Mπλόκο στη δημοπρασία του οίκου Bonhams στο Παρίσι ενός αριστουργηματικού πίνακα Ελληνα εικαστικού, ο οποίος, κάτω από περίεργες συνθήκες, «έκανε φτερά» το 2013, έβαλαν τα ασφαλιστικά μέτρα που κατατέθηκαν στην Αθήνα, σύμφωνα με το protothema.gr.
Η υπόθεση που αξιολογείται ως άκρως σοβαρή αφορά τον πίνακα «Σημεία Β/Σημάδια σε σκουριασμένη λαμαρίνα» του ζωγράφου Γιάννη Σπυρόπουλου, ο οποίος εξαφανίστηκε πριν από εννέα χρόνια από το Κοινωφελές Μη Κερδοσκοπικό Ιδρυμα Γιάννη και Ζωής Σπυροπούλου που έφτιαξε η οικογένεια του εικαστικού και εμφανίστηκε ξαφνικά πριν από δύο εβδομάδες να βγαίνει στο σφυρί του διεθνούς οίκου δημοπρασιών Bonhams. Μάλιστα αγοράστηκε, όμως τα ασφαλιστικά μέτρα υποχρέωσαν τον οίκο να ακυρώσει την πώληση, να επιστρέψει τα χρήματα στον αγοραστή και πλέον έχει ξεκινήσει νέος αγώνας για να επιστρέψει το έργο στο Ιδρυμα.
Ολα ξεκίνησαν την περασμένη εβδομάδα, όταν ο δικηγόρος, συλλέκτης έργων τέχνης, εκτιμητής του Πρωτοδικείου Αθηνών και ιδρυτής του Μουσείου Μάριος Πράσινος, Στέλιος Γκαρίπης, διαπίστωσε ότι στη δημοπρασία του οίκου Bonhams διατίθεται ένας πίνακας που κανονικά θα έπρεπε να βρίσκεται στο Ιδρυμα της οικογένειας του ζωγράφου. Συγκεκριμένα, αναφέρεται στα ασφαλιστικά μέτρα: «Την 24η Νοεμβρίου 2022 έλαβε χώρα στο Παρίσι η καθιερωμένη δημοπρασία έργων ελληνικής τέχνης υπό τον τίτλο “Greek Sale”, των καθ’ ων εταιρειών. Στον κατάλογο της δημοπρασίας, και συγκεκριμένα στη σελ. 138, απεικονίζεται το έργο με τον λαχνό υπ’ αριθμ. 103, υπό τα στοιχεία “Σημεία Β/Σημάδια σε σκουριασμένη λαμαρίνα”, υπογεγραμμένο ελληνικά (κάτω δεξιά), λάδι σε χαρτί 86x55 εκ., ζωγραφισμένο το 1964».
Ψάχνοντας περισσότερο την υπόθεση, διαπίστωσε κάτι πιο μυστηριώδες. Σύμφωνα πάντα με τα όσα αναφέρονται στα ασφαλιστικά μέτρα που κατέθεσε ο κ. Γκαρίπης, «στις 22.04.2013 το επίδικο έργο διετέθη προς πώληση σε έμπορο έργων τέχνης χωρίς να ακολουθηθεί η νόμιμη διαδικασία.
Μετά την ολοκλήρωση της μη σύννομης εκποίησης περιουσιακού στοιχείου του Ιδρύματος, η αλλαγή τίτλου ιδιοκτησίας του πίνακα σημειώθηκε στον τηρούμενο στα γραφεία του Ιδρύματος κατάλογο των έργων του Γιάννη Σπυρόπουλου, ο οποίος ήταν φωτοτυπία μέρους της διατριβής του γραμματέα του Ιδρύματος Γ.Χ. Παπαϊωάννου. Στον κατάλογο αυτό του Ιδρύματος, λοιπόν, υπάρχει χειρόγραφη σημείωση “Προς πώληση 4/2012 - Ιδιωτική Συλλογή 4/2013”. Λόγω της πώλησής του το 2013, το επίδικο έργο δεν αναφέρεται στον κατάλογο της διενεργηθείσης τον Ιούνιο του 2015 απογραφής των έργων της συλλογής του Ιδρύματος».
Οι δύο εταιρείες
Στις 30 Νοεμβρίου κατατίθενται στο Πρωτοδικείο Αθηνών ασφαλιστικά μέτρα κατά δύο εταιρειών που φαίνεται να συμμετείχαν σε αυτή τη διαδικασία. Ειδικότερα: «Η πρώτη των καθ’ ων είναι ένας ιδιωτικός διεθνής οίκος δημοπρασιών με έδρα στο Λονδίνο και ένας από τους μεγαλύτερους οίκους δημοπρασιών στον κόσμο των καλών τεχνών και των αντικών. Η δεύτερη των καθ’ ων είναι εταιρεία εικαστικών συμβούλων που ιδρύθηκε το 2002, προσφέρει σε Ελληνες συλλέκτες, φιλότεχνους και επενδυτές συμβουλές και υπηρεσίες υψηλού επιπέδου σε θέματα τέχνης και συνεργάζεται με τον πρώτο των καθ’ ων, εκπροσωπώντας τον στην Ελλάδα, ενεργώντας ως πωλήτρια των έργων που παρακατίθενται σε αυτήν από τρίτους πωλητές. Η πώληση των έργων γίνεται μέσω δημοπρασίας που δημοσιεύεται στο πελατολόγιο εκατομμυρίων πελατών του πρώτου των καθ’ ων μέσω γραπτών καταλόγων, διαδικτυακών καταλόγων στον ιστότοπο του πρώτου των καθ’ ων, αλλά και σε διαδικτυακούς ιστότοπους της αγοράς τέχνης».
Ομως η ιστορία ξεκινάει πολλά χρόνια πίσω... Το Κοινωφελές Ιδρυμα Γιάννη και Ζωής Σπυροπούλου, το οποίο εδρεύει στην Αθήνα, ιδρύθηκε το 1990 και σκοπός του είναι αφενός «η συγκέντρωση, μελέτη, παρουσίαση και αξιοποίηση του ζωγραφικού έργου του ιδρυτή Γιάννη Σπυρόπουλου και η τοποθέτησή του μέσα στα ρεύματα της σύγχρονης τέχνης και ιδιαίτερα της ελληνικής ζωγραφικής του 20ού αιώνα» και αφετέρου «η ενίσχυση ταλαντούχων νέων ζωγράφων».
Για την πραγμάτωση των σκοπών του, οι ιδρυτές Γιάννης και Ζωή Σπυροπούλου ανέλαβαν να μεταβιβάσουν σε αυτό συγκεκριμένα περιουσιακά στοιχεία, μεταξύ των οποίων 21 πίνακες του Γιάννη Σπυρόπουλου. Μετά τον θάνατο του ζωγράφου το 1990 και σε εκπλήρωση της βούλησης των συνιδρυτών, η σύζυγός του με δημόσιες διαθήκες της εγκαθιστά γενικό και μοναδικό κληρονόμο της το Ιδρυμα και αφήνει σε αυτό «όλη την κινητή και ακίνητη περιουσία της», και ειδικότερα «ζωγραφικοί πίνακες ή αντίγραφα πινάκων, λοιπά έργα τέχνης κινητά ή στερεώς συνδεδεμένα ευρισκόμενα εντός της οικίας της στην Εκάλη και οτιδήποτε κινητό περιουσιακό στοιχείο πάσης μορφής και ακίνητο βρεθεί».
Η καταγγελία
Μάλιστα στα ασφαλιστικά μέτρα αναφέρεται το εξής: «Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, για την πώληση των αντικειμένων του Ιδρύματος απαιτείται απόφαση του υπουργού Οικονομικών, κάτι που έως σήμερα δεν έχει υπάρξει, με αποτέλεσμα η οποιαδήποτε μεταβίβασή του να είναι παράνομη και απολύτως άκυρη, καθώς πρόκειται για δημόσιο πράγμα, εκτός συναλλαγής. Μάλιστα για το συγκεκριμένο έργο έχει υποβληθεί στις 12 Ιουνίου του 2020 αναφορά-καταγγελία από τον ερευνητή του έργου του Γιάννη Σπυρόπουλου και πρώην μέλους του Δ.Σ. του Ιδρύματος, Ιωάννη Πλατσιδάκη, ενώπιον της Εισαγγελίας Πλημμελειοδικών Αθηνών. Οπως αναφέρεται ρητά, γίνεται μνεία του συγκεκριμένου έργου και καταγγέλλεται ότι το έργο το οποίο ανήκε στη συλλογή του Ιδρύματος επωλήθη παράνομα σε τρίτο χωρίς να τηρηθούν οι διατυπώσεις του Νόμου 4182/2013 και χωρίς να καταλήξει το αντάλλαγμα της πώλησης στο ταμείο του Ιδρύματος».
Οταν ο κ. Γκαρίπης διαπίστωσε πως το «εξαφανισμένο» έργο δημοπρατείται στο Παρίσι, ενημέρωσε τον οίκο, όμως, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, «δεν εισάκουσαν τις εξώδικες προφορικές οχλήσεις για μη δημοπράτηση του έργου του Γιάννη Σπυρόπουλου το οποίο ανήκει στο Δημόσιο και είναι εκτός συναλλαγής. Είναι απόλυτα βέβαιο πως η βούληση των καθ’ ων είναι η επίτευξη πώλησης πίνακα ζωγραφικής εκτός συναλλαγής λόγω του ότι ανήκει στο Ελληνικό Δημόσιο, καθώς έως και σήμερα δεν έχει δημοσιευθεί απόφαση του υπουργού Οικονομικών για την πώλησή του».
Μάλιστα διευκρινίζει πως «αυτό θα επηρεάσει αναπόφευκτα την αξία των έργων του Γιάννη Σπυρόπουλου που ήδη έχω στην ιδιωτική μου συλλογή», επισημαίνοντας πως «στην προκειμένη περίπτωση έχω έννομο συμφέρον, καθώς είμαι συλλέκτης έργων του Γιάννη Σπυρόπουλου και λόγω της πώλησης του παρανόμως κτηθέντος επίδικου έργου η πώλησή του έλαβε χώρα σε ποσό μόλις 10.200 ευρώ, περιλαμβανομένων μάλιστα των προμηθειών των καθ’ ων, ήτοι στο ήμισυ της αξίας του επίδικου πίνακα που είχε ασφαλιστεί προς 18.600 ευρώ το 2013, με αποτέλεσμα να υφίσταμαι άμεση ζημία από την εμφάνιση κατά 50% χαμηλότερων αξιών των έργων της συλλογής μου».
Στα ασφαλιστικά μέτρα που κατέθεσε ζητεί να γίνουν δεκτά και «να επιδειχθούν σε εμένα το συμβόλαιο παρακατάθεσης ανάμεσα στις καθ’ ων και τον τρίτο παρακαταθέτη-πωλητή του έργου, η απόδειξη αγοράς του και η απόδειξη καταβολής από τον τρίτο παρακαταθέτη-πωλητή του τιμήματος και των πνευματικών δικαιωμάτων κατά την αγορά του σε τραπεζικό λογαριασμό του Ιδρύματος Γιάννη και Ζωής Σπυροπούλου. Να διαταχθεί η συντηρητική κατάσχεση του ζωγραφισμένου το 1964 με διαστάσεις 86x55 εκ. έργου του Γιάννη Σπυρόπουλου το οποίο κατοχυρώθηκε παρανόμως σε πλειοδότη με προσφορά ύψους 10.200 ευρώ. Να καταδικαστούν οι καθ’ ων σε χρηματική ποινή 50.000 ευρώ εκάστη για κάθε παράβαση του διατακτικού της προσωρινής διαταγής».