Στη Θεσσαλονίκη βρέθηκε για πρώτη φορά ο σπουδαίος Νορβηγός συγγραφέας Τζο Νέσμπο.
Ο πιο πολυδιαβασμένος Ευρωπαίος συγγραφέας με πάνω από 60 εκατομμύρια πωλήσεις παγκοσμίως, συνομίλησε για πρώτη φορά με το κοινό της Θεσσαλονίκης σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της Δευτέρας στο κατάμεστο Βελλίδειο.
Η συζήτηση έγινε μεταξύ του συγγραφέα και του Δημήτρη Καραθάνου ο οποίος του απηύθυνε ερωτήσεις και στη συνέχεια μετέφραζε.
Η εκδήλωση ξεκίνησε με τον Τζο Νέσμπο να μπαίνει καταχειροκροτούμενος στην αίθουσα και τον Δημήτρη Καραθάνο να ξεκινά παρουσιάζοντας στα ελληνικά ορισμένα βιογραφικά στοιχεία του συγγραφέα. «Δεν έχω ιδέα τι τους είπες αλλά ελπίζω να ήταν όλα αλήθεια» ήταν η πρώτη φράση του συγγραφέα σπάζοντας αμέσως τον πάγο με το κοινό.
Η πρώτη ερώτηση αφορούσε την αρχική ιδέα πίσω από το τελευταίο βιβλίο του Τζο Νέσμπο που κυκλοφόρησε στα ελληνικά, «Το Νυχτόσπιτο» (Μεταίχμιο, 2023). Συνοπτικά, η ιστορία ασχολείται με την εξαφάνιση ενός παιδιού που, κυριολεκτικά, το έφαγε ή μάλλον καλύτερα, ρούφηξε ένα τηλέφωνο και τον φίλο του Ρίτσαρντ ο οποίος ήταν παρών στο συμβάν και κανείς δεν τον πιστεύει όταν το αφηγείται.
Η φάρσα που έφερε εφιάλτες και κατέληξε σε... έμπνευση
«Όταν ήμουν παιδί, κάποια στιγμή με έναν φίλο μου κάναμε μια κλήση σε ένα άσχετο τηλέφωνο και η φωνή αυτού που το σήκωσε ήταν τόσο τρομακτική που το κλείσαμε αμέσως. Είδα εφιάλτες εκείνο το βράδυ θυμάμαι και κάπως έτσι μου ήρθε η ιδέα. Έτσι ο 14χρονος Ρίτσαρντ, που θεωρείται παρίας και είναι το παιδί που μένει πίσω και πρωταγωνιστής του βιβλίου, πιέζει τον φίλο του, τον Τομ, να πάρει ένα άγνωστο τηλέφωνο σε έναν τηλεφωνικό θάλαμο και να πει ‘Σε καλεί ο διάβολος είσαι έτοιμος να πεθάνεις;’. Δε ξέρουμε τι απάντησε όποιος βρισκόταν πίσω από το τηλέφωνο αλλά ο Τομ δε μπορεί να απομακρύνει το τηλέφωνο και αρχίζει να τον... Τρώει και εξαφανίζεται. Αγαπώ αυτή τη σκηνή» είπε αρχικά ο κ. Νέσμπο. Στη συνέχεια σημείωσε πως ο ίδιος ήθελε το βιβλίο να πάρει τον τίτλο «Το σαρκοφάγο τηλέφωνο» (The flesh eating telephone) αλλά στους συνεργάτες του φάνηκε κάπως αστείο και οπότε ονομάστηκε «Το Νυχτόσπιτο». Σε εκείνη τη στιγμή ο συγγραφέας ρώτησε το κοινό ποιον τίτλο θα προτιμούσε και έλαβε την πρώτη απάντηση. «Το ‘ξερα» είπε γελώντας.
Πρόκειται για το πρώτο βιβλίο του Τζο Νέσμπο που κατατάσσεται στο είδος της Λογοτεχνίας Τρόμου και ο συγγραφέας συμβούλεψε το κοινό πως «Αν διαβάσετε τις πρώτες τις δέκα σελίδες και σας αρέσει συνεχίστε το αν δεν σας αρέσει από τότε καλύτερα αφήστε το».
Η επόμενη ερώτηση αφορούσε το στυλ γραφής του και το πώς ελίσσεται μέσα στα διαφορετικά είδη γραφής.
«Δεν θα έλεγα ότι έχω αποκρυσταλλωμενο στυλ ή συγκεκριμένο πλαίσιο. Με εμπνέουν οι ιδέες. Γράφω παιδικά βιβλία, διηγήματα, μικρές ιστορίες, στίχους για την μπάντα μου ενώ έχω κάνει ακόμα και δημοσιογραφικές δουλειές. Συνεπώς οι ιστορίες τρόμου δεν ήταν κάτι ξένο για μένα, ήταν απλά ένας άλλος τρόπος να πω μια ιστορία. Άλλωστε και στις ιστορίες του Χάρι Χόλε υπάρχουν στοιχεία τρόμου. Η ιδέα με το τηλέφωνο ήταν αρκετά δυνατή ώστε να με κεντρίσει να εξερευνήσω αυτή την ιστορία και να την μετουσιώσω σε βιβλίο. Το βιβλίο θα έλεγα ότι ανήκει στην λεγόμενη Λογοτεχνία Τρόμου αλλά είναι κάπως πειραματικό γιατί αρκετοί κανόνες της καταρρίπτονται. Επιπλέον γίνονται αναφορές σε διάφορα δυστοπικά βιβλία όπως στον ‘Άρχοντας των μυγών’ του Ουίλιαμ Γκόλντινγκ και την ‘Μεταμόρφωση’ του Φραντς Κάφκα. Εν τέλει είναι η ιστορία ενός ενήλικα που κοιτά πίσω τη ζωή του» εξήγησε ο κ. Νέσμπο.
Σε ό,τι αφορά τις επιρροές, ο συγγραφέας είπε ότι αυτές προέρχονται σαφώς από τον Στίβεν Κινγκ αλλά και τις B-movies της δεκαετίας του ‘80 όπως τη «Νύχτα των Ζωντανών Νεκρών» ή τις ταινίες τρόμου του Κάρπεντερ και κάπως το βιβλίο επηρεαστεί από αυτά τα… κλισέ.
«Το πιο διασκεδαστικό στη συγγραφή είναι όταν τη δημιουργώ στο κεφάλι μου»
Στη συνέχεια ο κ. Καραθάνος τον ρώτησε ποιο στάδιο της διαδικασίας της συγγραφής προτιμά. Εδώ ο κ. Νέσμπο απάντησε πως το πιο διασκεδαστικό κομμάτι είναι όταν την δημιουργεί στο κεφάλι του, πριν τελειώσει. «Πριν λίγο καιρό έφαγα με τον φίλο μου τον Ντέιβιντ Φίντσερ, που έχει κάνει τις ταινίες Seven και Fight Club και είναι ένας από τους αγαπημένους μου σκηνοθέτες και τον ρώτησα το ίδιο. Και εκείνος απάντησε πως αυτό που του αρέσει είναι ο σχεδιασμός, ο προγραμματισμός και το τελικό μοντάζ αλλά όχι η διαδικασία των γυρισμάτων. Η καλύτερη στιγμή είναι όταν οι ιδέες γυρνάνε στο κεφάλι σου στις 5 το πρωί και τις βάζεις σε μια σειρά. Εκεί λες ότι ναι, έχω μια ιστορία και η ιστορία αυτή είναι τέλεια. Όταν αρχίσεις να το γράφεις τότε χειροτερεύει το πράγμα» είπε χαρακτηριστικά και έδωσε και δεύτερο παράδειγμα με την μουσική. «Προσωπικά, είμαι μέτριος μουσικός και ΟΚ τραγουδοποιός. Η μουσική που ακούω στο κεφάλι μου είναι πάντα καλύτερη από αυτή που γράφω. Έχω καλές ιδέες αλλά δε γίνονται ποτέ τέλειες στην πράξη».
Η ιδέα πίσω από το νέο του βιβλίο, «Ο Βασιλιάς»
Στη συνέχεια ο κ. Νέσμπο μίλησε για το νέο του βιβλίο «Ο Βασιλιάς» το οποίο αναμένεται να κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Μεταίχμιο στις 26 Νοεμβρίου και αποτελεί τη συνέχεια της ιστορίας των αδελφών Καρλ και Ρόι Όπγκαρν που γνωρίσαμε στο βιβλίο «Το Βασίλειο».
«Η αρχική ιδέα προήλθε από τον αδερφό μου που ήταν ένα χρόνο μικρότερος και δυστυχώς έχει πεθάνει εδώ και δέκα χρόνια. Παίζαμε μαζί ποδόσφαιρο από μικροί και μετά ήμασταν στην ίδια μπάντα μέχρι το τέλος. Ήμασταν πολύ κοντά. Έτσι ήθελα να γράψω μια ιστορία για τα τα αδέρφια, τους οικογενειακούς δεσμούς και την αγάπη το μίσος που τρέφουν μεταξύ τους. Είναι ένα θέμα που ασχολήθηκε και ο Στάινμπεκ στο βιβλίο του ‘Ανατολικά της Εδέμ’. Το tagline του βιβλίο ήταν ‘Δύο αδέρφια, μια γυναίκα, οκτώ νεκροί’. Τα δύο αδέρφια παλεύουν για να γίνουν βασιλιάδες σε ένα μικρό χωριό στα βουνά της Νορβηγίας σε μια κλειστή κοινωνία. Θυμάστε που η ταινία Sin City ήταν σαν ένα videogame που ένιωθες ότι δεν υπήρχε αλλά περιοχή εκτός από εκείνη την πόλη; Κάπως έτσι είναι και εδώ. Εγώ μεγάλωσα στο Όσλο αλλά οι παππούδες μου ήταν σε μια μικρή πόλη οπότε είχα αντίστοιχη εμπειρία. Υπάρχει πολλή μοναξιά, για να επιβιώσεις εκεί πρέπει ο ένας να προσέχει τον άλλον ενώ το γεγονός ότι όλοι ξέρουν τα πάντα για τον καθένα σε κάνει να θες να φύγεις από ‘κει» είπε για το βιβλίο και στη συνέχεια ανέπτυξε το σκεπτικό του για τους οικογενειακούς δεσμούς.
«Το κράτος έφτασε να υποκαθιστά την οικογένεια. Υπάρχει φυσικά διαφθορά και νεποτισμός αλλά το κράτος συχνά φαίνεται ισχυρό και αυτό μειώνει τους οικογενειακούς δεσμούς. Κάποιοι λένε ότι για αυτό ο κόσμος παίρνει διαζύγια, γιατί πιστεύει ότι το κράτος θα τους στηρίξει μετά. Η εμπιστοσύνη μεταξύ της οικογένειας είναι μεγαλύτερη από την εμπιστοσύνη ανάμεσα στην κοινωνία. Άλλωστε το μόνο πράγμα που μπορείς να στηριχτείς είναι η οικογένεια, είναι τα πάντα» είπε και αφηγήθηκε μια ιστορία για τον πατέρα του ο οποίος ήταν επιχειρηματίας αλλά είχε κληρονομήσει μια φάρμα. «Υπάρχει ένας νόμος στη Νορβηγία που λέει ότι αν για δέκα χρόνια δεν ασχοληθείς με την φάρμα σου μπορεί να την χάσεις. Ο πατέρας μου είχε έναν γείτονα που του την έδωσε δωρεάν για να καλλιεργηθεί με αντάλλαγμα να μη κάνει χρήση αυτού του νόμου. Τελικά ο γείτονας έκανε χρήση του νόμου και μετά από δέκα χρόνια ο πατέρας μου έχασε την φάρμα. Όταν του είπα ότι ο γείτονας δεν έκανε κάτι παράνομο αλλά ίσα ίσα ήταν νόμιμη και λογική η πράξη του ο πατέρας μου μου είπε πως δεν έχει σημασία γιατί εκείνος ήταν οικογένεια και έπρεπε να συμφωνώ μαζί του ακόμα και αν έκανε λάθος. Ίσως να είχε δίκιο. Άλλωστε στο τέλος της ημέρας είμαστε συναισθηματικά όντα και ίσως η εμπιστοσύνη στην οικογένεια είναι πιο σημαντική από την εμπιστοσύνη στον νόμο».
Η ποπ κουλτούρα και τα βιβλία που μεταφέρονται στον κινηματογράφο
Η επόμενη ερώτηση αφορούσε τη συνήθεια του Τζο Νέσμπο να βάζει στοιχεία της ποπ κουλτούρας στα βιβλία του και να κάνει αναφορές σε ταινίες και βιβλία.
«Ένα από τα πλεονεκτήματα του συγγραφέα είναι ότι μπορείς να βάλεις μέσα της ποπ κουλτούρας που απλά θες να μοιραστείς. Και στα βιβλία του Χάρι Χόλε γίνονται πολλές αναφορές και σε τραγούδια και σε ταινίες. Μου αρέσει να έχουν soundtrack τα βιβλία. Εν προκειμένω μπορεί ο Τζέι Τζέι Κέιλ να μην είναι ο αγαπημένος μου συνθέτης αλλά μου αρέσει πολύ να τον ακούω και τα τραγούδια του ταίριαζαν με το βιβλίο» τόνισε ο συγγραφέας και εξήγησε πως ότι είναι στην ποπ κουλτούρα δεν είναι και απαραίτητο ότι του αρέσει «Για μένα το Braveheart ήταν η χειρότερη ταινία που πήρε Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας».
Στη συνέχεια ο κ. Νέσμπο μίλησε για τα βιβλία του που γίνονται ταινίες τονίζοντας πως ο ίδιος δεν αναμιγνύεται συνήθως. Εξαίρεση αποτελεί η σειρά του Χάρι Χόλε που ξεκίνησε γυρίσματα το περασμένο καλοκαίρι για λογαριασμό του Netflix και το σενάριο είναι αποκλειστικά δικό του. «Είναι μια διαφορετική διαδικασία, όταν γράφεις μυθιστορήματα έχεις τον πλήρη έλεγχο. Στις ταινίες και τις σειρές πρέπει να συνεργαστείς με πάρα πολλούς ανθρώπους. Ακόμα και το γράψιμο σεναρίου είναι πολύ διαφορετικό, πολύ πιο τεχνικό. Πρέπει να δείξεις τα πάντα. Πρέπει να μειώσω τους διαλόγους και να εμπιστευτώ τις εικόνες. Και εμπλέκονται τα ταλέντα πολλών ανθρώπων. Σε έναν τέλειο κόσμο θα δεχόμουν όλες αυτές τις συνεισφορές με χαρά αλλά δε το κάνω γιατί γράφω βιβλία πολύ καιρό και έχω μάθει να έχω τον έλεγχο. Τώρ μαθαίνω να εκτιμώ τις ιδέες και τη δημιουργικότητα άλλων ανθρώπων» είπε χαρακτηριστικά.
Άλλη ερώτηση αφορούσε την αρχή της συγγραφικής του πορείας και ο Τζο Νέσμπο αφηγήθηκε για άλλη μια φορά την ιστορία του.
«Στα 30 μου είχα μια μπάντα και παίζαμε σε ένα μικρό κλαμπ στο Όσλο. Όχι μόνο δε μας πλήρωναν, αλλά εμείς πληρώναμε και τα ποτά. Ήμασταν βασικά πελάτες που έπαιζαν μουσική και ήταν τόσο χάλια που και για να ξανάρθει ο κόσμος αλλάζαμε όνομα κάθε φορά.
Με τα χρόνια γίναμε καλύτεροι και ο κόσμος ρωτούσε για μας πότε θα παίξουμε κλπ και αυτό έγινε το όνομα της μπάντας εν τέλει, το ‘Αυτοί οι τύπο’ (Τhose guys). Στη συνέχεια μας προσέφεραν συμβόλαιο σε μια δισκογραφική, κάναμε δύο δίσκους και μάλιστα ο ένας έγινε μεγάλη επιτυχία. Ήμουν οικονομολόγος τότε και ταυτόχρονα τραγουδιστής και τραγουδοποιός και ο μόνος που δεν παραιτήθηκε από την πρωινή δουλειά του. Κάποια στιγμή εξαντλήθηκα, παραιτήθηκα και από τα δύο και πήγα διακοπές στην Αυστραλία με έναν φίλο μου για δύο μήνες. Τότε μια γνωστή μου από έναν εκδοτικό οίκο, που της άρεσαν οι στίχοι μου, μου πρότεινε να γράψω ένα βιβλίο για τις περιοδείες μου. Εγώ απάντησα πως ότι γίνεται στις περιοδείες μένει εκεί αλλά ίσως γράψω κάτι άλλο. Είχα μια ιδέα για ένα μυθιστόρημα αστυνομικό και πηγαίνοντας στην Αυστραλία έγραψα έναν χαρακτήρα τον Χάρι Χόλε, που ήταν ένας επιθεωρητής που επίσης ταξιδεύει στην Αυστραλία. Τελικά δεν ξέρω αν εγώ τον ακολούθησα εγώ ή με ακολούθησε αυτός.
Όταν επέστρεψα είχα την πρώτη εκδοχή της Νυχτερίδας και την έδωσα με ψευδώνυμο γιατί επειδή ήμουν τραγουδιστής, δεν ήθελα να με εκδώσουν λόγω αναγνωρισιμότητας σε περίπτωση που ήταν κακό το βιβλίο. Οι εκδότες με ρώτησαν γιατί έγραψα με ψευδώνυμο και όταν τους είπα την μπάντα μου δε με ήξεραν, οπότε τζάμπα ανησυχούσα. Και έτσι ξεκίνησα την συγγραφική μου καριέρα».
«Πάντα ανησυχούσα για το μέλλον, αλλά (...) νομίζω μακροπρόθεσμα οδεύουμε στον σωστό δρόμο»
Τέλος, ο κ. Καραθάνος τον ρώτησε αν ανησυχεί για το μέλλον. «Βέβαια ανησυχώ για το μέλλον, πάντα ανησυχούσα, είναι μάλλον ένας συνδυασμός. Πιστεύω πως είμαστε στους καιρούς που ο κόσμος είναι απαισιόδοξος για το μέλλον εγώ όμως είμαι μάλλον από τους λίγους αισιόδοξους. Όχι για τα επόμενα 4 χρόνια αλλά νομίζω ότι μακροπρόθεσμα αν δούμε την ιστορία του πολιτισμού, οδεύουμε στον σωστό δρόμο. Σίγουρα πρέπει να αντιμετωπίσουμε προβλήματα όπως η κλιματική κρίση, τον υπερπληθυσμό αλλά αν δούμε την ιστορία των τελευταίων 200 ετών, στατιστικά, σκοτώνουμε ο ένας τον άλλον σε όλο και μικρότερο βαθμό. Πολύ μικρό ποσοστό των ανθρώπων σκοτώνεται από άλλους ανθρώπους συγκριτικά με άλλους αιώνες. Υπάρχουν πάντα οι λυπηρές ιστορίες αλλά αν δεις την σύγχρονη ιστορία, η σκλαβιά, που υφίστατο για πολλά χρόνια, απλά κάποτε σταμάτησε. Και όταν το σκέφτεσαι αυτό είναι συναρπαστικό. Και μακροπρόθεσμα αυτή είναι η διαδρομή που διανύει η ανθρωπότητα. Έτσι η αισιοδοξία μου, μου λέει ότι ναι, οι πόλεμοι που βλέπουμε είναι σοβαρά βήματα πίσω αλλά δεν θα χάσω την πίστη μου για το μέλλον της ανθρωπότητας».
Η συζήτηση διήρκησε μια ώρα και στη συνέχεια ο Τζο Νέσμπο απάντησε στις ερωτήσεις του κοινού. Μεταξύ άλλων ρωτήθηκε ποια η γνώμη του για την Ελλάδα. Με μια λακωνική απάντηση ο συγγραφέας είπε «Τέλειο χιούμορ, τέλειο φαγητό, τέλεια φιλοξενία, χάλια γραφειοκρατία».
Ο Τζο Νέσμπο έδωσε μια αποκλειστική συνέντευξη στην «ΜτΚ» που θα κυκλοφορήσει στις 17 Νοεμβρίου