Αγοράσατε ένα προϊόν ή μία υπηρεσία και πήρατε απόδειξη. Πόσο σίγουροι είστε ότι ο επιχειρηματίας θα πληρώσει φόρο για το ποσό που εισέπραξε; Αποδείξεις που είναι στην πραγματικότητα δελτία παραγγελίας, αποδείξεις που ακυρώνονται εκ των υστέρων, «αποδείξεις» από POS που είναι ένα απλό χαρτί… είναι μερικά μόνο από τα τεχνάσματα που χρησιμοποιούνται για απόκρυψη εσόδων από την εφορία
Αν οι φοροτεχνικοί ήταν μέχρι πρότινος οι σύμβουλοι του επιχειρηματία στην προσπάθειά του να αποφύγει κατά το δυνατόν τη φορολόγηση, πλέον έχουν προστεθεί και οι προγραμματιστές ηλεκτρονικών υπολογιστών -οι «κομπιουτεράδες» όπως τους αποκαλούν εν συντομία οι εφοριακοί.
«Ανακυκλωμένες» αποδείξεις
«Η κλασική, παραδοσιακή μορφή φοροδιαφυγής συνίσταται στη μη έκδοση αποδείξεων ή στην ανακριβή έκδοση αποδείξεων, δηλαδή στην έκδοση φορολογικών στοιχείων μικρότερης αξίας από την πραγματική συναλλαγή. Δεν είναι λίγες οι φορές που οι ελεγκτές βρίσκουν σε βραδινούς ελέγχους αποδείξεις που εκδόθηκαν από την ελεγχομένη επιχείρηση τις πρωινές ώρες! Χρησιμοποιείται, επίσης, ευρέως η «ανακύκλωση» των αποδείξεων, δηλαδή να χρησιμοποιείται μία απόδειξη περισσότερες της μίας φοράς» λέει στη «ΜτΚ» ο πρόεδρος των Εφοριακών Θεσσαλονίκης, Κιλκίς και Χαλκιδικής και γενικός γραμματέας του Οικονομικού Επιμελητηρίου Μιχάλης Κούπκας.
Αν εντοπιστεί η μη έκδοση απόδειξης, το πρόστιμο είναι 250 ευρώ. Συνήθως συμφέρει τον επιχειρηματία να πληρώσει το πρόστιμο, όχι μόνο γιατί από τη μη έκδοση αποδείξεων δεν αποδίδει ΦΠΑ αλλά αποκρύπτει και έσοδο που και δεν φορολογείται και δεν υπολογίζεται για τον καθορισμό των ασφαλιστικών εισφορών.
Τι συμβαίνει με τα POS
Τυπική περίπτωση φοροδιαφυγής είναι και όταν ο καταναλωτής πληρώνει με την κάρτα του και λαμβάνει το αποδεικτικό συναλλαγής που θα εκδοθεί από το POS αλλά όχι την απόδειξη. Όμως το χαρτάκι του POS είναι απλώς αποδεικτικό ότι τα χρήματα πηγαίνουν στον τραπεζικό λογαριασμό του δικαιούχου. Μπορεί ορισμένοι επιχειρηματίες να διαβεβαιώνουν τους πελάτες τους ότι «και να θέλαμε, με το POS δεν μπορούμε να κλέψουμε», αλλά ο τραπεζικός λογαριασμός δεν ελέγχεται αυτόματα από την εφορία, και χωρίς απόδειξη δεν καταγράφεται πουθενά η συναλλαγή ως προς τις φορολογικές του υποχρεώσεις του δικαιούχου. Για να ελέγξει ένας εφοριακός τη φοροδιαφυγή, θα πρέπει να έχει στα χέρια του ένα αποδεικτικό POS και να διασταυρώσει από το «Ζ» αν για αυτό το ποσό εκδόθηκε απόδειξη. Όπως αναφέρουν στη «ΜτΚ» ελεγκτές της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων, συχνά διαπιστώνουν ότι… όλως τυχαίως η ώρα που γράφει το POS είναι διαφορετική από αυτήν της ταμειακής και δεν είναι εύκολο να διαπιστωθεί η παράβαση.
«Σε πολλές περιπτώσεις, που συνήθως τυχαίνει να είναι Παρασκευή και Σαββατοκύριακα, τα μηχανήματα αποδοχής καρτών (POS) των επιχειρήσεων άλλοτε δεν έχουν καλή σύνδεση με το ίντερνετ και άλλοτε έχουν βλάβη, αναγκάζοντας έτσι τους πελάτες να πληρώσουν με μετρητά, ώστε να αποφύγουν τη σχετική διασταύρωση στην περίπτωση ελέγχου. Έχουμε αποκαλύψει περιπτώσεις που μηχανήματα POS ήταν διασυνδεμένα με τραπεζικούς λογαριασμούς της επιχείρησης στο εξωτερικό, αλλά και περιπτώσεις αδήλωτων ταμειακών μηχανών, που στην πραγματικότητα εξέδιδαν αποδείξεις ‘μαϊμού’, όπου τα έσοδα που εισπράττονταν δεν φαίνονταν πουθενά, αφού ήταν ‘μαύρα’ και αφορολόγητα» επισημαίνει από την πλευρά του ο κ. Κούπκας.
«Πειραγμένοι» υπολογιστές και κουμπιά alert
Στα καταστήματα εστίασης που εφαρμόζουν σύστημα παραγγελιοληψίας μέσω υπολογιστή είναι συχνό το φαινόμενο να εκδίδονται αποδεικτικά που μοιάζουν με αποδείξεις, αλλά στην πραγματικότητα είναι απλώς δελτία παραγγελίας. Πολλοί πελάτες δεν προσέχουν την επισήμανση «μη οριστική απόδειξη», πληρώνουν κανονικά και ο επιχειρηματίας στη συνέχεια είτε ακυρώνει το δελτίο είτε εφαρμόζει μία έκπτωση 90% και εκδίδει απόδειξη μικρότερης αξίας.
«Στις ταμειακές μηχανές δεν μπορεί να πειράξει κανείς εκ των υστέρων την απόδειξη, αλλά όταν αυτή εκδίδεται από υπολογιστή, ο τεχνικός που έφτιαξε το λογισμικό μπορεί να ‘κρατά ανοιχτή’ μία απόδειξη και να την ‘πειράξει’ εκ των υστέρων ως προς την αξία ή το πλήθος των ειδών. Είναι ένα απλό αρχείο .txt» αναφέρουν ελεγκτές της ΑΑΔΕ. Το ιστορικό τροποποιήσεων του αρχείου μπορεί να διαπιστωθεί εύκολα, εφόσον γίνει στοχευμένος έλεγχος. Αλλά και σε αυτήν την περίπτωση ο «από μηχανής» προγραμματιστής μπορεί να βοηθήσει τον επιχειρηματία. «Πολλοί ανεβάζουν τα αρχεία στο cloud και μέχρι να τα ανοίξουμε ο προγραμματιστής μπορεί να σβήσει τα ίχνη» προσθέτουν οι ίδιες πηγές.
Ο κ. Κούπκας από την πλευρά του περιγράφει ένα περιστατικό όπου σε έλεγχο βρέθηκε μέχρι και πλήκτρο «Red Alert», με το οποίο οι φοροφυγάδες μπορούσαν με ένα κλικ στη συσκευή σιωπηρής λειτουργίας να εξαφανίζουν κάθε ίχνος παράβασης για αποδείξεις που δεν κόπηκαν. Κατά τον ίδιο πάντως, «στην ΑΑΔΕ έχουν γίνει κάποια βήματα και πλέον ακολουθούμε τις βέλτιστες πρακτικές ξένων διωκτικών υπηρεσιών που δρουν με την υποστήριξη εξειδικευμένων στελεχών, οι οποίοι χρησιμοποιούν τις νέες τεχνολογίες και εντοπίζουν το έγκλημα που διενεργείται κυρίως με τη χρήση παρανόμου software. Από φέτος το καλοκαίρι η ΑΑΔΕ είναι σε θέση να εντοπίζει περιπτώσεις χρήσης παράνομου ειδικού λογισμικού σε επιχειρήσεις που από την οθόνη ενός απομακρυσμένου υπολογιστή σε κάποιο γραφείο μακριά από τις ταμειακές μηχανές, όπου συνήθως κατευθύνονται οι εφοριακοί για να ελέγξουν την είσπραξη και τις αποδείξεις, οι επιτήδειοι είχαν την ευχέρεια να επιλέγουν συσκευή σήμανσης, για να εκδίδουν αποδείξεις-μαϊμού».
Απάτες με ενδοκοινοτικό ΦΠΑ
Οι μεγάλες απάτες βέβαια γίνονται με το ΦΠΑ στις ενδοκοινοτικές συναλλαγές. Στελέχη της ΥΕΔΔΕ Θεσσαλονίκης εξηγούν πώς στήνεται το κόλπο. Για παράδειγμα μία εταιρεία στην Ελλάδα αγοράζει προϊόντα από τη Γερμανία αξίας 1 εκατ. ευρώ. Δεν χρεώνεται με ΦΠΑ, επειδή είναι ενδοκοινοτική συναλλαγή και στη συνέχεια τα πουλά σε άλλη ελληνική εταιρεία έναντι 1,1 εκατ. ευρώ και χρεώνει ΦΠΑ 24% δηλαδή τελικά εισπράττει 1.364.000 ευρώ. Η δεύτερη εταιρεία μεταπωλεί σε τρίτη και η τρίτη σε τέταρτη κτλ. και τελικά τα ίδια προϊόντα επανεξάγονται στη Γερμανία. Η τελευταία επιχείρηση στη σειρά, επειδή έχει καταβάλει τον ΦΠΑ, αλλά δεν μπορεί να τον εισπράξει από τη γερμανική εταιρεία λόγω ενδοκοινοτικής συναλλαγής, τον λαμβάνει ως επιστροφή από την εφορία (είναι ο λεγόμενος ΦΠΑ των εξαγωγέων). Μόλις εισπραχθεί ο ΦΠΑ, η πρώτη εταιρεία της αλυσίδας εξαφανίζεται χωρίς να καταβάλει τον ΦΠΑ που εισέπραξε, δηλαδή το ποσό των 264.000 ευρώ.
Σύμφωνα με πληροφορίες της «ΜτΚ», μόνο από την αρχή του 2018 μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου η ΥΕΔΔΕ Θεσσαλονίκης εντόπισε 13 περιπτώσεις επιχειρήσεων που υπέπεσαν στις παραπάνω παραβάσεις, το δε ύψος του διαφυγόντος ΦΠΑ ήταν 5,6 εκατ. ευρώ. Ενδεικτικές περιπτώσεις: Επιχείρηση χονδρικού εμπορίου κρέατος στην ανατολική Θεσσαλονίκη, επιχείρηση χονδρικού εμπορίου γαλακτοκομικών προϊόντων δυτική Θεσσαλονίκη, επιχειρήσεις εμπορίου τροφίμων και εταιρείες που φαίνεται ότι είχαν δραστηριότητα στον κατασκευαστικό τομέα στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, επιχείρηση χονδρικού εμπορίου καυσίμων και επιχείρηση χονδρικού εμπορίου καυσόξυλων στα περίχωρα της Θεσσαλονίκης, επιχείρηση εμπορίας χημικών προϊόντων στις Σέρρες, επιχείρηση χονδρικού εμπορίου κρέατος στην Καβάλα και επιχείρηση εμπορίας ενδυμάτων στην Κοζάνη. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι εμπλεκόμενες οντότητες ήταν μονοπρόσωπες ΙΚΕ και οι φερόμενοι ως φορολογικοί τους εκπρόσωποι είχαν βουλγαρική ή ρουμανική υπηκοότητα.
Σε όλες τις υποθέσεις οι ελεγκτές της ΑΑΔΕ προέβησαν σε απενεργοποιήσεις των ΑΦΜ των εμπλεκόμενων.
Τιμολόγια που… ταξιδεύουν
Ακόμη μία δημοφιλής πρακτική φοροδιαφυγής είναι τα τιμολόγια που ανταλλάσσουν μεταξύ τους επιχειρηματίες. Με τα νέα Ελληνικά Λογιστικά Πρότυπα καταργήθηκε η σήμανση στα τιμολόγια και τα δελτία αποστολής, και αυτό αφήνει παράθυρο για εκ των υστέρων τροποποίησή τους με σκοπό την απόκρυψη εισοδημάτων. Για παράδειγμα, μια επιχείρηση που δεν έχει υποχρέωση τήρησης αποθήκης μπορεί να στείλει σε πελάτη της εμπόρευμα 1.000 τεμάχια/1.000 ευρώ συν 240 ευρώ ΦΠΑ με ένα απλό παραστατικό. Αφού τα παραλάβει, ο πελάτης στέλνει πίσω το παραστατικό, για να «διορθωθεί», φυσικά προς τα κάτω. Έτσι ο αγοραστής παίρνει στην πραγματικότητα τα 1.000 τεμάχια που παράγγειλε αν και επισήμως φαίνεται ότι αγόρασε 100, ενώ ο πωλητής παίρνει στο χέρι τα 1.000 ευρώ αλλά δηλώνει στην εφορία τα 100, ενώ αντίστοιχα και ο ΦΠΑ είναι στα 24 ευρώ.
"ΣΕ ΠΟΛΛΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ Η MAXH ΕΙΝΑΙ ΑΝΙΣΗ"
Του Μιχάλη Κούπκα,
Πρόεδρος Εφοριακών Θεσσαλονίκης, Κιλκίς και Χαλκιδικής, γ.γ. του Οικονομικού Επιμελητηρίου
O φοροελεγκτικός μηχανισμός δίνει καθημερινά μία τεράστια μάχη στο πεδίο της φοροδιαφυγής. Σε πολλές περιπτώσεις η μάχη αυτή είναι άνιση, αφού η φοροδιαφυγή είναι πολυμορφική και χρησιμοποιεί όλα τα σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία, προσπαθώντας να βρίσκεται ένα βήμα μπροστά. Η συνεχής εκπαίδευση στην αντιμετώπιση των σύγχρονων μορφών φοροδιαφυγής είναι απολύτως απαραίτητη στην περίπτωση του φοροελεγκτικού μηχανισμού. Θέλουμε να ελπίζουμε ότι στο πολύ κοντινό μέλλον οι εφοριακοί υπάλληλοι θα πλαισιώνονται και θα υποστηρίζονται από ειδικούς πληροφορικής και ΙΤ specialists, που θα βλέπουν και θα αποκαλύπτουν τα «άλλα κόλπα» που επινοούν οι εγκέφαλοι της φοροδιαφυγής για να ξεφεύγουν από τους παραδοσιακούς φορολογικούς ελέγχους.
Επιπλέον, εάν η πολιτική και η υπηρεσιακή ηγεσία έδειχναν μεγαλύτερη αποφασιστικότητα και επένδυαν περισσότερο στο πολύ υψηλού επιπέδου ανθρώπινο δυναμικό, που διαθέτουν οι φορολογικές υπηρεσίες, όλα τα αποτελέσματα θα βελτιώνονταν. Είμαι βαθιά πεπεισμένος ότι το κλειδί είναι οι άνθρωποι. Τα αποτελέσματα θα ήταν θεαματικά εάν ο συνολικός σχεδιασμός ξεπερνούσε το κλασικό μοντέλο των μεμονωμένων και αποσπασματικών αλλαγών και υιοθετούσε ένα νέο, συγκροτημένο και εφ’ όλης της ύλης σχέδιο, που θα είχε στο επίκεντρο την αναβάθμιση των δομών και των ανθρώπων σε ολοκληρωμένη βάση.
Από πλευράς πολιτών για τον περιορισμό της φοροδιαφυγής θα πρέπει όλοι να συνειδητοποιήσουν ότι οποιαδήποτε ανοχή σε φαινόμενα φοροδιαφυγής σημαίνει μεγαλύτερο τελικό σύνολο φόρων για όλους μας. Συνεπώς, η πιο υπεύθυνη στάση θα ήταν να επιλέγουν να μη συναλλάσσονται με επιχειρήσεις, στις οποίες διαπιστώνουν φορολογικά παραβατική συμπεριφορά.