί στη συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου, για να δηλώσουν ότι δεν πρόκειται να εκκενωθεί ο χώρος. Ο πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου Δρόσος Τσαβλής, τους πρότεινε να διαβαστεί η ανακοίνωσή τους από μια επιτροπή τριών ατόμων, αλλά δεν το δέχθηκαν και αποχώρησαν.
«Σπαταλήστε, λοιπόν, όσα εκατομμύρια θέλετε για την αξιοποίηση των καταλήψεων, της Υφανέτ, της Τούμπας, οποιουδήποτε άλλου σημείου της πόλης σκεφτείτε. Δεν θα καταφέρετε, όσους αυτόκλητους σωτήρες και να βρείτε, να καταλάβετε τι πραγματικά συμβαίνει εκεί μέσα και γιατί είναι τόσο σημαντικό. Δεν πάμε πουθενά» αναφέρουν σε ανακοίνωσή τους τα μέλη της κατάληψης. Ωστόσο, από την πλευρά του δήμου Θεσσαλονίκης τονίζουν στη «ΜτΚ» ότι η αναφορά στο εργοστάσιο Υφανέτ αφορά το γενικότερο σχεδιασμό που θα γίνει στην πόλη δυνητικά. «Δεν επιδιώκουμε να συμμετέχουμε σε καμία επιχείρηση εκκένωσης. Αναφέρθηκε ως σκέψη αξιοποίησης για το μέλλον» σημειώνουν συνεργάτες του δημάρχου Θεσσαλονίκης.
Libertatia
Το κτίριο που βρίσκεται υπό κατάληψη από το 2008 στη γωνία Λεωφόρου Στρατού με Σαρανταπόρου, προσπάθησαν να επισκευάσουν τα μέλη της «Libertatia» στις 8 Νοεμβρίου. Ωστόσο, δυνάμεις της ΕΛΑΣ προσήγαγαν άτομα που πραγματοποιούσαν οικοδομικές εργασίες και συνελήφθησαν τέσσερις για παράνομη επέμβαση σε ακίνητο μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς.
Το κτίριο τυλίχθηκε στις φλόγες στις 21 Ιανουαρίου 2018, την ημέρα του πρώτου μεγάλου συλλαλητηρίου για τη Μακεδονία στη Θεσσαλονίκη. Η φωτιά ξέσπασε έπειτα από εμπρησμό, που αποδίδεται σε ομάδα ακροδεξιών. Από τότε το κτίριο είναι ακατάλληλο για χρήση, ωστόσο η ομάδα της κατάληψης είναι ενεργή και πραγματοποιεί συγκεντρώσεις στον εξωτερικό χώρο.
Πρόκειται για ένα διατηρητέο κτίριο, που κατασκευάστηκε το 1899 από ιδιώτη και περιήλθε στην περιουσία του δημοσίου, λόγω έλλειψης κληρονόμων.
Καταλήψεις σε ιδιωτικά κτίρια
Εκτός από τις μεγάλες καταλήψεις σε δημόσια κτίρια, άτομα του ευρύτερου αντιεξουσιαστικού χώρου καταλαμβάνουν περιστασιακά κτίρια και οικίες στην πόλη, που ανήκουν σε ιδιώτες. Σύμφωνα με την ανακοίνωση του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, πρέπει να εκκενωθούν και αυτοί οι χώροι, σε διαφορετική περίπτωση «για να παραμείνουν οι σημερινοί καταληψίες χρειάζεται να έρθουν σε επαφή με τους ιδιοκτήτες και να συμφωνήσουν σε όρους μίσθωσης».
Για τις συγκεκριμένες περιπτώσεις υπάρχει ένα νομοθετικό κενό, καθώς δεν υπάρχει έννομη σχέση του ιδιοκτήτη με τους καταληψίες, όπως στις συμβάσεις με ενοικιαστές που μπορούν να προσβάλουν. Ωστόσο, η αστυνομία μπορεί να παρέμβει με επιχειρήσεις εκκένωσης, μόνο μετά από υποβολή μηνύσεων από τους ιδιοκτήτες των κτιρίων που τελούν υπό κατάληψη.
«Καμία παράδοση – Καμία ανακωχή»
Με σκληρές και ξεκάθαρες ανακοινώσεις απάντησαν οι ομάδες αναρχικών στο τελεσίγραφο του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη. Η αντίδρασή τους ήταν άμεση, τονίζοντας πως δεν θα υπάρξει «καμία παράδοση και καμία ανακωχή». Μέσα από τις ανακοινώσεις τους, καλούν όλους τους αναρχικούς να συσπειρωθούν και δίνουν «ραντεβού στους δρόμους».
Ως «έκτακτο πολεμικό ανακοινωθέν» χαρακτηρίζει την ανακοίνωση για την εκκένωση των καταλήψεων η «Οργάνωση Αναρχικής Δράσης». Αναφερόμενη στον θάνατο του Αλ. Γρηγορόπουλου σε κείμενο που δημοσίευσαν, τονίζουν πως «αν η δεξιά θέλει νεκρό, αυτή τη φορά δε θα είναι από το δικό μας στρατόπεδο», μεταφέροντας το κλίμα που επικρατεί και την κλίμακα των επεισοδίων που πιθανόν θα εξελιχθούν τις επόμενες ημέρες. «Τελεσίγραφα η επανάσταση δεν δέχθηκε ποτέ! Οι 15 μέρες δε μπορούν παρά να είναι η αντίστροφη μέτρηση του πολέμου» σημειώνουν.
Οι ομάδες των καταλήψεων της Θεσσαλονίκης δηλώνοντας πως δεν πρόκειται να εγκαταλείψουν τα κτίρια, αποτυπώνουν κιόλας την ιδεολογική τους διάσταση. Ρίχνουν «πυρά» στην σημερινή κυβέρνηση αλλά και στην συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ, που είχε προχωρήσει σε εκκενώσεις. «Έρχεται η Δεξιά να ολοκληρώσει ότι δεν πρόλαβε ο ΣΥΡΙΖΑ, ασφαλώς με το δικό της αυταρχικό στιλ» υπογραμμίζουν από την Libertatia και την Mundo Nuevo, συμπληρώνοντας πως «επιδιώκουν την εκδίκηση, τη ρεβάνς. Αυτή όμως η εκδίκηση μπορεί αρχικά να ξεσπάσει εναντίον των αναρχικών αγωνιστών και των δομών τους, όμως καθόλου δεν επιθυμεί να περιοριστεί σε αυτούς».
«Και αν φαίνεται ότι σιωπούμε, είναι απλά η νηνεμία πριν την καταιγίδα που θα ξεσπάσει» λένε από την Κατάληψη 111. «Για εμάς, οι καταλήψεις, πέρα από σπίτια μας είναι και εστίες απελεύθερης δράσης, χώροι συνάντησης, συσπείρωσης και οργάνωσης που μέσα τους αναπτύσσονται ιδέες, διαμορφώνονται σχέσεις και ανοίγουν περάσματα έξω από το δυστοπικό βούρκο που αναγκαζόμαστε να υποστούμε» αναφέρουν, τονίζοντας πως έχουν δεχθεί ουκ ολίγες φορές απειλές για εκκένωση. «Οι καταλήψεις δίνουν πνοή στις ιδέες μας και οι ιδέες δεν εκκενώνονται» είναι το σχόλιο που αναρτούν από την κατάληψη του «12ου Σχολείου».
Ο όρος εντατικοποίησης της καταστολής απέναντι στον κόσμο του αγώνα, σύμφωνα με την ομάδα Terra Incognita, δεν είναι η ακριβέστερη αποτύπωση της στρατηγικής που εφαρμόζεται, καθώς όπως αναφέρουν, η κυβέρνηση «έχει κηρύξει πόλεμο απέναντι στα αγωνιζόμενα κομμάτια της κοινωνικής βάσης». Για κύμα καταστολής με ξεκάθαρα ταξικά χαρακτηριστικά, κάνει λόγο και η «Συλλογικότητα Αναρχικών από τα Ανατολικά».
Τι θα γίνει στη Θεσσαλονίκη
Οι κινητοποιήσεις των αναρχικών στη Θεσσαλονίκη ξεκίνησαν από την περασμένη εβδομάδα με μικροφωνικές συγκεντρώσεις, πορείες γειτονιάς γύρω από τις καταλήψεις αλλά και παρεμβάσεις. Μετά από συνελεύσεις, αποφάσισαν η πρώτη μεγάλη πορεία για τις καταλήψεις να πραγματοποιηθεί στις 3 Δεκεμβρίου στις 6 μ.μ., με σημείο συγκέντρωσης το πάρκο μπροστά από το Εργατικό Κέντρο. Το δεύτερο ραντεβού δίνεται μια ημέρα πριν την 6η Δεκεμβρίου στο Πολιτιστικό Κέντρο Τούμπας, στο πλαίσιο της «πανελλαδικής ημέρας αλληλεγγύης στις καταλήψεις».
Μέσα στις επόμενες ώρες αναμένεται να ολοκληρωθεί το επιχειρησιακό σχέδιο της Αστυνομικής Διεύθυνσης για τις διαδηλώσεις των αναρχικών. Η πόλη αναμένεται να ενισχυθεί με αστυνομικές δυνάμεις απ’ όλη την Κεντρική Μακεδονία και ενδεχομένως από τη Θράκη.
Μετά το κάλεσμα για πορείες στην 5η Δεκεμβρίου, οπότε λήγει και η διορία για τις εκκενώσεις, αστυνομικές πηγές εκτιμούν ότι ενδεχομένως φέτος τα επεισόδια να εξελιχθούν μια ημέρα νωρίτερα από την επέτειο του θανάτου του Αλέξη Γρηγορόπουλου.
*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στη 1 Δεκεμβρίου 2019