Με κάθε τιμή και σε συγκινησιακά φορτισμένο κλίμα τιμήθηκε φέτος στο Δήμο Αμπελοκήπων-Μενεμένης η συμπλήρωση 102 ετών από την Μικρασιατική Καταστροφή. Το πρωί της Κυριακής 23/9 στην Πλατεία Τσομπάνογλου Μενεμένης πραγματοποιήθηκε η ετήσια εκδήλωση μνήμης με επιμνημόσυνη δέηση και κατάθεση στεφάνων από τη Δημοτική Αρχή και Δημοτικές Παρατάξεις, εκπροσώπους της πολιτικής και πολιτειακής ηγεσίας καθώς και από πολιτιστικούς συλλόγους του δήμου. Για τα τραγικά γεγονότα της περιόδου μίλησε από τον σολέα του Ιερού Ναού Αγίας Παρασκευής Μενεμένης ο Δήμαρχος Αμπελοκήπων-Μενεμένης και Πρόεδρος της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδος Λάζαρος Κυρίζογλου.
Ακολουθεί το κείμενο της ομιλίας του Δημάρχου:
«Τέτοιες μέρες, έρχονται ξανά στο νου μας, η ιστορία, η μοίρα, η πορεία κι αγώνες του γένους μας αλλά και το χρονικό της Μικρασιατικής καταστροφής. Αλλά και τα Σεπτεμβριανά του 1955 με το πογκρόμ από τον καθοδηγούμενο τουρκικό όχλο σε βάρος των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης.
Η Σμύρνη, ο Πόντος, οι ελληνικές πατρίδες της Ανατολής, καθώς μακραίνει ο καιρός απ΄ το μεγάλο ξεριζωμό, καθώς λιγόστεψαν πια οι παππούδες που απόμειναν ν’ αναπολούν και να δακρύζουν ακόμα, περνάνε πια στην ιστορία, έτσι όπως είναι ο νόμος του χρόνου και της ζωής. Ζωντανεύουν ξανά με το μόνο τρόπο που υπάρχει, τη θύμηση, τη μνημοσύνη και την λογοτεχνία. Έτσι γίνονται πατρίδες της ψυχής και της καρδιάς μας. Αυτές τις πατρίδες έχουμε χρέος όλοι μας να τις κρατήσουμε ζωντανές μέσα στο πέρασμα των χρόνων, για να μην γίνουν στ’ αλήθεια κάποια στιγμή για τις γενιές που θά ’ρθουνε, από αξέχαστες, «χαμένες».
Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη, Τραπεζούντα. Πατρίδες της ψυχής μας. Οι αλησμόνητες και ποτέ χαμένες πατρίδες, που ζούνε στις καρδιές μας, στη μνημοσύνη και την αγάπη μας. Κι ότι αγαπάς δεν πεθαίνει και δεν χάνεται ποτέ, γιατί ζει μέσα σου.
Η λέξη «πατρίδα» στη γλώσσα της γιαγιάς μου γινόταν «μάνα Ανατολή». Επέμενε πως η λέξη πατρίδα δεν υπάρχει στην τούρκικη γλώσσα. Αυτή η ριζιμιά κι αρχέγονη έννοια στη γλώσσα των Ελλήνων, που σημαίνει τη γη των πατέρων, την κοιτίδα, τη γενέτειρα είναι έννοια μοναδική. Η μάννα Ανατολή, σαν πατρίδα των προγόνων και σαν πνευματική πατρίδα των προγόνων και σαν πνευματική πατρίδα ιδεών αξίων», γράφει η Έλσα Χίου και συνεχίζει η Ελένη Δικαίου: «Πατρίδα δεν είναι ο τόπος που γεννήθηκες. Δεν είναι ο τόπος που ζεις. Αλλά αυτός που κουβαλάς μέσα σου. Αυτός που έμαθες να τον αγαπάς κι είναι ένα με την ψυχή σου».
Αυτή την πατρίδα αγαπάμε που είναι ήθος, τέχνες, γράμματα, πολιτισμός, πνεύμα, πίστη, στάση ζωής και δεν θα την λησμονήσουμε ποτέ. Θα την κληροδοτήσουμε και στα παιδιά μας.
Πέρασαν 102 χρόνια από την μεγάλη καταστροφή και το ξεριζωμό. Δεν θα ακολουθήσω την γνωστή, την πεπατημένη οδό των πανηγυρικών λόγων ως είθισται. Αντίθετα, πρέπει να δούμε τι συνέβη το 1922 και γιατί συνέβη; Πρέπει, με την απόσταση πλέον των 102 ετών να γνωρίζουμε. Να δούμε κατάματα και να αποδεχθούμε την αλήθεια, να διδαχθούμε από τα λάθη μας, ώστε να μην ξαναζήσουμε τέτοιες τραγωδίες. Η σύντομη ομιλία μου στηρίζεται σε στοιχεία από εφημερίδες και βιβλία εκείνης της εποχής.
«Το έθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικό ότι είναι αληθές». Τη φράση αυτή του εθνικού μας ποιητή Διονυσίου Σολωμού, την τολμηρή, την ανατρεπτική και υπερβατική πρέπει πάντοτε ν’ ακολουθούμε λαός και ηγεσία.
Κυρίες και κύριοι,
Με τον όρο Μικρασιατική καταστροφή περιγράφεται περισσότερο η τελευταία φάση της Μικρασιατικής εκστρατείας, δηλαδή το τέλος του «ελληνοτουρκικού πολέμου του 1918 – 22», η αποχώρηση από την Τουρκία της ελληνικής διοίκησης, που είχε εγκατασταθεί στα δυτικά μικρασιατικά παραλία, στη Σμύρνη, κατά τη Συνθήκη των Σεβρών, (αμέσως μετά την ανακωχή του Μούδρου), όπως και η σχεδόν άτακτη υποχώρηση του ελληνικού στρατού μετά την κατάρρευση του μετώπου και η γενικευμένη πλέον εκδίωξη του ελληνικού πληθυσμού από τη Μικρά Ασία, που είχε όμως ξεκινήσει πολύ νωρίτερα και που είχε διακοπεί με την «ανακωχή του Μούδρου».
Η τραγωδία της Μικρασιάτικης καταστροφής στοίχισε στο Ελληνικό Έθνος: 25.000 νεκρούς στρατιώτες. Πάνω από 1.500.000 Έλληνες αναγκάστηκαν βίαια να εγκαταλείψουν τις εστίες των προγόνων τους και να έρθουν σαν πρόσφυγες στην Ελλάδα, αφήνοντας πίσω τους πάνω από 600.000 νεκρούς.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε ο Ελ. Βενιζέλος με το υπόμνημά του στη Συνδιάσκεψη της Ειρήνης του Παρισιού, στη Μικρά Ασία ζούσαν 1.694.000 Έλληνες. Στη Θράκη και την περιοχή της Κωνσταντινούπολης 731.000. Στην περιοχή της Τραπεζούντας 350.000 και στα Άδανα 70.000. Σύνολο 2.845.000 Έλληνες που αποτελούσαν το 20% του πληθυσμού της περιοχής που κυριαρχούσε οικονομικά, είχε δε καταφέρει να διατηρήσει την πολιτιστική του κληρονομιά παρ’ ότι αποτελούσε μειονότητα σε εχθρικό περιβάλλον.
Τον Σεπτέμβριο του 1922, ο Μουσταφά Κεμάλ, μπροστά στα Ελληνικά στρατεύματα που οπισθοχωρούσαν διαρκώς και τελικά αποχώρησαν από την Μικρά Ασία, εισήλθε στην πόλη της Σμύρνης.
Η Σμύρνη εκείνη την εποχή ήταν πολυπληθής και πλούσια πόλη, στην συντριπτική πλειοψηφία χριστιανική, ο πληθυσμός της αποτελείτο κυρίως από Έλληνες, λιγότερους Αρμένιους και με μειοψηφία τους Τούρκους.
Τις ημέρες που ακολούθησαν, και με την παρουσία στον λιμένα της πόλης 27 συμμαχικών πολεμικών πλοίων, μεταξύ των οποίων και 3 Αμερικανικά αντιτορπιλικά, οι Τούρκοι επιδόθηκαν σε ένα όργιο φρίκης από λεηλασίες, σφαγές και βιασμούς φτάνοντας τελικά στο σημείο να κάψουν όλη την πόλη, εξαιρουμένης της Τούρκικης συνοικίας που έμεινε σχεδόν ανέπαφη.
Οι μεγάλες δυνάμεις αν και παρούσες, παρέβλεψαν επιμελημένα να επέμβουν ώστε να αποτρέψουν την γενοκτονία η οποία ολοκληρώθηκε σε τόσο συμπυκνωμένο χρόνο, όσο ποτέ άλλοτε δεν παρουσιάσθηκε ξανά στην ιστορία.
Από τις ξένες δυνάμεις, όσες αντέδρασαν, το έκαναν από την προσωπική ευσυνειδησία των αξιωματικών και των πληρωμάτων τους.
Και ενώ οι προσωπικές μαρτυρίες από πηγές Ελληνικές, Αρμένικες ή ξένες, ακόμη και τούρκικες, περιγράφουν σκηνές σφαγών, βιασμών και φρίκης, κάποιοι ανήθικα μίλησαν κι έγραψαν για συνωστισμό.
Είναι οι αναθεωρητές, οι εθνοαποδομητές, οι λεγόμενοι «νέοι ιστορικοί», που βυσσοδομούν στο αιώνιο εργαστήριο του βαθυζόφου σκοταδιού τους. Αλλά η ιστορία γράφηκε. Δεν ξαναγράφεται. Η αλήθεια δεν παραχαράσσεται, δεν σκεπάζεται. Πάντα στο τέλος βγαίνει.
Τα κυριότερα αίτια της Μικρασιατικής Καταστροφής ήταν :
(α) Η ήττα του Ελ. Βενιζέλου στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920.
(β) Η προδοσία της Ελλάδος από τους συμμάχους της.
(γ) Ο υποσκαπτικός ρόλος του Εθνικού Διχασμού αλλά και ο υποσκαπτικός ρόλος των Συμμαχικών Δυνάμεων Αγγλίας, Γαλλίας, Ιταλίας και ιδιαίτερα της, μετά την επικράτηση των μπολσεβίκων υπό τον Λένιν, φιλοκεμαλικής Ρωσίας.
Πρόκειται περί προδοσίας της Ελλάδος από τους συμμάχους της στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, η οποία έγινε σε βάρος μας για εξυπηρέτηση των δικών τους οικονομικών και γεωστρατηγικών συμφερόντων.
Άμεσο αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης: η καταξίωση του Ελληνικού Στρατεύματος να μεταπέσει σε κατάρρευση του μετώπου, η οποία οδήγησε στην οδυνηρότατη Μικρασιατική Καταστροφή.
Ποιο ήταν το αποτέλεσμα για τον Μικρασιατικό Ελληνισμό:
(α) Μαρτυρικός θάνατος πέντε (5) Μητροπολιτών: Σμύρνης Χρυσόστομος, Κυδωνιών Γρηγόριος, Μοσχονησίων Αμβρόσιος, Ικονίου Ζήλων, Ζήλων Ευθύμιος.
(β) Μαρτυρικός θάνατος 347 Κληρικών.
(γ) Μαρτυρικός θάνατος άνω των 120.000 αμάχου Ορθοδόξου Χριστιανικού Πληθυσμού.
(δ) Πυρπόληση 55.000 Ελληνικών σπιτιών της Σμύρνης.
(ε) Πυρπόληση 5.000 Ελληνικών Καταστημάτων.
(στ) Πυρπόληση 43 Ορθόδοξων Ναών περιοχής Σμύρνης ( από τους 46).
Από τους 56.520 αιχμαλωτισθέντες Έλληνες στρατιωτικούς επέστρεψαν μόνον 16.509. οι υπόλοιποι 40.011 μαρτύρησαν δηλαδή το 71,30%. Οι νεκροί και τραυματίες των μη αιχμαλώτων Ελλήνων Αξιωματικών και Οπλιτών (1919-1922) από ένα στράτευμα 180.000 ανήλθαν σε 91.215 δηλαδή πλέον του 50%.
Οι νίκες του Ελληνικού Στρατού ήταν σημαντικές, όμως δεν συνέτριψαν τις κεμαλικές δυνάμεις. Δυστυχώς, η Ελλάδα είχε να αντιμετωπίσει και έναν εσωτερικό εχθρό: τα οξυμένα πολιτικά πάθη του εθνικού διχασμού ανάμεσα σε Βενιζελικούς και αντιβενιζελικούς. Τι θα είχε συμβεί αν η Ελλάδα στη Μ. Ασία ήταν ενωμένη ψυχικά, όπως το 1912-13; Ίσως η Ιστορία να είχε γραφεί διαφορετικά από την εξέλιξη που είχε αλλά η Ιστορία δεν γράφεται ποτέ με «αν».
Ο Εθνικός Διχασμός έφερε τη Μικρασιατική Καταστροφή.
Ο διχασμός είναι η εθνική ανίατη ασθένεια των Ελλήνων. Σε λίγα έθνη του κόσμου έχουν καταγραφεί τόσοι εμφύλιοι πόλεμοι, τόσες φανατικές αντιπαραθέσεις με σημείο τριβής από την πολιτική μέχρι τη χρήση της γλώσσας (καθαρευουσιάνοι-δημοτικιστές) ή ακόμη και τον αθλητισμό. Ασυνεννοησία, αδιαλλαξία, μίσος, ένταση.
Ο Εθνικός Διχασμός (1915-1917) αποτελεί μία από τις πιο μαύρες σελίδες της νεότερης ελληνικής Ιστορίας. Κορύφωσή του ως γνωστόν ήταν η Μικρασιατική Καταστροφή και η Δίκη των Οκτώ που κατέληξε στην Εκτέλεση των Έξι στις 15 Νοεμβρίου 1922 στο Γουδί.
Έναν αιώνα μετά, με το προνόμιο της ιστορικής απόστασης και της ηρεμίας πνεύματος, εξακολουθούμε να μιλούμε για προδότες και για ήρωες, αρνούμενοι να δούμε και τις δυο πλευρές του νομίσματος.
Το τίμημα της εθνικής μας ενηλικίωσης το έχουμε πληρώσει επανειλημμένως και μάλιστα πολύ ακριβά.
Πόσο προφητικοί λοιπόν είναι οι στίχοι του Διονυσίου Σολωμού, που γράφει: «Μην ειπούν στο στοχασμό τους/ τα ξένα έθνη αληθινά:/Εάν μισούνται ανάμεσό τους/ δεν τους πρέπει ελευθεριά». Και όπως γνωρίζετε, τα ξένα έθνη ήταν πάντα καθοριστικά για τη λευτεριά της Ελλάδας. Και τότε εκεί στην Μικρασία και όπως γνωρίζουμε και τώρα! Δεν πρέπει λοιπόν να αναρωτηθούμε και εμείς τι κάνουμε, για να αποτρέψουμε τις ποικίλες καταστάσεις Αποκάλυψης, που μας απειλούν απροκάλυπτα;
Κύριες- Κύριοι
Η αληθινή ειρήνη και η συμφιλίωση των λαών δεν επιτυγχάνεται με την αλλοίωση των ιστορικών γεγονότων, με την αποδόμηση της ιστορικής αλήθειας, αλλά με την παραδοχή της. Οι γείτονες μας θα πρέπει να διδαχθούν τι έκαναν στο παρελθόν ώστε να μην το επαναλάβουν κι εμείς να διατηρούμε στη μνήμη μας την αλήθεια, ώστε να μην ξαναπεράσουμε τα ίδια. Η διατήρηση στη μνήμη της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου και της Μικρασίας και των Αρμενίων είναι ελάχιστος φόρος τιμή που οφείλουμε να αποτείνουμε.
Ας είναι αιωνία η μνήμη τους. Ας είναι αιωνία η μνήμη και των πρώτων κατοίκων προσφύγων στη Μενεμένη και τους Αμπελόκηπους και σ’ όλη την Ελλάδα, που δεν βρίσκονται στη ζωή, τους οποίους όταν κατέγραφε η Επιτροπή Υποδοχής Προσφύγων στην Ελλάδα δήλωναν: «Ονομάζομαι (τάδε). Είμαι μόνιμος κάτοικος Μενεμένης Μικρασίας, προσωρινά διαμένων στον τάδε καταυλισμό». Πέθαναν με την ψυχή και τα μάτια τους στραμμένα στην πατρίδα τους, όπου πίστευαν ότι θα επιστρέψουν.
Το μνημόσυνο για τους πεσόντες, σφαγιασθέντες και απαγχονισθέντες προκρίτους εκ Μενεμένης έγινε στις 24 Ιουλίου 1932, δέκα χρόνια μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, ημέρα Κυριακή, εδώ στον συνοικισμό της Νέας Μενεμένης, επί προεδρίας Θωμά Χατζίκου.
Αγαπητοί μου
Ας κρατήσουμε στο νου και την ψυχή μας τα εξής λόγια: «Όλες τις αρχαιότατες κληρονομιές μας, τις ιερές σκιές των προγόνων μας που αναπαύονται εκεί, τ’ αφήκαμε στην σκέπην και την Πρόνοιαν του Πανάγαθου». Και επιτρέψτε μου να συμπληρώσω: «Επομένως υπάρχουν και δεν χάνονται ποτέ!».
Σας ευχαριστώ.»
