Την πιο δύσκολη, παράξενη και...απρόβλεπτη σεζόν των τελευταίων 40 ετών βιώνει ο τουριστικός τομέας που εισφέρει το 25% του ΑΕΠ της χώρας, με την πτώση της κίνησης ακόμα και στους πιο δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς να είναι κατακόρυφη. Η «ναυαρχίδα» της ελληνικής οικονομίας πλήρωσε και πληρώνει βαρύ τίμημα από την εξάπλωση του κορονοϊού με τα έσοδα του Ιουλίου να κυμαίνονται στο 20-25% των περσινών (σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΣΕΤΕ και των ξενοδόχων), με τις προβλέψεις για τον Αύγουστο να μην είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικές αν και υπάρχουν ισχνές ελπίδες για μικρή βελτίωση της κατάστασης. Βέβαια, οι σχετικά βελτιωμένες πληρότητες του Αυγούστου στηρίζονται στην πλειονότητά τους σε Έλληνες επισκέπτες και αφορούν τα καταλύματα που άνοιξαν ενώ πολλά προτίμησαν να παραμείνουν κλειστά καθώς δεν άντεξαν το κόστος λειτουργίας και την κατάρρευση της τουριστικής κίνησης.
«Τρύπα» 15 δισ. ευρώ αφήνει η πανδημία
Μάλιστα, τα τουριστικά έσοδα, σύμφωνα με τις ίδιες εκτιμήσεις, δεν αναμένεται να ξεπεράσουν τα 3 - 3,5 δισ. ευρώ και οι αφίξεις τα 5 εκατ. άτομα. Υπενθυμίζεται πως πέρσι οι αφίξεις είχαν ξεπεράσει το φράγμα των 33 εκατ. τουριστών και ο τζίρος είχε προσεγγίσει τα επίπεδα ρεκόρ των 18 δισ. ευρώ. Η «τρύπα» των 15 δισεκατομμυρίων αντιστοιχεί σε ποσοστό που πλησιάζει τα επίπεδα του 7,5% του ΑΕΠ. Αν επιβεβαιωθούν αυτές οι εκτιμήσεις, η ύφεση στην οικονομία θα βαθύνει.
Να σημειωθεί πως η πανδημία στοίχισε 320 δισ. δολάρια σε έσοδα που χάθηκαν για τον τουριστικό κλάδο παγκοσμίως, από τον Ιανουάριο μέχρι τον Μάιο, όπως εκτιμά ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού.
Η έξαρση των κρουσμάτων εν μέσω καλοκαιριού και η ισχυρή πιθανότητα η πανδημία να επανέλθει... δριμύτερη από το φθινόπωρο μαζί με την εποχική γρίπη επιβαρύνοντας υπέρμετρα τα εθνικά συστήματα υγείας, χαμηλώνει τις προσδοκίες για παράταση της τουριστικής σεζόν μέχρι τον Νοέμβριο, στην οποία υπολόγιζε η κυβέρνηση για τον περιορισμό των απωλειών από μία εφιαλτική σεζόν.
Ενδεικτικά, μόνο το 14% του καταναλωτικού κοινού εκτιμά ότι θα κάνει διακοπές φέτος όπως κάθε χρόνο, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του ΣΕΛΠΕ, ενώ το 18% θεωρεί ότι θα κάνει διακοπές μεν, αλλά πιο περιορισμένα. Επιπλέον, το 44% των ερωτηθέντων θεωρεί βέβαιο ότι δεν θα κάνει διακοπές το φετινό καλοκαίρι ενώ ποσοστό της τάξης του 24% δεν γνωρίζει τι θα κάνει και αναμένει τις εξελίξεις.
Ενθαρρυντικά σημάδια
Σύμφωνα με έρευνα των εκπαιδευόμενων του προγράμματος κατάρτισης στον Εναλλακτικό Τουρισμό (συμμετείχαν τουριστικές επιχειρήσεις από Θεσσαλονίκη, Χαλκιδική, Πιερία) το οποίο υλοποιείται από την Αμερικανική Γεωργική Σχολή, το 70% των ερωτηθέντων δήλωσε πως οι υπηρεσίες τους στην μετά COVID-19 εποχή θα εμπλουτιστούν, κυρίως σε θέματα ασφάλειας και υγιεινής (στην προσπάθεια τους να βγει ακόμη πιο ενισχυμένο το τουριστικό προϊόν από την επιδημική κρίση), ενώ το 30% δηλώνει ικανοποιημένο από τις υπηρεσίες που ήδη παρείχαν προ πανδημίας. Στο σύνολό τους όμως πιστεύουν πως η δημιουργία κατάλληλου περιβάλλοντος θα ενισχύσει το αίσθημα ασφάλειας στους επισκέπτες. Αρκετοί ήταν αυτοί που απάντησαν πως θα προσφέρουν περισσότερους υπαίθριους χώρους και θα «προσαρμόσουν» τις υπηρεσίες τους με γνώμονα την ασφάλεια των επισκεπτών, όπως για παράδειγμα την αλλαγή στην υπηρεσία παροχής πρωινού, με extra παροχές κ.ά.
Οι ερωτηθέντες θεωρούν ότι η συνεργασία των παραγόντων του τουρισμού είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να επιβιώσει ο κλάδος από τις οδυνηρές επιπτώσεις της πανδημίας. Είναι ενθαρρυντικό πάντως ότι το 70% των συμμετεχόντων θεωρεί ως βασικό του σύμμαχο το προσωπικό του και ακριβώς μετά, την κεντρική κυβέρνηση με τα όποια μέτρα ενίσχυσης λάβει.
Από τη μελέτη των απαντήσεων ανά ομάδα εμπλεκομένων γίνεται εύκολα κατανοητό πως οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις (μεταφορών, ξενοδοχείων, ενώσεις) αναμένουν τα περισσότερα μέτρα, λύσεις και ελαφρύνσεις από την κεντρική κυβέρνηση, ενώ οι μικρότερες επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών τουρισμού έχουν μάθει να μη στηρίζονται στο κράτος αλλά σε όση δύναμη μπορούν να αντλήσουν από το εσωτερικό τους περιβάλλον, συνεργασίες, ευχαριστημένους επισκέπτες και το προσωπικό τους.
Η αβεβαιότητα «σκοτώνει» την αγορά
Οι πρωτόγνωρες συνθήκες που διαμόρφωσε ο κορονοϊός με την αβεβαιότητα και την ανασφάλεια που έφερε να αποθαρρύνουν πολλούς ταξιδιώτες από το να κάνουν διακοπές και η οικονομική δυσπραγία που προκάλεσε σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού το lockdown, προμηνύουν έναν δύσκολο χειμώνα για τους επιχειρηματίες και τους εργαζόμενους του τουριστικού κλάδου. Η πτώση των κρατικών εσόδων, απόρροια των μειωμένων τουριστικών εισπράξεων, η αύξηση της ανεργίας και η ύφεση στην οποία αναμένεται να εισέλθει ξανά η οικονομία δημιουργούν ένα εκρηκτικό κοκτέιλ, με ορατό τον κίνδυνο η οικονομική δραστηριότητα να βυθιστεί σε έναν ανατροφοδοτούμενο φαύλο κύκλο συρρίκνωσης του ΑΕΠ. Οι προβλέψεις βέβαια θέλουν την οικονομία να… γυρνάει σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης από το 2021, κάτι το οποίο μένει να επιβεβαιωθεί.
Η «ΜτΚ» δίνει τον λόγο σε παράγοντες της αγοράς και του τουρισμού που επιχειρούν να περιγράψουν την κατάσταση και να σκιαγραφήσουν την επόμενη μέρα για τον κινητήριο μοχλό της ελληνικής οικονομίας. Στις απαντήσεις τους έκδηλη είναι η αγωνία για το πως θα περάσει ο δύσκολος χειμώνας που έρχεται με τις ελπίδες για ανάκτηση ενός μέρους των φετινών απωλειών να εναποτίθενται στην επόμενη σεζόν.
«Αυτή τη στιγμή οι απώλειες σε σχέση με πέρυσι όσον αφορά το τζίρο φτάνουν και το 70%, ξένοι τουρίστες δεν υπάρχουν, πάμε μέρα μέρα με την κατάσταση να οδεύει προς το χειρότερο», σημειώνει ο πρόεδρος του επιμελητηρίου Χαλκιδικής, Γιάννης Κουφίδης. «Τα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος με τα νέα μέτρα που τα υποχρεώνουν να κλείνουν στις 12 θα πληγούν ακόμα παραπάνω», προσθέτει. «Δεν ξέρουμε τι μας ξημερώνει αύριο», αναφέρει χαρακτηριστικά. Αναφορικά με τις τιμές των καταλυμάτων, υπογράμμισε ότι υπάρχουν μεγάλες εκπτώσεις καθώς δεν υπάρχει ζήτηση.
Ο κ. Κουφίδης προανήγγειλε τη δημοσιοποίηση έρευνας στα τέλη Αυγούστου που θα διενεργήσει το επιμελητήριο στις επιχειρήσεις-μέλη του για να χαρτογραφηθούν οι ανάγκες τους και στη συνέχεια, βάσει των ευρημάτων της δημοσκόπησης, θα υποβάλει προτάσεις για την αντιμετώπιση των προβλημάτων τους, ενόψει και του «βαρύ» χειμώνα που καταφθάνει.
«Η κατάσταση τον Αύγουστο είναι χειρότερη σε σχέση με τον Ιούλιο και βαίνει συνεχώς επιδεινούμενη, οι ξένοι είναι ελάχιστοι, η μείωση στον τζίρο ξεπερνά και το 80%», επισημαίνει ο πρόεδρος της ένωσης ξενοδόχων Θεσσαλονίκης, Ανδρέας Μανδρίνος. Θεωρεί βέβαιο πως πολλά ξενοδοχεία θα κλείσουν μέχρι τα τέλη του μήνα τερματίζοντας… πρόωρα τη σεζόν, κάποια μάλιστα ήδη έχουν κλείσει όπως λέει. «Τα δεδομένα αλλάζουν συνεχώς, από την ώρα που δε μετακινείται ο κόσμος κανένας δεν μπορεί να κάνει σοβαρό προγραμματισμό έτσι όπως είναι τα πράγματα», προσθέτει. Την ίδια στιγμή εκφράζει φόβους ότι θα μπουν και λουκέτα. «Το μεγαλύτερο πρόβλημα των τουριστικών επιχειρήσεων αυτή τη στιγμή είναι πως δεν είναι βιώσιμες, κάποιες θα οδηγηθούν σε κλείσιμο, κάποιες ήδη έχουν κατεβάσει ρολά, είναι θέμα του κράτους να αποφασίσει πως μπορεί να επιτευχθεί αυτή η βιωσιμότητα η οποία συνδέεται και με την διασφάλιση των θέσεων εργασίας». Κρούοντας καμπανάκι κινδύνου, λέει πως «όσο παρατείνεται η αβεβαιότητα τόσο περισσότερες επιχειρήσεις θα αντιμετωπίσουν πρόβλημα».
Για τα χρηματοδοτικά εργαλεία που έχουν ανακοινωθεί, σημειώνει ότι πέρα από τον β’ κύκλο της επιστρεπτέας προκαταβολής ο οποίος έδωσε μία ανάσα στις επιχειρήσεις, οι υπόλοιπες δράσεις που εξαγγέλθηκαν (ΤΕΠΙΧ, Αναπτυξιακή Τράπεζα) δεν βοήθησαν ιδιαίτερα με τις τράπεζες να αποτελούν τροχοπέδη στην παροχή της αναγκαίας ρευστότητας σε όσους το έχουν ανάγκη. «Το πρόγραμμα ΣΥΝ-ΕΡΓΑΣΙΑ δεν ήταν ελκυστικό για τις τουριστικές επιχειρήσεις», αναφέρει. Θεωρεί πως είναι αναγκαίο να υπάρξει παράταση του μέτρου της αναστολής συμβάσεων εργασίας για να επιβιώσουν οι επιχειρήσεις αλλά και πλήρης κάλυψη ασφαλιστικών εισφορών, όπως έγινε στα εποχικά ξενοδοχεία.
Είναι ενδεικτικό ότι τον Ιούλιο οι πτήσεις εξωτερικού στο αεροδρόμιο «Μακεδονία» παρουσίασαν πτώση κατά 55,4% σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα πέρυσι ενώ διακινήθηκαν 410.970 λιγότεροι επιβάτες από διεθνείς πτήσεις (181.696 τον περασμένο μήνα έναντι 592.666 τον Ιούλιο του 2019).
«Οι πληρότητες φτάνουν το 25 - 30%, δουλεύουμε κυρίως με Έλληνες, οι ξένοι είναι λιγοστοί, η χρονιά όμως ουσιαστικά θεωρείται χαμένη, δεν περιμένουμε να αλλάξει κάτι», σημειώνει η Ευαγγελία Ξυπτέρα Λάμπρου, πρόεδρος της ένωσης ξενοδόχων Πιερίας. «Πολλά καταλύματα θα κλείσουν μετά τις 15 Αυγούστου», λέει. «Οι τιμές είναι στα ίδια επίπεδα με πέρσι», υποστηρίζει, υπογραμμίζοντας ότι «απαιτείται άμεση οικονομική στήριξη με τη μορφή επιδότησης από την κυβέρνηση για να φτάσουμε στην επόμενη σεζόν».
«Η κίνηση τον Αύγουστο δεν έχει μεγάλες διακυμάνσεις, δεν διαφοροποιείται σε σχέση με τον περασμένο μήνα ούτε περιμένουμε να αλλάξει η μεγάλη αρνητική εικόνα αν και θα υπάρξει μία κινητικότητα από Έλληνες που ξεκινούν τις διακοπές τους », σημειώνει ο Αντώνης Μιτζάλης, πρόεδρος του συνδέσμου ξενοδόχων Καβάλας. «Οι οδικές αφίξεις, στις οποίες στηρίζεται ο τουρισμός της πόλης, διαμορφώνονται στο 10% των περσινών ενώ μετά από το αρνητικό τεστ που απαιτείται για τους βαλκάνιους οι ξένοι που έρχονται είναι ελάχιστοι», επισημαίνει. Ταυτόχρονα, «τα κρούσματα που εμφανίστηκαν στην Καβάλα αποθάρρυναν αρκετούς», προσθέτει. «Οι πληρότητες των καταλυμάτων τον Ιούλιο έκλεισαν στο 25 - 35% των περσινών, έτσι όπως διαμορφώνεται η κατάσταση τα περισσότερα εποχικά ξενοδοχεία μέχρι τέλος Σεπτεμβρίου θα κλείσουν, πάμε βλέποντας και κάνοντας», υποστηρίζει. «Οι τιμές επειδή υπάρχει μεγάλη προσφορά δωματίων θα ικανοποιήσουν όλα τα βαλάντια, αρκεί κάποιος να το ψάξει», λέει.
Παράλληλα, θεωρεί πως πρέπει να υπάρξουν κάποιας μορφής κρατικές επιδοτήσεις, ειδικά όσον αφορά την εργασία, για να στηριχθούν οι τουριστικές επιχειρήσεις (ιδιαίτερα αυτές που είναι 12μηνης λειτουργίας) και οι εποχικοί εργαζόμενοι κρούοντας «καμπανάκι» κινδύνου για πιθανά λουκέτα. «Αν το εμβόλιο έρθει την άνοιξη του 2021, δεδομένου ότι πολλά πακέτα διακοπών κλείνουν από τα Χριστούγεννα και μετά, και η επόμενη σεζόν δε θα είναι εύκολη καθώς πολλοί θα είναι εκείνοι που θα διστάζουν να προγραμματίσουν διακοπές», τονίζει.
«Δεν έχουμε μεγάλες προσδοκίες από τον Αύγουστο, ο Ιούλιος ήταν καλύτερος μήνας, το μόνο παρήγορο είναι πως έχουν έρθει κάποιοι Έλληνες για την εβδομάδα του Δεκαπενταύγουστου αλλά η κίνηση είναι περιορισμένη», αναφέρει ο πρόεδρος της ένωσης ξενοδόχων Θάσου, Πάρης Παρασχούδης. «Το αρνητικό τεστ που απαιτείται για την είσοδο στη χώρα συνέβαλε στην πτώση μέχρι και 90% στις αφίξεις επισκεπτών από βαλκανικές χώρες», επισημαίνει.
«Ο τζίρος των τουριστικών επιχειρήσεων τον Ιούλιο κυμάνθηκε στο 25 - 30% σε σχέση με το ίδιο διάστημα του 2019, την πρώτη εβδομάδα του Αυγούστου κυμαίνεται στο 15 -20% του περυσινού», προσθέτει εκτιμώντας πως αρκετά καταλύματα ίσως κλείσουν μέχρι τα τέλη του τρέχοντος μήνα. Αναφερόμενος στις τιμές υποστηρίζει ότι «έχουν πέσει μέχρι και 30% σε σχέση με το 2019». Την ίδια στιγμή τάσσεται υπέρ των επιδοτήσεων και της διοχέτευσης ρευστότητας στις επιχειρήσεις του τουριστικού κλάδου για να ανταπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους.
*Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 15-16.08.2020