Ήταν 3 του Σεπτέμβρη του 1974, πριν από 49 χρόνια όταν ο Ανδρέας Παπανδρέου ανακοίνωνε την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ παρουσιάζοντας την «Διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη» στο ξενοδοχείο «King Palace» της Αθήνας παρουσία 150 στελεχών. Ενώπιων τους ο Ανδρέας Παπανδρέου διάβασε τις αρχές του νέου κόμματος. Οι ημέρες και οι μήνες που προηγήθηκαν και ακολούθησαν της 3ης του Σεπτέμβρη ήταν γεμάτες διεργασίες, πολιτικών ζυμώσεων, συναντήσεων. Μισό αιώνα σχεδόν μετά, ιδρυτικά στελέχη του κόμματος, άνθρωποι που βρέθηκαν στο «Κινγκ Πάλας» που υπέγραψαν την ιδρυτική διακήρυξη αλλά και πρωτεργάτες του ΠΑΣΟΚ Θεσσαλονίκης μιλούν στη «ΜτΚ» για εκείνη την ημέρα, θυμούνται καταστάσεις και πρόσωπα και μας... μεταφέρουν σε εκείνη την περίοδο.
«Ξεσήκωσε ένα παλιρροϊκό κύμα»
Η Μαρία Παυλίδου έζησε από κοντά τα γεγονότα. Μιλώντας στη «ΜτΚ» θυμάται το ταξίδι από τη Θεσσαλονίκη στην Αθήνα και τη μετάβαση στο κεντρικό ξενοδοχείο. «Έχω ακόμα ζωντανή στο νου μου τη στιγμή που μετά από μεγάλη ταλαιπωρία, έφθανα έστω και καθυστερημένα στο ξενοδοχείο «King Palace» για να συμμετάσχω και εγώ στο ανεπανάληπτο και μοναδικό ταξίδι της ζωής μου, που μόλις ξεκινούσε με τη μέθεξη που μας συνέγειρε και μας συνεπήρε ο Ανδρέας Γ. Παπανδρέου. 3 του Σεπτέμβρη 1974! Στις μπροστινές θέσεις βλέπω να κάθονται οι νέοι...» λέει. Και συνεχίζει: «Βλέπω τον Λαλιώτη, τον Τζουμάκα, τον μακαρίτη τον Τσούρα, τον Ευθυμίου που τους είχα γνωρίσει νωρίτερα και άλλους με τους οποίους μετέπειτα σφυρηλατήσαμε φιλία και συντροφικότητα μέσα στο καμίνι της πάλης και του αγώνα. Μετά τους νέους βλέπω να κάθονται τα σύμβολά μας, που οι αγώνες τους και οι θυσίες τους μας αφύπνισαν και μας ωρίμασαν: Μελίνα, Φλέμινγκ, Αλευράς, Άκης, Γεννηματάς και καμιά εκατονπενηνταριά σύντροφοι να κρέμονται στην κυριολεξία από τα χείλη του Ανδρέα που κρατούσε στα χέρια του την διακήρυξη, η ανάγνωση της οποίας ξεσήκωσε ένα παλιρροϊκό κύμα μέσα και έξω από το ξενοδοχείο» αναφέρει η κ. Παυλίδου.
«Ήταν πολλοί! Κι ήταν όμορφοι»
Ο Κώστας Μαμέλης ήταν ένα εκ των ιδρυτικών στελεχών του ΠΑΣΟΚ Θεσσαλονίκης. «Ήταν τέτοιες μέρες που οι διεργασίες πύκνωναν, οι συνειδήσεις φλογερές, με χρώματα του ήλιου που ανέτειλε λαμπερός, μέσα στις αναρριπίσεις του απερχόμενου καλοκαιριού 1974. Ήταν τέτοια και τόση η απόφαση, ήταν μεγάλη η αποκοτιά, οι υπερβάσεις ήταν ζωντανές, ήταν άλματα στο μέλλον. Ναι, αυτό που μας κατακυρίευε ήταν ή ορμήνια του ποιητή» αναφέρει ο κ. Μαμέλης. «Ήταν πολλοί! Κι ήταν όμορφοι! Και τους πρέπει τιμή! Δεν μπορώ να ξεχωρίσω κάποιους από τους ζωντανούς, γιατί θυμάμαι κυρίως αυτούς που μας άφησαν στη διαδρομή των χρόνων. Και τους θυμάμαι χωρίς σειρά αξιολόγησης (κι όχι όλους), όπως μου ’ρχονται στη μνήμη. Μανόλης Βογιατζής, Φραντζέσκος Φραντζέσκος, Κώστας Μιχαήλ, Γιώργος Σωσσίδης, Σίμος ο Μπαλουκτσής, Γιώργος Νικολαΐδης, Μαρία Μάνιου και άλλοι και άλλες. Κλείνοντας τα 50 χρόνια εύχομαι και ελπίζω να συγκεντρωθούν οι πρωτοπόροι για να τιμηθούν όπως τους αρμόζει! Θα είναι η οφειλή των ζωντανών στην Ιστορία. Της Ιστορίας της ίδρυσης της μεγάλης και μοναδικής ειρηνικής επανάστασης του Ανδρέα Παπανδρέου, του ΠΑΣΟΚ» σχολιάζει.
Στην Αθήνα για την υποδοχή του Ανδρέα
Ο συνταξιούχος γιατρός του ΕΣΥ, Μιχάλης Λιάκος υπήρξε ο πρώτος εκλεγμένος γραμματέας της τοπικής οργάνωσης του ΠΑΣΟΚ στη Θεσσαλονίκη. Γνωστός στην πόλη και όχι μόνο για την κοινωνική και πολιτική του δραστηριότητα. 49 χρόνια μετά θυμάται την συνάντησή του με τον Ανδρέα Παπανδρέου λίγες ημέρες πριν την Διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη. «Ήταν 16 Αυγούστου του 1974. Η μέρα που ο Ανδρέας Παπανδρέου επέστρεφε από το εξωτερικό. Μετρημένα στελέχη από τη Θεσσαλονίκη με όποιο τρόπο και μέσο διαθέταμε φτάσαμε στην Αθήνα, στο αεροδρόμιο για να τον υποδεχτούμε. Το πρωί της επόμενης ημέρας ο Ανδρέας μας υποδέχτηκε στο Καστρί. Όχι το σπίτι του. Το ξενοδοχείο «Καστρί» όπου έμενε. Εκεί, ο Ανδρέας λίγες ημέρες πριν την επίσημη ανακοίνωση μας ενημέρωνε για τις προθέσεις του. Ότι θα δημιουργήσει κάτι άλλο, κάτι νέο δίνοντάς μας την οδηγία να επιστρέψουμε στη Θεσσαλονίκη και να δουλέψουμε γι’ αυτό το νέο» αναφέρει ο κ. Λιάκος. «Γυρίσαμε στην πόλη και αρχίσαμε τις συναντήσεις και στις συνελεύσεις στα διάφορα γραφεία. Οι ημέρες μέχρι την 3η Σεπτέμβρη ήταν γεμάτες σκέψεις, συζητήσεις, συναντήσεις» συνεχίζει. Αμέσως μετά την 3η Σεπτέμβρη όλες οι παραπάνω ζυμώσεις πήραν μορφή. Στην πορεία συγκροτήσαμε την πρώτη προσωρινή συντονιστική επιτροπή πόλης που έβγαλε τις βουλευτικές εκλογές του Νοεμβρίου 1974 και το δημοψήφισμα για το πολιτειακό ζήτημα» λέει ο κ. Λιάκος. Θυμάται πολλά από εκείνη την εποχή: τις περιοδείες με την Αμαλία Φλέμινγκ, τις εξορμήσεις, τα ρεφενέ χρήματα για το νοίκι των ξενοδοχείων, τους συντρόφους με τους οποίους ξεκίνησαν μαζί και εκείνους που «έφυγαν», άλλοι νωρίτερα, άλλοι αργότερα.
Η κόρη του Ανδρέα, Σοφία, θυμάται...
Η κόρη του Ανδρέα Παπανδρέου, Σοφία εκείνη την περίοδο βρισκόταν στον Καναδά και αν κι από μακριά παρακολουθούσε συνεχώς και με αγωνία τις εξελίξεις γύρω από την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ. «Όταν έπεσε η δικτατορία τον Iούλιο του 1974 οι συζητήσεις στο σπίτι μας στον Καναδά περί επιστροφής στην Ελλάδα ήταν πολύ έντονες. Φοβόμουν μία επανάληψη των γεγονότων της 21ης Απριλίου που σημάδεψαν τα παιδικά χρόνια τα δικά μου και των αδερφών μου -όταν οι στρατιωτικοί ήρθαν στο σπίτι μας στο Ψυχικό, έσπασαν την πόρτα και μας απείλησαν με όπλα ενώ στη συνέχεια συνέλαβαν βίαια τον πατέρα μου. Ακολούθησε εννεάμηνη κράτηση στην απομόνωση για τον πατέρα μου και στη συνέχεια η εξορία για όλους μας. Ευτυχώς, γύρισε στην Ελλάδα ο πατέρας μου χωρίς να συμβεί κάτι και στις 3 του Σεπτέμβρη του 1974 ίδρυσε το ΠΑΣΟΚ. Εκείνες τις μέρες παρέμενα στον Καναδά και παρακολούθησα τα γεγονότα με απόσταση, αλλά πάντα με ενδιαφέρον και αγωνία. Ήταν συγκινητικό μετά από τόσα χρόνια εξορίας που βλέπαμε την αλλαγή του καθεστώτος μπροστά στα μάτια μας. Ήταν οι πρώτες μέρες μίας μακράς πορείας με μεγάλο παρελθόν στο δρόμο της εδραίωσης της δημοκρατίας στην Ελλάδα» λέει η κ. Παπανδρέου στη «ΜτΚ».
Ομιλία Ανδρουλάκη και συναυλία στο Ζάππειο
Το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής προετοιμάζεται πυρετωδώς για έναν «καυτό» Σεπτέμβριο ενόψει και των αυτοδιοικητικών εκλογών του Οκτωβρίου. Σήμερα, με αφορμή τη συμπλήρωση των 49 ετών από την 3η Σεπτέμβρη η Χαριλάου Τρικούπη προγραμματίζει στο εμβληματικό Ζάππειο θεματικά τραπέζια για την κλιματική αλλαγή και τις βιώσιμες πόλεις, πολιτική ομιλία του αρχηγού του κόμματος Νίκου Ανδρουλάκη που θα προβάλλει τις προτάσεις του για τη σύγχρονη Κεντροαριστερά, ενώ θα ακολουθήσει συναυλία με τους Νίκο Ζιώγαλα, Λάκη Παπαδόπουλο και Γιάννη Γιοκαρίνη. Στις 11 Σεπτεμβρίου ο κ. Ανδρουλάκης αναμένεται να ανηφορίσει στη Θεσσαλονίκη για την 87η ΔΕΘ.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 03.09.2023