O πυογόνος στρεπτόκοκκος και ο αναπνευστικός συγκυτιακός ιός (RSV) αποτελούν δύο από τις πιο συχνές αιτίες λοιμώξεων στα παιδιά, προσβάλλοντας όμως και ηλικιωμένους, με επιπτώσεις από ήπιες έως πολύ σοβαρές σε ορισμένες περιπτώσεις. Προς το παρόν δεν υπάρχει εμβόλιο που να προφυλάσσει από τον στρεπτόκοκκο, ενώ το εμβόλιο για τον RSV που εγκρίθηκε πρόσφατα δεν κυκλοφορεί στην Ελλάδα.
Τι προκαλεί ο στρεπτόκοκκος και σε ποιες περιπτώσεις είναι επικίνδυνος για τη ζωή;
Ο πυογόνος στρεπτόκοκκος είναι βακτήριο που υπάρχει στο δέρμα ή στον ρινοφάρυγγα του ανθρώπου, αναφέρει μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο παιδίατρος-λοιμωξιολόγος Ιωάννης Καβαλιώτης, ο οποίος διετέλεσε διευθυντής της Παιδιατρικής Κλινικής στο νοσοκομείο Ειδικών Παθήσεων (Λοιμωδών) Θεσσαλονίκης. Επίσης σημειώνει ότι ορισμένοι είναι φορείς και άλλοι ενίοτε νοσούν.
Όπως εξηγεί ο κ. Καβαλιώτης, ο πυογόνος στρεπτόκοκκος προκαλεί ποικιλία λοιμώξεων όπως φαρυγγοαμυγδαλίτιδα, μολυσματικό κηρίο, ωτίτιδα, πνευμονία, ρινοκολπίτιδα, οστρακιά. Επίσης προκαλεί σοβαρότερες (και πιο σπάνιες) διεισδυτικές καταστάσεις, όπως ερυσίπελας, κυτταρίτιδα, βακτηριαιμία, νεκρωτική περιτονιίτιδα, οστεομυελίτιδα, μηνιγγίτιδα, σύνδρομο τοξικού σοκ.
«Οι διεισδυτικές λοιμώξεις παρατηρούνται συνηθέστερα σε ηλικιωμένους, σε πολύ μικρή ηλικία, ή σε άτομα με παράγοντες κινδύνου (χρήση ουσιών, αλκοολισμός, ανοσοκαταστολή). Οι μη πυώδεις επιπλοκές των στρεπτοκοκκικών λοιμώξεων είναι ο ρευματικός πυρετός, η ρευματική καρδιοπάθεια και η οξεία σπειραματονεφρίτιδα.
Η επίπτωση των στρεπτοκοκκικών λοιμώξεων δεν είναι μικρή. Υπολογίζονται πχ περίπου 620.000.000 περιπτώσεις φαρυγγοαμυγδαλίτιδας ετησίως, 162.000.000 περιπτώσεις μολυσματικού κηρίου, 33.000.000 περιπτώσεις ρευματικής καρδιοπάθειας. Η θνητότητα από στρεπτοκοκκικές λοιμώξεις (GAS) προσεγγίζει τους 500.000 θανάτους ετησίως, διεθνώς. Οι απλές στρεπτοκοκκικές λοιμώξεις έχουν πολύ καλή πρόγνωση, ενώ οι διεισδυτικές λοιμώξεις (κυρίως περιτονιίτιδα και τοξικό σοκ) έχουν υψηλή θνητότητα 15-25%», επισημαίνει ο κ. Καβαλιώτης.
Στρεπτοκοκκική φαρυγγοαμυγδαλίτιδα, πότε χρειάζεται έλεγχος;
«Ο κίνδυνος της φαρυγγοαμυγδαλίτιδας είναι κυρίως η ανάπτυξη ρευματικού πυρετού ως επιπλοκή. Σε παιδιά κάτω των 3 ετών ο στρεπτόκοκκος είναι σπάνιος ως αίτιο της λοίμωξης και ο κίνδυνος αυτός ουσιαστικά δεν υφίσταται. Συνεπώς ο έλεγχος για στρεπτοκοκκική φαρυγγοαμυγδαλίτιδα εφαρμόζεται σε παιδιά πάνω από 3 ετών. Γίνεται δηλαδή strept test και αν είναι θετικό χορηγείται θεραπεία.
Αν είναι αρνητικό συνεχίζουμε με καλλιέργεια φαρυγγικού επιχρίσματος και αναλόγως του αποτελέσματος θεραπεύουμε ή όχι. Σε παιδιά κάτω των 3 ετών έλεγχος και θεραπεία εφαρμόζονται συνήθως όταν υπάρχει στο άμεσο περιβάλλον και άλλος ασθενής με αποδεδειγμένη φαρυγγοαμυγδαλίτιδα ή όταν τα συμπτώματα στο παιδί είναι πολύ έντονα και κλασικά για μικροβιακής αιτιολογίας λοίμωξη» αναφέρει ο κ. Καβαλιώτης.
Πώς μεταδίδεται ο στρεπτόκοκκος;
Η μετάδοση γίνεται με επαφή με τον πάσχοντα, με τις ρινοφαρυγγικές εκκρίσεις ή με τυχόν τραύμα. Διασπορά παρατηρείται έως 3 εβδομάδες από τη μόλυνση (λήψη αντιβίωσης διακόπτει τη μετάδοση μετά 24 ώρες). Η μετάδοση γίνεται ακόμη και αν ο πάσχων ή ο φέρων το βακτήριο είναι ασυμπτωματικός.
Ποια είναι τα συμπτώματα και πώς γίνεται η διάγνωση ;
«Υπάρχουν διάφοροι τύποι νόσησης, από ήπια έως σοβαρή. Η τελευταία μπορεί να είναι θανατηφόρα. Τα συμπτώματα ποικίλουν αναλόγως της μορφής της λοίμωξης (π.χ., είναι φαρυγγοαμυγδαλίτιδα, μολυσματικό κηρίο, κλπ) . Στις ΗΠΑ παρατηρούνται εκατομμύρια περιπτώσεις ήπιας λοίμωξης το χρόνο, περίπου 12.000 βαριές περιπτώσεις και περί τους 1.500 θανάτους. Η διάγνωση γίνεται με Strep test και καλλιέργεια φαρυγγικού επιχρίσματος» αναφέρει ο κ. Καβαλιώτης.
Τι συνιστάται για τη θεραπεία και ποιοι κινδυνεύουν από σοβαρή λοίμωξη ;
Η θεραπεία γίνεται με χορήγηση αντιβίωσης. Μετά την λήψη για ένα 24ωρο το παιδί μπορεί να επιστρέψει στο σχολείο εφόσον όμως θα είναι γενικότερα καλά. Η πρόληψη της κύριας επιπλοκής του ρευματικού πυρετού επιτυγχάνεται ακόμη και αν το αντιβιοτικό χορηγηθεί εντός της πρώτης εβδομάδος (έως 9 ημέρες) από τη διάγνωση. Η βαριά λοίμωξη χρήζει νοσηλείας. Ομάδες κινδύνου για σοβαρή λοίμωξη είναι οι ανοσοκατασταλμένοι, όσοι έχουν υποκείμενα νοσήματα και όσοι νόσησαν πρόσφατα από άλλη ιογενή λοίμωξη. Για την προφύλαξη από τις λοιμώξεις αυτές ο κ . Καβαλιώτης συνιστά τα απλά μέσα προσωπικής και γενικής υγιεινής, δηλ. καλό πλύσιμο των χεριών και καθαριότητα τυχόν τραύματος.
Η λοίμωξη από αναπνευστικό συγκυτιακό ιό
Όπως αναφέρει ο κ . Καβαλιώτης ο RSV είναι κοινός αναπνευστικός ιός και προκαλεί ήπια συμπτώματα κρυολογήματος. Στην Ευρώπη παρατηρείται σε περίπου 213.000 παιδιά ετησίως και σε 158.000 ενηλίκους.
«Ο RSV μεταδίδεται από άτομο σε άτομο με σταγονίδια όταν αναπνέει, μιλάει, βήχει ή πταρνίζεται. Το φιλί (πχ γονείς σε παιδί) είναι αίτιο μετάδοσης. Μπορεί να μεταδοθεί και από μολυσμένες επιφάνειες που θα τις αγγίξουν χέρια και τα χέρια θα αγγίξουν στη συνέχεια στόμα, μύτη, μάτια. Ο χρόνος επώασης είναι 2-8 ημέρες και τα συμπτώματά είναι βήχας, πτάρνισμα, πυρετός, ρινική καταρροή, συριγμός. Στα βρέφη μπορεί να συνυπάρχουν: ευερεθιστότητα, μειωμένη όρεξη, ταχύπνοια, άπνοια. Σε παιδιά έως 5 ετών: ταχύπνοια, δυσκαταποσία, σηπτική κατάσταση, ενώ στους ενήλικες: πονόλαιμος, κεφαλαλγία, κόπωση. Σοβαρή λοίμωξη μπορεί να εμφανίσουν βρέφη κάτω των 6 μηνών, άτομα άνω των 65 ετών και ανοσοκατασταλμένοι που μαζί με άτομα με υποκείμενα νοσήματα αποτελούν τις ομάδες κινδύνου για RSV λοίμωξη. Ειδική ομάδα κινδύνου αποτελούν οι έγκυες. Η θεραπεία αφορά συμπτωματική αγωγή. Όμως οι περισσότεροι ασθενείς ανανήπτουν εντός εβδομάδος χωρίς θεραπεία.» εξηγεί ο κ. Καβαλιώτης.
Σύμφωνα με τον κ. Καβαλιώτη τα συμπτώματα που δηλώνουν επιπλοκές και βαρύτητα είναι : αναπνευστική δυσχέρεια, αναπέταση των πτερυγίων μύτης, δηλαδή άνοιγμα της εισόδου της μύτης σε κάθε αναπνοή, εισολκές μεσοπλευρίων (εισέχουν τα μεταξύ των πλευρών διαστήματα), κυάνωση χειλέων, ακροκυάνωση. Τα βρέφη μπορεί να παρουσιάσουν σήψη, ενώ οι ενήλικες καρδιακές προσβολές. Για την πρόληψη συνιστώνται γενικά μέτρα προφύλαξης, κάλυψη τους στόματος σε βήχα κλπ, περιορισμός του ασθενή στο σπίτι.
Όσον αφορά το εμβόλιο για τον RSV το οποίο δεν κυκλοφορεί ακόμη στην Ελλάδα ο κ. Καβαλιώτης αναφέρει ότι πρόσφατα εγκρίθηκαν δύο εμβόλια για άτομα άνω των 60-65 ετών. Ένα από αυτά έλαβε έγκριση και για χορήγηση στις έγκυες με σκοπό να προφυλάξει τα νεογέννητα και βρέφη 0-6 μηνών από RSV λοιμώξεις (μέσω μετάδοσης αντισωμάτων). «Όσον αφορά τα βρέφη, αυτά προστατεύονται είτε μέσω της μητέρας (όπως προαναφέραμε) είτε με ανοσοποίηση με μονοκλωνικό αντίσωμα (που και αυτό δεν κυκλοφορεί στη χώρα μας) τo οποίο χορηγείται σε βρέφη που γεννιούνται κατά την εποχή του RSV» προσθέτει ο κ. Καβαλιώτης.