Σε τροχιά αναβάθμισης τίθενται οι ενεργειακές σχέσεις της Ελλάδας με τη Βόρεια Μακεδονία ύστερα από τις επαφές που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της επίσκεψης του πρωθυπουργού της γειτονικής χώρας, Ζόραν Ζάεφ στην Αθήνα.
Αγωγός πετρελαίου
Ο κ. Ζάεφ συναντήθηκε με τη διοίκηση των Ελληνικών Πετρελαίων με βασικό αντικείμενο την επίλυση των εκκρεμοτήτων για την επαναλειτουργία του αγωγού καυσίμων των ΕΛΠΕ που συνδέει το διυλιστήριο της Θεσσαλονίκης με τα Σκόπια. Η συνάντηση, κατά τις ίδιες πληροφορίες, πραγματοποιήθηκε σε πολύ καλό κλίμα. Δημιουργείται η προοπτική για επαναλειτουργία του αγωγού ακόμη και στις αρχές του καλοκαιριού ενώ στο πλαίσιο της συζήτησης τέθηκε και το ενδεχόμενο περαιτέρω επενδύσεων του ομίλου στη γειτονική χώρα. «Είμαστε στο τελικό στάδιο των επαφών με τα ΕΛΠΕ και η ιδέα είναι μέχρι το τέλος Μαΐου να υπάρξει συμφωνία για να ξεκινήσει η επαναλειτουργία αυτού του σημαντικού αγωγού» , μετά από οκτώ σχεδόν χρόνια αδράνειας. Ο ίδιος πρόσθεσε ότι «Θα δοθεί η ευκαιρία στα Ελληνικά Πετρέλαια να διοχετεύσουν επίσης πετρέλαιο στη Σερβία, στο Κόσοβο και στην ευρύτερη περιοχή», αναφορά που παραπέμπει στα σχέδια του ομίλου για μετατροπή των εγκαταστάσεων της ΟΚΤΑ (διυλιστήριο που δεν λειτουργεί πλέον) σε διαμετακομιστικό κέντρο (hub) πετρελαιοειδών προς τα Δυτικά Βαλκάνια.
Σημειώνεται ότι η μεταφορά ποσοτήτων πετρελαίου μέσα από τον αγωγό θα μείωνε δραστικά τα κόστη που επωμίζεται η Βόρεια Μακεδονία όχι μόνο για τη μεταφορά με βυτία, αλλά και από το λαθρεμπόριο μαύρου χρυσού. Προϋπόθεση για να προχωρήσουν τα σχέδια είναι η επίλυση της διαφοράς μεταξύ των ΕΛΠΕ και της Β. Μακεδονίας, που αφορά στην αξίωση αποζημίωσης που έχουν εγείρει τα ΕΛΠΕ για μη τήρηση από τη γειτονική χώρα της ρήτρας αγοράς συγκεκριμένων ποσοτήτων καυσίμων από την εταιρεία την περίοδο 2008-2011. Αυτό είναι και το μεγάλο «αγκάθι» αφού τα διεθνή δικαστήρια στα οποία είχαν προσφύγει τα ΕΛΠΕ φαίνεται να έχουν δικαιώσει την ελληνική πλευρά βάζοντας πρόστιμο περίπου 50 εκατ. δολάρια στη γειτονική χώρα.
Ο αγωγός μήκους 213 χλμ έχει ικανότητα μεταφοράς 350.000 μετρικών τόνων πετρελαίου και τέθηκε σε λειτουργία το 2002. Μέχρι το 2013 και τη διακοπή λειτουργίας της μονάδας διύλισης της ΟΚΤΑ στη γείτονα χώρα, την οποία εξαγόρασαν τα ΕΛΠΕ το 1999 μέσω της θυγατρικής τους ΕΛ.ΠΕ.Τ. ΒΑΛΚΑΝΙΚΗ, χρησιμοποιείτο για τη μεταφορά αργού πετρελαίου προς διύλιση στις εγκαταστάσεις της εταιρείας στη Βόρεια Μακεδονία, από το διυλιστήριο των Ελληνικών Πετρελαίων στη Θεσσαλονίκη.
Τον Ιανουάριο του 2013, τα ΕΛΠΕ αποφάσισαν το κλείσιμο στη Βόρεια Μακεδονία, κρίνοντας οικονομικά ασύμφορη τη λειτουργία τους, με συνέπεια να τεθεί εκτός λειτουργίας και ο πετρελαιαγωγός. Πάντως, τα Ελληνικά Πετρέλαια έχουν ήδη προβεί στις αναγκαίες τεχνικές εργασίες για την επαναλειτουργία του, αυτή τη φορά για τη μεταφορά πετρελαϊκών προϊόντων.
Υδροηλεκτρικό έργο
Στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας ξεχωρίζει το ενδιαφέρον της ΔΕΗ για το νέο υδροηλεκτρικό έργο Cebren για το οποίο η ελληνική επιχείρηση έχει περάσει στο δεύτερο στάδιο του σχετικού διαγωνισμού. Πρόκειται για μονάδα σημαντικής ισχύος (333-458 MW) με εκτιμώμενη ετήσια παραγωγή 1000-1200 GWh.
Αγωγός φυσικού αερίου
Προ των πυλών, όμως, φαίνεται να είναι και η υπογραφή της Διακυβερνητικής Συμφωνίας (IGA) για τον αγωγό φυσικού αερίου Ελλάδας-Βορείου Μακεδονίας, σε συνέχεια του Συμφώνου Κατανόησης που έχουν υπογράψει από το 2016 ο ΔΕΣΦΑ και η κρατική εταιρεία αξιοποίησης ενεργειακών πόρων της Β. Μακεδονίας ΜER. Το μόνο που λείπει είναι να ανάψει το «πράσινο φως» η Κομισιόν σχετικά με τη συμβατότητα της συμφωνίας με το ενωσιακό κεκτημένο. Η έγκριση αναμένεται να δοθεί στα τέλη Μαΐου ή αρχές Ιουνίου.
Ο σχεδιασμός προβλέπει την κατασκευή αγωγού συνολικού μήκους 164 χλμ. Ο ΔΕΣΦΑ θα αναπτύξει το ελληνικό κομμάτι, μήκους 54 χλμ. και προϋπολογισμού περίπου 51,5 εκατ. ευρώ που θα ξεκινά από τη Νέα Μεσήμβρια και θα καταλήγει στην περιοχή των Ευζώνων, στα σύνορα Ελλάδας-Β. Μακεδονίας, καθώς και έναν Μετρητικό Σταθμό στην περιοχή. Το τμήμα του αγωγού εντός της Β. Μακεδονίας θα έχει μήκος 110 χλμ. και θα εκτείνεται έως την πόλη Στιπ. Σύμφωνα με το τελευταίο εγκεκριμένο Δεκαετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης του ΔΕΣΦΑ, η υλοποίηση του αγωγού τοποθετείται για τον Ιούνιο του 2024.
FSRU και μονάδα φυσικού αερίου στην Αλεξανδρούπολη
Ο κ. Ζάεφ προανήγγειλε την υπογραφή Μνημονίου με τον Όμιλο Κοπελούζου ώστε η Βόρεια Μακεδονία να αποκτήσει μετοχική συμμετοχή στο FSRU της Αλεξανδρούπολης που αναπτύσσει η Gastrade, συμφερόντων του ομίλου. Στις 31 Μαρτίου, εξάλλου, υπεγράφη στα Σκόπια συμφωνία μεταξύ της DAMCO Energy και της AD ESM (της κρατικής επιχείρησης ηλεκτρισμού της Βορείου Μακεδονίας) για τη συμμετοχή της δεύτερης στη μονάδα φυσικού αερίου, ισχύος 662 MW που αναπτύσσει στην Αλεξανδρούπολη η πρώτη, με ποσοστό 25%.
Όπως είπε ο κ. Ζάεφ, «Θα μας αναλογεί το 10% του τερματικού σταθμού αερίου και το 25% της μονάδας παραγωγής. Αυτό το 25% αντιστοιχεί στο 1/4 της συνολικής μας παραγωγής ενέργειας». Υπενθυμίζεται ότι η μονάδα της Αλεξανδρούπολης έλαβε πρόσφατα περιβαλλοντική αδειοδότηση και όπως αναφέρθηκε πρόσφατα, η λήψη της τελικής επενδυτικής απόφασης αναμένεται εντός του καλοκαιριού, υπό την αίρεση να ξεκαθαρίσει το τοπίο αναφορικά με τον Μηχανισμό Αποζημίωσης Ισχύος (CRM).
Διαπραγματεύσεις με όμιλο Mytilineos
Από την πλευρά της Βόρειας Μακεδονίας βρίσκονται σε εξέλιξη διαπραγματεύσεις με τον όμιλο Mytilineos «για μονάδα παραγωγής που χρησιμοποιεί αέριο στα Σκόπια», Σύμφωνα με πληροφορίες, οι εν λόγω διαπραγματεύσεις βρίσκονται ακόμα σε πρώιμο στάδιο. Αν τελεσφορήσουν, θα σηματοδοτήσουν την δραστηριοποίηση του ομίλου σε μια ακόμη χώρα των Βαλκανίων μετά την Αλβανία, όπου υπέγραψε τον περασμένο μήνα συμφωνία για την κατασκευή υποσταθμών Υψηλής Τάσης 400 kV.
Ηλεκτρική διασύνδεση Μελίτης-Μπίτολα
Παράλληλα με όλα τα προηγούμενα υπάρχει και ο σχεδιασμός για την αναβάθμιση μιας εκ των δυο Γραμμών Μεταφοράς Υπερυψηλής Τάσης 400kV που συνδέουν την Ελλάδα με τη Βόρεια Μακεδονία, αυτή της Μελίτης-Μπίτολα. Πρόκειται για έργο που έχει ενταχθεί στο νέο Δεκαετές Πρόγραμμα του ΑΔΜΗΕ 2022-2031 και «απαντά» στην ανάγκη ενδυνάμωσης της μεταφορικής ικανότητας ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ των Συστημάτων της Ελλάδας και της Βόρειας Μακεδονίας. Η σκοπιμότητα υλοποίησης της εν λόγω διασύνδεσης θα εξεταστεί στο επόμενο διάστημα σε κοινή ομάδα εργασίας ΑΔΜΗΕ και του Διαχειριστή του Συστήματος Μεταφοράς της Β. Μακεδονίας MEPSO που έχει συσταθεί για τον σκοπό αυτό.